محمدعلی خطیبی رئیس اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران درباره کارنامه عرضه نفت و فرآورده‌های نفتی در بورس در یک سال گذشته گفت: آنچه در این مدت تجربه شد، کارنامه بدی نبود و دیدیم که بخش خصوصی در فروش فرآورده نفتی موفق عمل کرد. در واقع بورس سازوکاری برای شفاف‌سازی قیمت و فروش است. ضمن آنکه ما در تحریم‌های قبلی و حتی فعلی باید فرصتی فراهم کنیم که بخش خصوصی وارد میدان شود.
اخبار اقتصادی- وی تصریح کرد: در واقع، مشکلات فروش فرآورده‌ها در مقایسه با نفت خام کمتر بوده و هست زیرا خام‌فروشی در هر زمینه‌ای سخت‌تر از فروش محصولات تولیدی است. بورس هم یکی از روش‌های فروش است ولی معمولا در دنیا از این مکانیسم برای دور زدن تحریم استفاده نمیشود؛ بلکه برای کشف قیمت، شفاف‌سازی فروش، ایجاد رقابت سالم و جلوگیری از رانت مورد استفاده قرار میگیرد. بورس باعث می‌شود زدوبندها برای ایجاد انحصار در یک کالا شکل نگیرد و همه بتوانند در آن رقابت کنند و در نتیجه قیمتی هم که کشف می‌شود مورد قبول همه است.
*در تحریم‌های قبلی هم بخش خصوصی در واردات بنزین موفق عمل کرد
خطیبی با اشاره به حضور بخش‌خصوصی در فروش فرآورده‌های نفتی یادآور شد: در تحریم قبلی ما ناچار بودیم حتی بنزین را وارد کنیم این در حالی بود که به طور خیلی جدی جلوی واردات بنزین ایران گرفته شده بود. امروز ما در این حوزه مشکلی نداریم. با شروع به کار پالایشگاه ستاره خلیج فارس به همت قرارگاه خاتم‌الانبیا، نه تنها مشکل واردات بنزین مرتفع شد بلکه قادر هستیم بنزین و گازوئیل هم صادر کنیم. در دوره قبل دولت نمیتوانست وارد عمل شود به همین دلیل واردات بنزین را به بخش خصوصی واگذار کردیم و الان می‌بینیم که آن اعتماد باعث شده بخش خصوصی در فروش فرآورده‌هایی همچون بنزین موفق عمل کند.
رئیس اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت افزود: بخش خصوصی هم با زحمت زیاد فروش فرآورده را از دوره قبلی تحریم‌ها شروع کرد و امروز بخش‌خصوصی در حال سپری کردن دوران تکاملی خود برای ورود جدی‌تر به بازار نفت است. البته این طور نیست که ما بخش‌خصوصی را آورده باشیم. پیش‌تر آنها وارد شده بودند ولی با توجه به تحریم‌ها به ویژه در حوزه بنزین، میدان عمل بیشتری به بخش خصوصی داده شد.
*باید قدم به قدم به سمت راه‌اندازی بازار کاغذی در بورس حرکت کنیم
خطیبی با اشاره به اینکه تعریف ما از بورس نفت با تعریف رایج در دنیا فرق دارد تصریح کرد: در بورس‌هایی مانند لندن، توکیو و سنگاپور هدف کشف قیمت است. بورس دنیا بیشتر کاغذی است و لذا در اثر رقابت خریدار و فروشنده، قیمت مشخص می‌شود. ولی ما دنبال این هستم که در کنار کشف قیمت، جنس‌مان را هم بفروشیم.
رئیس سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ادامه داد: انتظار ما از بورس باید کشف قیمت باشد چه به صورت فیزیکال چه به صورت کاغذی. البته اینکه در شرایط کنونی از این سازوکار انتظار گشایش در صادرات داریم، ایراد ندارد ولی باید قدم به قدم به سمت راه‌اندازی بازار کاغذی در بورس حرکت کنیم.
* بورس نفت ایران در حال تکامل است
وی با تاکید بر میدان دادن به بخش خصوصی در بحث صادرات نفت گفت: در تمام دنیا جز چند کشور معدود، تجارت نفت و پایین‌دستی آن در اختیار بخش خصوصی است. دولت‌ها فقط در حوزه اکتشاف و تولید ورود می‌کنند و پتروشیمی و پالایشگاه را به بخش خصوصی سپردهاند. بنابراین اگر دولت در این زمینه‌ها حضور دارد، اشتباه است. البته برخی دولت‌ها حتی حوزه اکتشاف را هم واگذار کردهاند. اما قانون اساسی ایران این اجازه را به ما نمی‌دهد و کار درستی هم است.
خطیبی خاطر نشان کرد: بخش خصوصی در زمینه‌های مختلف من جمله پایین‌دستی نفت نشان داده است کارایی بیشتری نسبت به دولت دارد. راندمان آن بالاتر و هزینه‌هایش کمتر است. بنابراین از دید من حوزه پایین دستی نفت در حیطه کار بخش‌خصوصی است نه اینکه فکر کنیم ما به آنها مجوز ورود داده‌ایم بلکه این عرف دنیا است.
رئیس اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت افزود: نکته مهم آنکه نباید انتظار داشته باشیم بورس ایران یک شبه مشابه بورس لندن، نیویورک و سنگاپور عمل کند. بورس نفت ایران در حال تکامل است. حتی بورس دبی علیرغم حمایت‌های بین‌المللی زیادی که از آن می‌شود، هنوز چندان موفق نیست و جانیفتاده است. بنابراین ما نباید عجله کنیم تا روند تکاملی سپری شود. در این مسیر لازم است ایرادات را رفع کنیم و دولت هم باید کمک کند. پس از عبور از روند تکاملی، باید منتظر بهتر شدن آن باشیم؛ کم کم بازیگران خارجی وارد شوند تا جایگاه بین‌المللی خود را پیدا کند.
