در صورتی که در در بازار بورس فعالیت داشته باشید تا به حال عبارت افزایش سرمایه به گوش‌تان خورده است. افزایش سرمایه یکی از انواع روش‌های تامین منبع مالی جدید برای شرکت‌ها است. در ایران انواع مختلفی از افزایش سرمایه وجود دارد که هر شرکت بنا به شرایط و چهارچوب‌های خود از یکی از این روش‌ها به منظور افزایش سرمایه دارایی‌های شرکت اقدام می‌کند. در این مقاله قصد داریم به افزایش سرمایه و فرآیند حق تقدم سهام اشاره کنیم.
افزایش سرمایه چیست؟
در اکثر مواقع شرکت‌ها نیاز دارند نقدینگی جدیدی را تأمین کنند تا وضعیت سودآوری خود را بهبود بخشند. در این میان افزایش سرمایه یکی از راه‌های مناسب به‌منظور تأمین منابع مالی برای شرکت‌ها است. مقوله افزایش سرمایه در هر شرکت، با توجه به ساختار و پیچیدگی‌های آن شرکت می‌تواند از انواع متفاوتی اجرا شود که در ادامه مقاله به آن‌ها می‌پردازیم. در نظر داشته باشید که افزایش سرمایه در شرکت‌های سهامی به معنی افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت‌شده شرکت است. به عبارت ساده‌تر، افزایش سرمایه به معنی افزایش تعداد سهام منتشرشده توسط شرکت‌های در سهام است.
بررسی انواع افزایش سرمایه
افزایش سرمایه در ایران به 4 روش امکان‌پذیر است که در این بخش به صورت دقیق به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
در این نوع از افزایش سرمایه در اثر تورم و افزایش قیمت‌ها، دارایی‌های فیزیکی و مالی نیز ازنظر قیمتی افزایش خواهند داشت. تجدید ارزیابی دارایی‌ها به این معنی است که شرکت دارایی‌های ثابت خود را مانند زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و تجهیزات و سایر دارایی‌های خود را، مورد تجدید ارزیابی قرار دهد و در صورت تغییر ارزش آن‌ها، ارزش جدید دارایی‌ها را در ترازنامه به روز کند. در این صورت، برای اینکه معادله «دارایی= بدهی + سرمایه» مجدد برقرار باشد، با افزایش میزان دارایی‌ها، میزان سرمایه نیز باید افزایش یابد. طبیعتا در این فرآیند با افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، تعداد سهام سهامداران افزایش می‌یابد ولی در مقابل به این امر دقت داشته باشید که قیمت هر سهم کاهش می‌یابد. به این ترتیب تغییری در میزان دارایی سهامداران ایجاد نمی‌شود.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران
در نوع دوم از روش‌های افزایش سرمایه مرسوم در کشور، هنگامی که شرکتی بخواهد برای سرمایه‌گذاری‌های جدید یا رشد شرکت اقدام به تأمین مالی کند، در صورتی که سود انباشته زیادی نداشته باشد، از طریق آورده نقدی سهامداران خود، اقدام به افزایش سرمایه می‌کند. در این حالت، شرکت اوراق جدید به نام حق تقدم سهام منتشر می‌کند و در اختیار سهامداران فعلی خود قرار می‌دهد. به صورت معمول مدت‌زمان مجاز برای معاملات اوراق حق تقدم سهام معمولا ۲ ماه در نظر گرفته می‌شود که به آن مهلت پذیره‌نویسی نیز گفته می‌شود و سهامداران باید در این بازه زمانی مشخص‌شده برای خرید حق تقدم سهام اقدام کنند. برای خرید حق تقدم سهام هر سهامدار به ازای هر سهم باید مبلغ ۱۰۰۰ ریال را به‌حساب شرکت واریز کند. در برخی از اوقات ممکن است قیمت هر برگه با این قیمت متفاوت باشد. پس از اتمام مهلت پذیره‌نویسی و مراحل افزایش سرمایه، اوراق حق تقدم سهام به اوراق سهام عادی تبدیل خواهد شد.
افزایش سرمایه از محل سود انباشته
به طور کلی شرکت‌ها در پایان سال مالی خود، مقداری از سود به دست آمده را به عنوان سود انباشته در صورت‌های مالی خود لحاظ کرده و نگه‌داری می‌کنند. حال درصورتی‌که میزان سود انباشته به مقدار قابل‌توجهی برسد و شرکت نیز نیاز منابع مالی جدید داشته باشد قادر خواهد بود از سود انباشته در نظر گرفته‌شده استفاده کند. در این روش از افزایش سرمایه، عملا نقدینگی جدیدی وارد شرکت نمی‌شود و در ترازنامه معادله به حالت قبل خود می‌ماند؛ بنابراین درصد مالکیت سهامداران شرکت نیز تغییری نخواهد کرد. به عبارت دیگر، همان‌قدر که سرمایه شرکت زیاد می‌شود، تعداد سهام سهامداران نیز افزایش‌یافته و در مقابل قیمت سهام کاهش می‌یابد. در این حالت، چون سهامداران منابعی را به شرکت پرداخت نکرده‌اند، سهام جدید منتشرشده، با عنوان سهام جایزه یاد می‌شود.
افزایش سرمایه از روش صرف سهام
در این روش معمولاً زمانی که قیمت بازار با ارزش اسمی سهام متفاوت باشد، این مقدار اضافه ارزش سهام را صرف سهام می‌نامند. افزایش سرمایه به روش صرف سهام، بدین گونه است که شرکت سهام خود را به‌جای ارزش اسمی، به مبلغی بیش از قیمت اسمی می‌فروشد. شرکت تفاوت قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را می‌تواند یا به‌حساب اندوخته شرکت منتقل کند یا سهام جدید به سهامداران خود بدهد که با اوراق حق تقدم در بازار شناخته می‌شوند یا در حالت دیگر اضافه ارزش را به صورت نقد میان سهامداران تقسیم کند.
پس تا این قسمت از مقاله متوجه شدیم که حق تقدم در اصل از طریق یکی از روش‌های افزایش سرمایه در بازار محقق شده و به سهامداران تخصیص داده می‌شود. در ادامه قصد داریم راجع به جزئیات بیشتری در خصوص اوراق حق تقدم در بازار بورس بپردازیم.
نحوه تبدیل حق تقدم به سهام عادی
برای این که شما حق تقدم خود را به سهام عادی تبدیل کنید لازم است در بازه زمانی 60 روزه مبلغ اسمی سهام را به معادل اوراق حق تقدمی که دارید به حساب شرکت واریز و بعد از آن فرم شرکت در افزایش سرمایه را تکمیل کنید. بعد از این که تمامی این فرآیندها را انجام دادید و با موفقیت ثبت شد، تقریبا در یک بازه زمانی 4 الی 6 ماه دارایی حق تقدم شما به سهام عادی تبدیل خواهد شد.
زمانی که حق تقدم، معمولا این تعداد حق تقدم در سبد سهام آن‌ها نمایش داده می‌شود. به این نکته توجه داشته باشید که برای پرداخت مبلغ اسمی سهام شما می‌توانید از دو روش زیر اقدام کنید:
روش اول: ابتدا وارد سایت کدال شده و آگهی مربوط به افزایش سرمایه نماد مدنظر را جستجو کنید که در آن اطلاعیه شماره حساب شرکت به این منظور نوشته شده است. بعد از واریز مبلغ اسمی باید فیش واریز را برای امور سهام همان شرکت فکس کنید.
روش دوم: شما می‌توانید با بخش امور سهام تماس بگیرید و شماره حساب به منظور پرداخت مبلغ اسمی سهام را دریافت کنید و بعد از واریز پول، فیش مربوطه را برای شرکت فکس کنید.
آیا امکان فروش حق تقدم قبل از تبدیل شدن به سهم وجود دارد؟
در صورتی که شما علاقه‌ای به شرکت در افزایش سرمایه نداشته باشید و قصد فروش حق تقدم خود را دارید این امر برای شما امکان‌پذریر است. در این بازه زمانی 60 روزه که در بخش قبلی اشاره شد سهامداران می‌توانند حق تقدم خود را به فروش برسانند و سایر سهامداران می‌توانند تعداد حق تقدم خود را افزایش دهند.
در نظر داشته باشید که به منظور خریدوفروش حق تقدم یک نماد در بازار بورس معمولا در این بازه زمانی 60 روزه، یک روز به منظور معاملات مشخص شده و در آن روز سهامدارانی که قصد فروش اوراق حق تقدم خود را دارند سفارش فروش گذاشته و در طرف مقابل خریداران می‌توانند با خرید این اوراق، تعداد حق تقدم خود را بیشتر کنند.
دامنه نوسان حق تقدم در بازار چقدر است؟
دامنه نوسان حق تقدم سهام برای شرکت‌های بورسی، دو برابر سهم اصلی (%۱۰±) است به عبارت دیگر این نماد در طی یک روز، می‌تواند بین مثبت ۱۰ درصد و منفی ۱۰ درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل خود، نوسان داشته باشد. همچنین دامنه نوسان برای شرکت‌های فرابورسی، برابر دامنه نوسان سهم اصلی (%۵ ±) است.
جمع‌بندی
در این مقاله متوجه شدیم که افزایش سرمایه از روش‌های موثر به منظور تامین منابع جدید مالی برای تدوین راهبردها و استراتژی‌های جدید شرکت‌ها به منظور پیشرفت و افزایش سودآوری محسوب می‌شود. در این میان افزایش سرمایه از محل آورده نقدی است که منجر به ایجاد یا انتشار اوراق حق تقدم به سهامداران می‌شود. دارندگان حق تقدم سهام می‌توانند در بازه زمانی 60 روزه با پرداخت مبلغ اسمی سهم، این اوراق را به سهام عادی تبدیل کنند در غیر این صورت می‌توانند در روز مشخص‌شده برای فروش این اوراق در همان بازه زمانی 60 روزه در بازار اقدام کنند.
