یکی از معضلات اصلی صنعت نفت کشور، اصرار به خام‌فروشی نفت در طول سال‌های متمادی و عدم توجه به توسعه واحدهای پالایشی برای تولید فرآورده‌های نفتی است. در این بین دو تفکر در بین کارشناسان نفت و انرژی مطرح است. برخی کارشناسان با اشاره به اهمیت حضور ایران در بازار نفت خام و جایگاه کشور در بین اعضای اوپک بر ضرورت تداوم خام‌فروشی نفت تاکید می‌کنند و برخی دیگر از کارشناسان نیز با اشاره به فواید ساخت پالایشگاه در ایجاد ارزش افزوده و اشتغال درکشور معتقدند که باید از خام‌فروشی فاصله گرفته و به سمت تولید فرآورده‌های نفتی و صادرات آنها حرکت کنیم.
اخبار اقتصادی- پس از بازگشت مجدد تحریم‌های نفتی و افت محسوس صادرات نفت خام ایران، ضرورت رهایی از خام‌فروشی نفت و حرکت به سمت ساخت پالایشگاه و تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت. در این راستا طرح احداث پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها با استفاده از سرمایه‌های مردمی در مجلس و دولت تصویب رسید و اکنون در مرحله اجرا قرار گرفته است. در این بین اما هنوز یک سوال اساسی مطرح است. اینکه سیاست کلی وزارت نفت فارغ از اینکه ایران تحریم نفتی باشد یا نه، باید بر خام‌فروشی نفت متمرکز شود یا صادرات فرآورده‌های نفتی؟
در این راستا محمدعلی خطیبی، مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس درباره راهبرد ایران در حوزه صادرات نفت خام و فرآورده‌های نفتی گفت: اسناد بالادستی تکلیف سیاست ما را در این زمینه روشن کرده‌اند که بر طبق آنها ما باید خام‌فروشی را کنار بگذاریم و به سمت فروش فرآورده برویم. زیرا هیچ کشوری نفت را به صورت خام مصرف نمی‌کند بلکه پس از واردات برای استفاده از آن، نفت را تبدیل به فرآورده‌های نفتی می‌کنند.
وی ادامه داد: در واقع سود اصلی را معمولا کشورهایی می‌برند که نفت خام را به فرآورده تبدیل می‌کنند. این کشورها نفت را از ما می‌خرند و از نفت محصولات بسیار متنوعی تولید می‌شود که بعضا بسیار گران‌قیمت هستند و در مرحله بعد به خود ما می‌فروشند. بنابراین تبدیل نفت خام به فرآورده کار رایجی است که باعث شده کشورهای خام‌فروش از ارزش افزوده واقعی نفت برخوردار نشوند.
*سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بر رهایی از خام‌فروشی نفت تاکید می‌کند
خطیبی تاکید کرد: براین اساس ما باید به دلیل ارزش افزوده نفت و بحث تحریم‌ها به سمت تولید فرآورده حرکت کنیم. در هر دو دوره تحریم شاهد بودیم ما در فروش فرآورده‌های نفتی چندان مشکلی نداشتیم و سابقه تحریم‌ها هم نشان میدهد که برای ناکام‌کردن تحریم‌کنندگان در رسیدن به هدفشان باید از خام‌فروشی فاصله بگیریم. این کار ثروت بیشتری هم نصیب کشور خواهد کرد و موجب اشتغال می‌شود.
مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت با اشاره به بیکاری قشر تحصیلکرده در ایران خاطر نشان کرد: متاسفانه بیشترین تعداد بیکاری در کشور ما مربوط به قشر تحصیلکرده دانشگاهی است. در این راستا پیگیری سیاست تبدیل نفت خام به فرآورده فرصتی برای اشتغال این گروه ایجاد خواهد کرد. ضمن آنکه از تحریم‌ها هم بهتر می‌توانیم عبور کنیم.
وی افزود: اسناد بالادستی هم در برهه‌های مختلف به این مساله تاکید کرده‌اند. برای مثال در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی اشاره شده است که از خام‌فروشی فاصله بگیریم. اما متأسفانه در این مورد دولت‌ها جدیت لازم را نداشته‌اند و مجلس هم پیگیری نکرده است. امیدوارم مجلس جدید که با روحیه جهادی شکل می‌گیرد، قوانینی در این خصوص تصویب و دولت را مکلف کند تا به این هدف برسیم.
* ساخت پالایشگاه و تولید فرآورده‌های نفتی یک مطالبه ملی است
خطیبی اظهار داشت: در اسناد بالادستی ذکر شده است که نباید اقتصاد کشور به نفت وابسته باشد ولی مشخص نشده که این کار در چه برهه‌هایی باید صورت بگیرد. لازم است زمان‌بندی‌ها مشخص شود که مثلا دولت در ظرف مدت 5 یا 10 سال باید به این مهم دست یابد.
مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت افزود: در این رابطه مجلس باید پیشرفت برنامه را سالانه نظارت و پیگیری کند. زیرا قوانین زیادی در کشور داریم که عملا اجرا نمی‌شود و کسی هم پاسخگو نیست. از طرفی، مجلس هم نظارت نمی‌کند. بنابراین بعد از مشکلاتی که در خام‌فروشی و تحریم تجربه کردیم، حرکت به سمت ساخت پالایشگاه تولید فرآورده مطالبه ملی است که باید با دقت و نظارت عملیاتی شود.
وی در پایان خاطرنشان کرد: ساخت پالایشگاه باعث ایجاد ارزش افزوده، ایجاد اشتغال و کاهش ضربه‌پذیری در برابر تحریم‌ها می‌شود؛ فلذا بهتر است خام‌فروشی را کاملا کنار بگذاریم. البته حتی اگر تحریم نفتی هم نبودیم باز هم باید به سمت رهایی از خام‌فروشی نفت و ساخت پالایشگاه و صادرات فرآورده حرکت می‌کردیم.
