از ابتدای سال گذشته با نوسانات ارزی و گرانی‌های پی در پی طلا و سکه و خودرو و … قیمت های اقلام مصرفی هم روی موج گرانی و باز هم گرانی افتاد تا جایی که هربار قرعه به نام محصولی و علت هم به گردن همان نوسانات ارزی افتاد!
موج سواری قیمت ها از بازار رب و گوجه فرنگی تا پوشک و دستمال کاغذی و هر چیزی که فکرش را کنید ادامه داشت تا سال ناخوش احوال ۹۷ با تمام پستی و بلندی ها و خوب و بدهای اقتصادی و البته گرانی های جبران ناپذیرش با عنوان ارثیه سال آینده تمام شود و مسئولان که هر بار در جواب کم کاری‌ها و سوء مدیریت‌ها در کنترل قیمت ها نوسانات ارزی را بهانه می کردند این نوسانات را که حالا اندکی آرامش یافته بود را به دست فراموشی بسپارند. اما با آغاز سال جدید و افزایش یکباره قیمت پیاز آن هم بعد از بارندگی و سیل در شمال و غرب و بعد هم در جای‌جای کشور این بار نوبت سیل و بارندگی بود تا عدم مدیریت ها، عدم نظارت ها و عمل نکردن به مسئولیت ها به گردن عامل جدید یعنی سیل بیفتد!
قیمت پیاز به اذعان بازار از ۱۳هزارو۷۰۰ تومان و در برخی بازارها تا ۱۷هزار تومان هم رسید و به عبارتی از دلار هم گران‌تر شد و در کنار این گرانی، کمیاب هم شد. حالا مردم باید دغدغه مهمترین چاشنی غذایشان که همیشه جزو ارزا‌ن‌ترین ها بود را هم در کنار سیل و باران های شدید این روزها به سبد دغدغه های اقتصادی خود اضافه کنند. اما دلایل گرانی این محصول جالیزی که همیشه جزو لاینفک همه غذا ها محسوب می شود چه بود؟ این امر را از زبان مسئولان و در اظهار نظرهایشان بررسی کرده ایم.
عامل گرانی پیاز؛ قاچاق یا صادرات بی رویه!
محمد امامی امین، معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار تهران عامل گرانی پیاز را قاچاق عنوان کرده و گفته است: «متاسفانه شاهد خروج غیرقانونی و قاچاق این محصول از کشور هستیم که این امر علت گرانی آن شده است.» وی افزوده است: «ممنوعیت صادرات محصولات پیاز و سیب زمینی جهت تنظیم بازار از ۱۵ اسفند پارسال تا ۱۵ فروردین امسال از پیش اعلام شده بود.» امامی امین عنوان کرده است: «نامه ای به وزارتخانه ارسال و خواستار نظارت و کنترل بر این مسئله شدیم که امیدواریم با اقدامات صورت گرفته شاهد کنترل این روند و کاهش قیمت این دو محصول سبد خانوار مردم در بازار باشیم.»
با این حال ایسنا می نویسد برخی مسئولان اتحادیه‌های بخش خصوصی، قاچاق این محصول را عامل گرانی آن اعلام کردند، اما علی مویدی، رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نظر دیگری داشت و صادرات بیش از حد پیاز و بارندگی‌های اخیر را عامل اصلی این گرانی بی سابقه عنوان کرده، نه قاچاق! مویدی گفته است: « طرح ادعاهای عجیب و غریب مانند اینکه قاچاق پیاز عامل گرانی آن شده است، صحت ندارد؛ چرا که وقتی محصولی به صورت رسمی صادر می‌شود، دلیلی برای قاچاق آن وجود ندارد. صادرات بیش از حد پیاز که به صورت رسمی شکل گرفته، عامل اصلی افزایش قیمت آن بوده و در کنار آن بارندگی‌های اخیر نیز سبب تأخیر در برداشت و دیر رسیدن آن به بازار شده است.»
بررسی ها هم حکایت از آن دارد که در سه روز آخر منتهی به سال ۹۷ بیش از ۱۱ هزار تن پیاز و موسیر به خارج از کشور صادر شده است. با این حال برخی کارشناسان و صاحب‌نظران علاوه بر صادرات بی رویه، احتکار را هم عاملی بر قیمت های نجومی پیاز عنوان می کنند.
اسدالله کارگر، نماینده اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی هم با نظر مویدی موافق بوده و مهمترین دلیل افزایش قیمت پیاز را صادرات بی رویه آن به کشورهای حاشیه خلیج فارس، عراق، ترکیه و روسیه دانسته؛ وی گفته است:« بارندگی و سیل اخیر در گرانی پیاز کمی تأثیرگذار بوده اما دلیل اصلی کاهش عرضه و افزایش قیمت پیاز در بازار داخلی صادرات است که باید جلوی آن را بگیرند. در بحث گوجه فرنگی هم این مشکل را داشتیم و در زمان فراوانی گوجه، مردم آن را گران خریدند. اما به محض اینکه جلوی صادرات را بستند، قیمت آن کاهش یافت.»
چه کسی پاسخگوی گرانی ها است؟
محمد ابراهیم رضایی، نماینده مردم خمین در مجلس شورای اسلامی از وزیر کشاورزی خواسته تا پاسخگوی گرانی‌ها باشد؛ وی عنوان کرده است: «عملکرد وزارت جهاد کشاورزی در تنظیم و مدیریت بازار مناسب نیست. افزایش قیمت گوشت، مرغ، لبنیات و میوه باعث حذف این اقلام از سبد غذایی مردم می‌شود. مسئولان ذیربط بارها عنوان کرده‌اند که قیمت گوشت و مرغ کاهش خواهد یافت اما باز هم شاهد افزایش قیمت‌ها هستیم. اخیرا نیز شاهد افزایش قیمت پیاز در بازار هستیم؛ این روند افزایش قیمت اقلام مختلف بیانگر سوء‌مدیریت در تنظیم بازار است. وزیر جهاد کشاورزی باید پاسخگوی افزایش قیمت‌ها و سوء مدیریت در توزیع، مدیریت و همچنین رانت بوجود آمده در توزیع کالاهای اساسی باشد.»
با این حال حسین اصغری مدیر کل دفتر محصولات جالیزی وزارت جهاد کشاورزی ۲۹ اسفندماه ۹۷ زمانی که قیمت پیاز ۹ هزار تومان بود گفته بود: « بارندگی های اخیر در استان های خوزستان و جنوب کرمان برداشت محصولاتی چون پیاز و سیب زمینی و خیار را با مشکل مواجه کرده و طی هفته آینده با از سر گیری برداشت قیمت ها متعادل شده و کاهش می‌یابد. » وی عنوان کرده است:«متاسفانه هر ساله در ایام نوروز با کمبود شدید وسایل نقلیه باری و محدودیت های ترافیکی وسایل باری سنگین در جاده های پر تردد کشور مواجه هستیم که این موضوع خود تاثیر منفی بربازارعرضه محصولات سبزی و سیفی که عمدتا فساد پذیر هستند بر جای می‌گذارد.» اما حالا با وجود سیل و بارندگی نه تنها تردد وسائل باری برای حمل محصولات سیفی و سبزی از مقصد استان های غربی و جنوب غربی که با سیل درگیر هستند مشکل شده بلکه خود برداشت پیاز هم امکان پذیر نیست!
از مشکلات حمل و نقلی تا سیل و بارندگی
مجتبی شادلو، نایب رئیس اتحادیه باغداران تهران هم هر چند هفتم فروردین از کاهش قیمت پیاز در روزهای آینده خبر داده و گفته بود:« با توجه به محدودیت صادرات، از سرگیری برداشت و رفع مشکلات حمل و نقل پیش‌بینی می‌شود که قیمت پیاز ظرف چند روز آینده در بازار کاهش یابد.» اما ۱۱ فروردین در پی افزایش سیل و بارندگی ها گفته است:
« سیلاب‌های اخیر و بارش فراگیر برای چند روز متوالی در سراسر کشور مشکلاتی را در حمل و نقل و عرضه انواع محصولات میوه و تره بار از جمله پیاز ایجاد کرد که این امر بر نوسان مجدد قیمت پیاز دامن زد. با توجه به بارش‌های اخیر و وقوع سیل در بسیاری از مناطق بحث برداشت به طور کامل تعطیل شد و همین موضوع در تامین و توزیع محصول مشکلاتی را ایجاد کرد.» با این حال این مسئول گفته است با مساعد شدن هوا و رفع این مشکلات در چند روز آینده شاهد فراوانی در عرضه خواهیم بود.
با این حال ۱۱ فروردین ماه با دستور رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت و طی نامه‌ای به گمرکات کشور، به منظور مدیریت و تنظیم بازار داخلی صادرات سیب زمینی و پیاز از ۱۵ فروردین ۹۸ تا اطلاع ثانوی ممنوع اعلام شده است و باید دید آیا این دستور خواهد توانست جلوی قیمت های نجومی پیاز را بگیرد یا خیر؟ آیا این راهکار همیشه و دقیقه نودی می تواند بازار را تنظیم کند یا نیاز به تدبیر بیشتر مسئولان به ویژه مسئولان ستاد تنظیم بازار وجود دارد و سوال مهمتر آنکه اصلا علت این همه صادرات و البته قاچاق چیست؟
صرفه اقتصادی صادرات و قاچاق!
میثم مهرپور، کارشناس اقتصادی در همین خصوص با تحلیل و ارزیابی بازار به رسالت می گوید:« افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی در
ماه های اخیر باعث شده صادرات بسیاری از کالاها از جمله محصولات دامی و کشاورزی برای تولید کنندگان ایرانی صرفه اقتصادی بیشتری داشته باشد لذا صاحبان و دارندگان این کالاها که پیاز هم یکی از این محصولات است تمایل بیشتری برای خروج کالا به بیرون از مرزها یا از طریق صادرات قانونی و یا از طریق قاچاق داشتند طبیعتا افزایش صادرات و کاهش عرضه یک کالا منجر به افزایش قیمت آن خواهد شد که امری طبیعی است.
می توان به این موضوع به عنوان یکی از دلایل افزایش جهشی قیمت برخی از محصولات مانند گوشت و مرغ و پیاز و… اشاره کرد.»
وی می افزاید:« بر اساس آمار موجود گمرک طی فقط سه روز در اسفندماه سال ۹۷ حدود ۱۱ هزار تن پیاز و موسیر به خارج از ایران صادر شده است. این میزان صادرات علاوه بر صادرات غیر قانونی یا همان قاچاق احتمالی پیاز به خارج از کشور بوده است؛ طبیعی است که وقتی با چنین حجم عظیم و البته عجیبی از خروج یک کالا از کشور مواجه هستیم قیمت ها نیز به صوررت غیر منطقی افزایش پیدا کند چنانچه بر اساس دستورالعمل جدید قرار بود صادرات پیاز و سیب زمینی از پانزدهم فروردین ماه ممنوع شود. »
کاهش ارزش پول ملی و راه حلی که باید پیش بینی می شد
وی تاکید می کند:«سوال این است که آیا پیش بینی این حجم از صادرات به واسطه افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی از سوی دولتی ها وجود نداشته و حتما باید مشکلی ایجاد شده و سپس با گذشت زمانی تقریبا طولانی به فکر راه حل باشیم.»
این کارشناس عدم تشکیل جلسات ستاد تنظیم بازار را یکی دیگر از انتقادات وارده به دولت در مواجه با افزایش قیمت ها دانسته و تصریح می کند: «سوال این است که فلسفه وجودی نهادی چون ستاد تنظیم بازار چیست اگر قرار است این ستاد در شرایط فعلی هم منفعلانه عمل کرده و تشکیل جلسه ندهد پس چه لزومی به وجود آن است. به نظر می رسد فعالیت این ستاد همراه با اخذ تصمیمات مناسب می توانست از شدت این مشکلات بکاهد.»
مهرپور یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت پیاز در روزهای اخیر را بارندگی های
شکل گرفته در کشور دانسته و می گوید: « به هرحال با افزایش بارندگی هاو سیل های ایجاد شده مشکلاتی را در برداشت و حمل و نقل برخی از محصولات کشاورزی ایجاد کرده است که خود این موضوع نیز در روزهای گذشته به تشدید افزایش قیمت ها دامن زده است.»
محمد سالاری هم دیگر کارشناس اقتصادی است که در گفت‌وگو با رسالت معتقد است باید ستاد تنظیم بازار پاسخگوی چرایی گرانی پیاز باشد و هر چند ممنوعیت صادرات این محصول می تواند جلوی تشدید افزایش قیمت ها را بگیرد اما باید به دنبال راه حلی اساسی برای جلوگیری از قیمت ها، آن هم با وجود کاهش ارزش پول ملی بود چرا که این اتفاق ممکن است دامن هر یک از محصولات کشاورزی دیگر به دلیل صرفه اقتصادی صادرات و قاچاق را بگیرد.
حالا باید دید بعد از ۱۵ فروردین و ممنوعیت صادرات آیا جلوی قاچاق هم گرفته می شود و اینکه این راهکار چقدر خواهد توانست سبب شکستن قیمت های نجومی پیاز در بازار شود. رسالت در گزارشی دیگر به بررسی این موضوع خواهد پرداخت.
