اخبار اقتصادی-بازاری که گرفتار دخالت نرخ گذاری‌های بیگانه و اعمال جو روانی بر پایه سیاه نمایی‌های دشمنان، منجر به ایجاد تشویش اذهان عمومی و در نهایت دستگیری تعدادی اخلالگر ارزی و متاسفانه متواری شدن تعدادی از برهم زنندگان نظام ارزی کشور شد. یکسال پیش در چنین روز‌هایی دلار پله های نردبان افزایش قیمت را یکی یکی بالا می‌رفت و نگرانی و دلهره بدی در دل مردم می‌انداخت.
ورود عبدالناصر همتی به عنوان بیستمین رئیس کل بانک مرکزی با تلاطمات شدید ارزی همراه بود و به نوعی رئیس دولت مقصودش از انتصاب او، مدیریت صحیح و کنترل بازار ارز بوده است. او نیز در ابتدا با فعال سازی بازار آزاد ارز پس از بایکوت ۹ ماهه و صدور مجوز واردات اسکناس ارز به کشور منجر شد تا بازار آزاد ارز به مقدار قابل توجهی آرام شود.
اقدامات گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف ارزی؛ از جمله راه اندازی سامانه نیما و سامانه سنا انجام گرفت که علاوه بر نکات مثبت، در حد و اندازه خود نیز منجر به بروز مشکلاتی از جمله رانت و عملیاتی نشدن کامل اهداف دولت شد. اما نکته اصلی ماجرا به این موضوع باز می‌گردد که رئیس کل بانک مرکزی در دی سال گذشته وعده راه اندازی بازار باز یا همان معامله ارز در بورس را می‌دهد؛ در واقع هدف از این کار این است که کوچه‌های باریک منطقه فردوسی و منوچهری را از دلالان ارزی پاکسازی کند و خرید و فروش را به تابلوی معاملاتی تالار شیشه‌ای، آن هم با کد معاملاتی هدایت کند.
نخستین وعده برای راه اندازی این بازار در بهمن سال گذشته به میان آورده می‌شود و در ادامه روند کد دهی به صرافان آغاز می‌شود؛ در نهایت با راه اندازی ساختمان اصلی این نهاد، در ۱۸ فروردین امسال هیئت مدیره آن نیز تشکیل می‌شود. بیشتر بخوانید: بازار متشکل ارزی با عضویت ۱۰۰ صراف آغاز به کار می‌کند شکسته بند به عنوان رئیس هیئت مدیره بازار متشکل ارزی انتخاب می‌شود و در همان ابتدا می‌گوید: سامانه اصلی بازار متشکل ارزی به سامانه‌های بانک‌ها، صرافی‌ها و چند بخش مختلف در بانک مرکزی متصل است، به‌طوری که کوچک‌ترین ایراد می‌تواند همه فعالیت‌ها را تحت تأثیر قرار دهد، به همین دلیل افزایش دقت سامانه در اولویت است.
فرآیند راه اندازی این سامانه همچنان ادامه دارد و سایت این نهاد در ۲۷ خرداد ۹۸ به صورت آزمایشی به راه می‌اُفتد، اما هیچ نرخ و قیمتی در آن قید و درج نمی‌شود.
پس از گذشت یک ماه رئیس کل بانک مرکزی با صرافان و بازیگران رسمی این اقدام بزرگ، جلسه محرمانه ای را برای ترتیب دهی این بازار تشکیل می دهد که طبق اطلاعات به دست رسیده از این جلسه، اغلب صرافان به بیان دغدغه های خود در این زمینه می پردازند.
در جلسه صرافان، اعضای هئیت مدیره بازار متشکل ارزی و رئیس کل بانک مرکزی چه گذشت؟
پس از این جلسات کامران سلطانی زاده، دبیر شورای عالی کانون صرافان ایرانیان می‌گوید: عمده‌ترین گلایه صرافان رقم حق عضویت صرافان در این بازار بود که با رایزنی‌های متعدد رئیس کل بانک مرکزی این عدد را به ۲۵ میلیون تومان کاهش داد. با اینکه تعداد زیادی از اعضا نسبت به این موضوع خرسندند، اما هنوز تعداد اندکی صراف به علت نوسانات و عدم پیش بینی این بازار در آینده، این رقم (۲۵ میلیون تومان) را نیز تا حدی زیاد می‌دانند.
با گذشت تمام این مقدمات اجرایی رئیس کل بانک مرکزی تیر خلاصی را زده و در دیدار با هیئت مدیر بازار متشکل ارزی در تیر امسال، از راه اندازی این بازار در عید قربان یعنی اواسط مرداد خبر می دهد. خبری که گوش تمام رسانه های مهم کشور و حتی خارج از مرزها را تیز می‌کند و همگی منتظر رونمایی از این سامانه جامع می مانند اما هنوز به عید قربان نرسیده روابط عمومی بانک مرکزی از به تعویق افتادن افتتاح این رونمایی خبر می دهد!
بانک مرکزی در تلاش برای جانمایی دقیق مهره های عملیاتی بازار متشکل ارزی است
شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار و معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی در پاسخ به این سوال که آیا تعلل در راه اندازی بازار متشکل ارزی مربوط به سازمان بورس و اوراق بهادار است؟ می گوید: خیر، سازمان بورس مسئولیت نرم افزاری این نهاد را عهده دار نیست و تنها در مرحله پایانی نقش نهاد پذیرش عرضه را بر عهده خواهد داشت. دلایل متخلفی برای تاخیر در راه اندازی بازار متشکل ارزی وجود دارد که عمده ترین آن چینش و برنامه ریزی دقیق بانک مرکزی برای صحیح تر عملیاتی شدن این بازار پولی است.
محمدی تاکید کرد: قطعا بانک مرکزی برای بازار متشکل ارزی، استراتژیک دقیق و بازیگران متناسب با شرایط بازار کشور را انتخاب خواهد کرد تا موفقیت قابل توجهی را رقم بزند، ما آماده ایم تا تجربیات، قوانین و دستورالعمل های بازار سرمایه را دراختیار آن ها قرار دهیم.سازمان بورس و شرکت فرابورس ایران به عنوان کمک فکری و مشورتی در این موضوع ورود خواهند کرد.
زمان شروع و اتمام معاملات بازار متشکل ارزی / باید منتظر تصمیم بانک مرکزی باشیم
او ادامه داد: در بازار آزاد ارز، صرافان تلفنی نرخ مرجع را اعلام می کنند و باقی صرافان نیز با یک حاشیه سود ارز را در سامانه سنا به فروش می رسانند اما در بازار متشکل ارزی این طور نیست چرا که این بازار طبق مقررات بورس فعالیت خواهد کرد.ابتدا این بازار برای معامله اسکناس طراحی شده است و با پیشرفت آن سایر سامانه ها از جمله نیما نیز به کمک آن خواهند آمد.
این عضو بازار متشکل ارزی گفت: نرخ‌ها این بار در تابلوی بورس از ساعت ۹ تا ۱۰ صبح به صورت اینترنتی به ثبت می‌رسد و پس از تجمیع پیشنهادات، سیستم در ساعت ۱۰ صبح وارد پیش گشایش یا همان مظنه یابی می‌شود و سپس از ساعت ۱۰ تا ۱۲ بورس وارد مرحله معاملات خواهد شد و حراج صورت می‌گیرد. این روند معاملاتی مانند سایر معاملات بورس در ساعت ۱۴ و یا همان حدود به پایان خواهد رسید.
او تاکید کرد: بانک مرکزی از طریق صرافی های بانکی و بانک های بزرگ ، طبق مقررات شورای پول و اعتبار به ایفای نقش خود یعنی بازارگردانی و کنترل نوسانات بازار خواهد پرداخت.
هامونی در پاسخ به این سوال که نقش مردم در بازار متشکل ارزی چیست؟ گفت: با استقبالی که از این بازار صورت گرفته امیدواریم مردم نرخ واقعی ارز را ببینند. هم اکنون فاز اول عملیاتی این بازار حضور مردم را مجاز نمی‌داند، اما همان ۱۰۰ صراف حاضر در بازار متشکل ارزی، پس از تعیین نرخ در بورس، از طریق سنا به مردم ارز را خواهند فروخت.
این مقام مسئول تاکید کرد: راه اندازی بازار متشکل ارزی کاری به دیگر بازارها از جمله نیما و سنا نخواهد داشت؛ چرا که در آینده به فعالیت آن ها در بازار متشکل ارزی احساس نیاز خواهد شد.
چند نرخی بلای جان بازار ارز و سایر بازارهاست / بازار متشکل ارزی، نیما و سنا را از بین نمی برد
همایون دارابی کارشناس مسائل اقتصادی گفت: بازار متشکل ارزی سبب ایجاد شفافیت و تعیین نرخ عادلانه در ارز است که باعث افزایش صادرات و رونق تولید می‌شود.این بازار با مزیت شفاف سازی نرخ ارز جایگزین بازار چند گانه مانند: ارز ۴۲۰۰ تومان، بازار نیمایی، بازار سنا و بازار آزاد است.
دارابی با اشاره به مشکلات چند نرخی ارز در کشور بیان کرد: هم اکنون ۶ تا ۷ نرخ ارز در اقتصاد وجود دارد که مشکلات زیادی از جمله کاهش انگیزه در بازگشت ارز به چرخه اقتصادی برای صادر کنندگان به وجود آورده است.
او با بیان اینکه بازار متشکل ارزی نرخ واحد و شفافی را مشخص می‌کند، گفت: در این بازار به صورت رسمی و قانونی نرخ ارز کشف و قابل رصد است. یکی از مهمترین ویژگی آن ایجاد انگیزه لازم برای صادرات با یک نرخ مصوب و عادلانه است.
این فعال بازار سرمایه ادامه داد: آمار‌ها حاکی از کاهش صادرات گسترده به دلیل فقدان تناسب در نرخ ارز است چراکه هزینه‌ها با ارز آزاد و درآمد‌ها با ارز نیمایی تامین می‌شود البته برای صادر کنندگان وابسته به دولت کمتر با این مشکلات مواجه هستند.
دارابی تصریح کرد: بازاری که در آن نرخ واقعی ارز تعیین می‌شود سبب افزایش انگیزه صادرکنندگان در سطح وسیع و تسریع مشکلات چند نرخی ارز خواهد شد.مهمترین نکته در کشف و تحقق قیمت عادلانه ارز بر اساس شرایط جامعه ایجاد بازاری است که در آن عرضه و تقاضا کننده بدون محدودیتی فعالیت داشته باشند.
او در پایان گفت: قطعا اگر قیمت ارز به نرخ واقعی نزدیک شود و ارز حاصل از صادرات نفتی به سرمایه گذاری‌های مولد اختصاص یابد، به رونق تولید و به خودکفایی در کالا‌های اساسی دست می یابیم.
حال با تمام این تفسیرها، بازار متشکل ارزی در یک مرحله پنهانی از مسیر اجرا، متوقف شده است و تنها داننده دلیل آن بانک مرکزی است، بازاری که رفت و آمد نصف و نیمه اش قطعا در تعیین نرخ ارز بازار آزاد تاثیر گذار است! اما باید منتظر ماند و دید بانک مرکزی از این تعلل چه نتیجه ای خواهد گرفت؟
