شاخص اصلی سهام که طی ۶ روز کاری متوالی در مسیر صعود پیشروی کرده بود، دیروز پس از دریافت سیگنال‌های غافلگیرکننده از فضای سیاسی در دوربرگردان قرار گرفت و ۲۰۸۲ واحد عقب نشست. افت ۲/ ۱ درصدی دماسنج اصلی سهام طی روز گذشته را می‌توان بازتاب منفی خبر غیرمنتظره استعفای وزیر امور خارجه کشورمان دانست که فروشندگان را پس از کسب بازدهی اخیر وارد میدان کرد و در غیاب تقاضای موثر از سطح عمومی قیمت سهام کاست. تبعات و پیامدهای نامشخص درخواست ظریف برای کناره‌گیری از کابینه که بورس صادرات‌محور تهران را از مجرای تحریم‌ها و تجارت خارجی متاثر می‌کند، فروشندگان بالقوه سهام را به عمل واداشت. از سوی دیگر، افت ناگهانی بهای نفت هم رد پای خود را در معاملات سهام وابسته در بورس تهران بر جا گذاشت و فشار مضاعفی بر نماگر بازار وارد کرد.
تامین بهانه‌های اصلاح
اگرچه شاخص کل سهام دادوستدهای دیروز را تحت تاثیر شوک‌های غیراقتصادی با افت نسبتا قابل توجه سپری کرد اما مطابق روال سنتی بازارهای مالی، استراحت و اصلاح قیمت پس از تجربه چند رشد متوالی چندان غیرمنتظره نبود. واقعیت این است که شاخص کل بورس تهران در طول ۶ روز کاری ماقبل، یعنی از بیست‌وهشتم بهمن‌ماه تا روز دوشنبه هفته جاری، حدود ۷ درصد رشد کرده بود و در بالاترین ارتفاع خود از نوزدهم آذرماه ایستاد. از همین‌رو، انتظار می‌رفت پس از تجربه چنین افزایش پیوسته‌ای طی تنها ۶ روز کاری در پی بهانه‌ای برای استراحت باشد. ضرورت اصلاح وقتی آشکارتر می‌شود که دریابیم برخی نمادها در این رالی تند و تیز بازدهی ۲۰ تا ۳۰ درصدی را نصیب سهامداران کرده بودند. در این شرایط و پیرو روال معمول بازار، تنها تلنگری کافی بود تا انگیزه‌های فروش را به منظور حفظ سود کسب‌شده در بین سهامداران، فعال و ضمن بازداشتن شاخص کل از پیمودن مسیر صعودی، جهت آن را معکوس کند. بهانه‌ای که دیروز با خبر استعفای وزیر امور خارجه کشور، یعنی جواد ظریف، فراهم شد و بازتاب آن در اصلاح ۲/ ۱ درصدی دماسنج اصلی بازار نمایان شد.
وزیر امور خارجه کشورمان دوشنبه‌شب با انتشار پیامی در شبکه اینستاگرام کناره‌گیری غیرمنتظره خود را از کابینه دولت روحانی اعلام و با این تصمیم عدم قطعیت‌های غیراقتصادی را برای بازیگران عرصه تجارت خارجی بیشتر کرد. اگرچه تا لحظه تنظیم این گزارش خبری مبنی بر موافقت رئیس دولت با استعفای ظریف منتشر نشده اما تبعات منفی آن در رفتار فروشندگان سهام طی دادوستدهای روز گذشته بازتاب قابل توجهی داشت. صبح دیروز سهامداران بورس تهران به محض آغاز معاملات در جایگاه فروش و خروج از جریان معاملات قرار گرفتند. عرضه‌های نسبتا زیاد، قیمت‌ها را در بسیاری از سهم‌های بزرگ و غالبا ارزنده تحت فشار شدید قرار داد و به این ترتیب، شاخص کل در غیاب تقاضای موثر افت یک درصدی را در همان دقایق ابتدایی متحمل شد. در این میان، خریدهای حمایتی سهامداران بزرگ برای فروکاستن از التهاب فروشندگان در میانه معاملات از ریزش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کرد و بازار آرامش خود را تا حدودی بازیافت. از طرفی، عدم واکنش حاد بازارهای ارز و سکه هم این سیگنال را به بازار سهام فرستاد که فعالان ارزی هنوز وزن زیادی به موضوع استعفای وزیر خارجه نداده‌اند. سرانجام، ترکیب تحرکات حمایتی سهامداران بزرگ و واکنش نه چندان منفی بازارهای همسایه، یعنی ارز و سکه، سبب فروکش تدریجی تب فروش سهام طی ساعات پایانی دادوستدهای دیروز و حتی برگشت قیمت برخی از سهم‌ها به محدوده مثبت شد.
تحولات ناگهانی بازار نفت هم رویداد دیگری است که به نظر می‌رسد در فشار عمومی عرضه در بورس تهران موثر بوده است. در واقع افت شدید بهای نفت در بازار جهانی که متاثر از عاملی غیرتجاری بود مزید بر علت شد تا فروشندگان بورس تهران در فشار عرضه‌ها و خروج از جریان معاملات طی روز گذشته مصمم‌تر عمل کنند. بازار جهانی شامگاه دوشنبه نگرانی خود را از پیام توییتری رئیس‌جمهوری آمریکا نشان داد. محتوای توییت ترامپ، طعنه به قیمت بالای نفت و نارضایتی از عملکرد اوپک بود که بلافاصله بازار نفت را به واکنش واداشت و در نتیجه، شاخص‌های نفتی برنت و وست‌تگزاس بیش از ۳ درصد افت کردند. طی هفته‌های اخیر تمرکز ترامپ معطوف به ارسال سیگنال‌های مساعد از پیشرفت مذاکرات تجاری با چین بود که گرای رشد به بازارهای جهانی داد.نفت هم در دو هفته اخیر و توام با مذاکرات تجاری در اوج سه ماهه قرار گرفت. از همین رو، ترامپ با چرخاندن دوباره انگشت اتهام به سوی اوپک در نگرانی فعالان بازار نفت و افت ناگهانی قیمت‌ها اثرگذار ظاهر شد. در واکنش به این اتفاق تحرکات منفی در سهام وابسته در بورس تهران بالا گرفت و به این ترتیب، سهام گروه پالایشی در معرض عرضه‌های نسبتا قوی قرار گرفتند و در رتبه‌های بالای فهرست نمادهای موثر بر شاخص به ایفای نقش منفی پرداختند. این دو رویداد را می‌توان بهانه‌های اصلی سهام برای استراحت و اصلاح قیمت دانست که تجربه رشد ۸/ ۶ درصدی را به عقبگرد ۲/ ۱ درصدی ختم کردند.
بزرگان بورسی در کانون عرضه
در روزی که شاخص کل بیش از ۲/ ۱ درصد افت کرد، شاخص هم‌وزن -که در محاسبه آن نمادها وزن یکسانی دارند- اصلاح ۳/ ۰ درصدی را به ثبت رساند. اختلاف سرعت این دو نماگر و افت شدیدتر شاخص کل حاکی از فشار بیشتر عرضه در سهم‌های اصطلاحا بزرگ و عمدتا کالایی بازار است. در واقع این اختلاف نمایانگر عمق بیشتر عرضه در نمادهای تعیین‌کننده است. البته افت متوسط قیمت در اکثر صنایع بورسی از بسامد وسیع ریسک سیاسی در بورس تهران حکایت دارد. فشار و غلبه عمومی عرضه در قیاس با تقاضای نسبتا ضعیف را می‌توان در عقبگرد شاخص۲۹ صنعت از صنایع ۳۸ گانه بورسی ملاحظه کرد که بازتابی از فشار ریسک‌های محیطی بر کل بازار است.
در جریان معاملات دیروز بیشترین افت شاخص به ترتیب در گروه محصولات کاغذی و ساخت دستگاه‌های ارتباطی، سپس صنعت پالایشی رقم خورد که هر کدام به ترتیب۴/ ۴ و ۱/ ۳ درصد تنزل کردند. چنان که ملاحظه می‌شود شاخص گروه پالایشی به‌عنوان نماینده صنایع بزرگ و کالایی یکی از بیشترین افت‌ها را در بین صنایع بورسی ثبت کرده است. عقبگرد ناگهانی نفت را می‌توان عامل اصلی افت قابل توجه شاخص این صنعت دانست. اما نکته جالب توجه این است که پالایشی‌ها بر خلاف واکنش حاد روز گذشته به افت بهای نفت، چندان از حمایت صعود ارزش طلای سیاه بهره‌مند نشدند. شاید نوسان شاخص‌های نفتی حول مرز روانی و عدم اطمینان به حرکت پایدار و ادامه‌دار آن منجر به این واکنش دوگانه در معاملات پالایشی‌ها شده است.نکته جالب توجه اینکه دیروز برخی از گروه‌های کوچک و تک‌سهم‌ها بر خلاف جریان عمومی بازار توانستند با رشد حداکثری قیمت به کار خود پایان دهند. گزارش‌های مناسب ماهانه برخی از تک‌سهم‌ها را می‌توان عاملی برای رشد قیمت سهام مذکور ارزیابی کرد. قندی‌ها از جمله گروه‌هایی بودند که با رشد تقریبا دسته‌جمعی مواجه شدند و در رتبه دوم جدول صنایع از حیث بازدهی روزانه قرار گرفتند. همچنین در گروه انبوه‌سازی و در عین حال صنایع تک‌سهمی نظیر خرده‌فروشی یا اطلاعات و ارتباطات هم رشد قابل اعتنای قیمت به ثبت رسید تا به این ترتیب از شدت افت نماگر هم‌وزن در قیاس با نماگر کل کاسته شود.
پیوستن به جبهه فروشندگان
سهامداران خرد که همواره سوخت اصلی صعود و نزول قیمت در بورس تهران را تامین کرده‌اند دیروز به جبهه فروشندگان پیوستند. این گروه از فعالان بازار معمولا در زمینه‌های مساعد برای رشد در نقش خریدار ظاهر می‌شوند و به این ترتیب، در پی ورود سرمایه‌های خرد از سوی این دسته از بازیگران، قیمت‌ها میل به صعود در سر دارند. در مقابل، هر گاه متغیرهای داخلی سهام تغییر جهت دهند یا چشم‌انداز بازار از منظر کلان دستخوش تحولات منفی شود، فعالان خرد استراتژی‌های معاملاتی خود را بر عرضه سهام و خروج از جریان معاملات تنظیم می‌کنند.بررسی آمار معاملات طی چند روز اخیر مصداق بارز چنین شیفتی در نگاه اهالی بورس تهران است. مطابق داده‌های موجود، فعالان حقیقی بورس تهران از بیست‌وهشتم بهمن‌ماه تا روز دوشنبه هفته جاری حضور پررنگ‌تری در سمت خرید سهام داشته‌اند و با افزایشِ نسبت خرید به فروش، قیمت‌ها را در مسیر صعود قرار داده‌اند.
این گروه از بازیگران با دریافت سیگنال‌های مساعد از گزارش‌های ماهانه، بازار جهانی و همچنین رونق جالب توجه معاملات بورس کالای ایران طی این ۶ روز کاری تقریبا ۲۲۵ میلیارد تومان سهم به سبد خود اضافه کردند. اما از روز گذشته و همزمان با انتشار اخبار منفی سهامداران حقیقی با پیوستن به جبهه فروشندگان حدود ۳۰ میلیارد تومان از سرمایه‌های خود را از جریان معاملات بیرون بردند. به این ترتیب، پس از شش روز مسیر انتقال مالکیت سهام به سوی سبد سهامداران بزرگ تغییر یافت.خالص فروش در گروه‌های مختلف نشان می‌دهد که سهام گروه معدنی طی روز گذشته در کانون عرضه سهامداران خرد قرار داشته‌اند. فعالان حقیقی طی روز گذشته مالکیت حدود ۱۰ میلیارد تومان از سهام گروه معدنی را به نام سهامداران بزرگ جابه‌جا کردند. بانک‌ها و پالایشی‌ها هم طی روز گذشته در معرض فشارقوی عرضه از سوی سهامداران خرد قرار گرفتند. در مجموع فعالان حقیقی در ۲۱ گروه بورسی دست بالا را در فروش داشتند. سهامداران خرد در نقطه مقابل در ۹ گروه بورسی اقدام به خالص خرید مثبت کردند. صنایع غذایی، سرمایه‌گذاری‌ها و همچنین صنعت بیمه جزو گروه‌هایی بودند که بیشترین سرمایه‌های خرد را در جریان دادوستدهای دیروز جذب کردند.
