افزایش تنش‌ها در کشوری که دارای بزرگ‌ترین ذخایر نفت‌خام جهان است، موضوعی نیست که بازار نفت به آن بی‌تفاوت باشد و می‌تواند نوسانات بزرگی در قیمت‌ها ایجاد کند. با این حال تا‌کنون تاثیر نگرانی‌ها از بحران‌های سیاسی ونزوئلا دوسویه بوده است.
نفت در ابتدای معاملات روز گذشته به دلیل نگرانی از تحریم نفت ونزوئلا توسط دولت آمریکا و شدت یافتن کاهش عرضه نفت این کشور، رو به افزایش گذاشت؛ به‌طوری‌که قیمت نفت خام آمریکا تا حدود ۵۴ دلار بر بشکه افزایش یافت و برنت، نفت شاخص بازار اروپا نیز تا مرز ۶۲ دلار بر بشکه رشد کرد. اما شکل گرفتن این احتمال که تغییر دولت در این کشور می‌تواند به توقف روند کاهشی عرضه نفت ونزوئلا منجر شود، موجب شد که قیمت‌ها از میانه‌های روز در مسیر کاهشی قرار گیرد. از این‌رو تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۷ به وقت تهران) هر بشکه نفت‌خام آمریکا حدود ۱۵ سنت کاهش نسبت به آخرین قیمت‌ها در روز پنج‌شنبه را تجربه کرد و قیمت این نفت شاخص به کمتر از ۵۳ دلار بر بشکه رسید. نفت برنت نیز بیش از ۳۰ سنت معادل نیم درصد کاهش یافت و حدود ۸/ ۶۰ دلار بر بشکه معامله شد.
پیامد تحریم نفتی ونزوئلا
تولید نفت ونزوئلا از سال‌ها پیش شروع به کاهش کرده است، اما این روند کاهشی در سال‌های اخیر به دلیل شدت گرفتن بحران‌های اقتصادی و مدیریتی شدت گرفته است. آنطور که آمار منابع ثانویه اوپک نشان می‌دهد، ونزوئلا حدود ۱/ ۱ میلیون بشکه در روز در ماه گذشته میلادی نفت تولید کرده است، این رقم نشان از کاهش ۶۰۰ هزار بشکه‌ای (حدود ۳۵ درصد) طی سال ۲۰۱۸ دارد. علاوه بر این آمار نشان می‌دهد که تولید نفت این کشور در حال‌حاضر بیش از ۵۰ درصد نسبت به زمانی که نیکلاس مادورو در سال ۲۰۱۳ قدرت را در دست گرفت، کاهش یافته است.
کارشناسان بر این باورند که تداوم مدیریت کنونی بر صنعت نفت ونزوئلا به معنای تداوم کاهش عرضه نفت این کشور است و از ونزوئلا به عنوان یکی از ریسک‌های ژئوپلیتیک بازار نفت یاد می‌شود. هلیما کرافت، از مدیران ارشد شرکت مشاوره‌ای آر‌بی‌سی مارکت پیش‌بینی می‌کند، تولید نفت این کشور امسال بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یابد. اودی پاتناک، مدیر بخش سرمایه‌گذاری در موسسه‌ای انگلیسی که از خریداران اوراق قرضه نفتی ونزوئلا نیز محسوب می‌شود، معتقد است امسال بین ۲۰ تا ۵۰ درصد از تولید این کشور کاسته خواهد شد.این برآوردها نشان می‌دهد که ممکن است تا پایان سال تولید نفت ونزئلا به ۵۰۰ هزار بشکه و حتی کمتر سقوط کند. اما آنچه می‌تواند روند کاهش تولید نفت ونزوئلا را سرعت بخشد، تحریم نفت این کشور توسط آمریکا است. کرافت بر این باور است که تحریم‌های نفتی ونزوئلا می‌تواند تا چندصد هزار بشکه به افت تولید ونزوئلا بیفزاید.
در حال‌حاضر بخش مهمی از تولید نفت ونزوئلا به آمریکا صادر می‌شود. سال گذشته بیش از ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاراکاس به پالایشگران آمریکایی نفت فروخته است، این مقدار هرچند امسال قدری کاهش یافته اما همچنان رقم قابل‌توجهی است. آمریکا تهدید کرده که برای مقابله با دولت مادورو گزینه‌های بسیاری روی میز دارد که تحریم خرید نفت از این کشور یکی از این گزینه‌ها است. تحریم خرید نفت ونزوئلا می‌تواند بخش مهمی از نفت این کشور را از بازار حذف کند، چراکه به یقین پیدا کردن بازاری برای فروش ۵۰۰ هزار بشکه برای کاراکاس چندان ساده نخواهد بود و ممکن است ماه‌ها زمان لازم داشته باشد. دولت مادورو در سال‌های اخیر تلاش کرده صادرات نفت به آمریکا را کاهش دهد و نفت خود را به متحدانش از جمله روسیه و چین و حتی ترکیه و هند به فروش برساند.
چرا ممکن است تولید نفت ونزوئلا افزایش یابد؟
با این حال پالایشگران آمریکایی به نفت سنگین ونزوئلا نیاز دارند، بنابراین تحریم خرید نفت از ونزوئلا برای دولت آمریکا بی‌هزینه نخواهد بود. از این‌رو احتمال دارد که دولت ترامپ دستور دهد پرداختی‌های پالایشگاه‌های آمریکایی در ازای نفت دریافتی از ونزوئلا، از این پس به‌جای دولت مادورو به گروه اپوزیسیون در این کشور داده شود. درصورت چنین اتفاقی فشارهای مالی بر دولت مادور به‌شدت افزایش خواهد یافت و این موضوع می‌تواند به تغییر حکومت در ونزوئلا منجر شود. کارشناسان بر این باورند که تغییر رژیم در ونزوئلا وضعیت صنعت نفت این کشور را بهبود خواهد بخشید و به افزایش تولید نفت ونزوئلا منجر خواهد شد.
در واقع افت تولید نفت در ونزوئلا تحت‌تاثیر بحران‌های مدیریتی در این کشور رخ داده است و ممکن است با تغییر حکومت در این کشور اوضاع مدیریتی صنعت نفت ونزوئلا بهبود یابد و تولید نفت این کشور در مسیر افزایشی قرار گیرد. به اعتقاد کارشناسان، وضعیت نابسامان صنعت نفت این کشور ریشه در سیاست‌های هوگو چاوز طی سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۳ دارد. تولید نفت این کشور در ۱۹۹۹ یعنی زمانی که چاوز قدرت را به‌دست گرفت حدود ۵/ ۳ میلیون بشکه در روز بود و ونزوئلا خود را برای رسیدن به تولید ۴میلیون بشکه در روز آماده می‌کرد.
اما روی کار آمدن چاوز نقطه پایان روزهای رونق صنعت نفت ونزوئلا شد. او موجب خروج حجم عظیمی از سرمایه خارجی از این کشور و فسخ بسیاری از قراردادها در صنعت نفت ونزوئلا شد. همچنین در پی اعتصابات گسترده در صنعت نفت ونزوئلا در سال ۲۰۰۳، چاوز نزدیک به ۱۹ هزار کارمند و مهندس را از صنعت نفت ونزوئلا اخراج کرد که این تعداد حدود نیمی از کارکنان وقت صنعت نفت ونزوئلا می‌شد؛ چاوز جای کارمندان اخراجی را به افراد وفادار به خود سپرد. این اقدام به خروج مقدار زیادی تجربه از صنعت نفت ونزوئلا منجر شد. بنابراین در سال‌هایی که همراستا با اوج‌گیری قیمت‌ها (۲۰۱۴-۲۰۰۵) صنعت نفت در جهان سرمایه عظیمی را به خود جذب می‌کرد، صنعت نفت ونزوئلا با خروج سرمایه مواجه بود و به آرامی رو به افول گذاشت. در زمان مرگ چاوز، تولید نفت این کشور به کمتر از ۶/ ۲ میلیون بشکه در روز رسیده بود که نسبت به زمان قدرت گرفتن او ۹۰۰ هزار بشکه معادل ۲۶ درصد کاهش را نشان می‌داد.
حال این احتمال وجود دارد که تغییر دولت به تغییر مدیریت در صنعت نفت این کشور منجر شود و تولید نفت ونزوئلا را در مسیر افزایشی قرار دهد. به این معنا که صنعت نفت این کشور با بازگشت مدیران و مهندسان نفتی و همچنین جذب سرمایه خارجی مجددا به روند رونق بازگردد. با این حال از آنجا که دولت مادورو در ونزوئلا هوادارانی به ویژه در ارتش دارد، تغییر دولت با کودتا و فشار آمریکا می‌تواند به ایجاد جنگ داخلی در این کشور منجر شود و بحران در صنعت نفت ونزوئلا را افزایش دهد. این درست اتفاقی است که در لیبی بعد از بهار عربی افتاد و در نبود دولت مرکزی واحد که همه گروه‌ها از آن پیروی کنند هر روز شاهد ایجاد بحران تازه‌ای در صنعت نفت این کشور هستیم و تولید نفت لیبی هیچ‌گاه به سطح قبلی بازنگشته است.
آسیب آمریکا از تحریم ونزوئلا
اما وابستگی نفتی ونزوئلا و آمریکا یکسویه نیست، از این روست که با وجود تنش‌هایی که ترامپ از ابتدای روی کار آمدن با دولت مادور داشته تا کنون نتوانسته صادرات نفت این کشور را تحریم کند.
هرچند تولید نفت آمریکا در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی یافته و خالص واردات نفت این کشور به شدت کاهش یافته اما همچنان پالایشگاه‌های زیادی در آمریکا به نفت تولیدی ونزوئلا وابسته هستند؛ زیرا نفت تولیدی در آمریکا به خصوص نفت شیل از نوع بسیار سبک است و محصول غالب تولیدی از پالایش نفت سبک، بنزین است. اما برای تولید فرآورده‌های نفتی میانی از جمله گازوئیل نیاز به انواع سنگین‌تر نفت است. این در حالی است که در حال حاضر به دلیل توافق نفتی اوپک و همچنین تحریم‌های نفتی ایران، عرضه نفت سنگین و متوسط در بازارهای جهانی نسبتا کاهش یافته است. از این رو جایگزینی نفت ونزوئلا کار چندان ساده‌ای برای پالایشگران آمریکایی نیست. این در حالی است که در ماه‌های اخیر به دلیل افزایش تولید نفت سبک و همچنین کاهش تقاضا برای بنزین، بازار آمریکا با مازاد عرضه شدید این سوخت مواجه شده و قیمت آن در بازارهای جهانی به شدت کاهش یافته است. آنطور که اداره اطلاعات انرژی آمریکا اعلام کرده موجودی ذخایر بنزین در این کشور در حال حاضر به بیشترین سطح از سال ۱۹۹۰ رسیده است. این در حالی است که قیمت گازوئیل به دلیل رشد تقاضا و کاهش عرضه افزایش یافته است، از این رو پالایشگران از جمله پالایشگاه‌های آمریکایی بیشتر تمایل به پالایش نفت سنگین دارند، این یعنی تمایل بیشتر به تداوم خرید نفت از ونزوئلا و دشواری بیشتر تحریم نفت این کشور توسط ترامپ.
تاثیر تحولات ونزوئلا بر تصمیمات اوپک
قیمت نفت از ابتدای سال جاری میلادی حدود ۱۸ درصد رشد کرده و برای رکوردشکنی رشد ماهانه نفت آماده شده است. این مقدار بیشترین رشد ماهانه نفت از آوریل ۲۰۱۶ یعنی حدود ۳ سال گذشته محسوب می‌شود. بخش مهمی از رشد قیمت نفت تحت تاثیر اجرای توافق جدید اوپک و متحدانش برای کاهش تولید رخ داده است. اوپک و برخی کشورهای غیرعضو این سازمان از جمله روسیه، دسامبر گذشته توافق کردند که مجموع تولیدات خود را ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز کاهش دهند. سهم اوپک از این کاهش تولید ۸۰۰ هزار بشکه در روز است و ونزوئلا به همراه ایران، لیبی و نیجریه از این توافق نفتی معاف شده‌اند.
حال کارشناسان بر این باورند که تحولات و بحران‌های ونزوئلا می‌تواند دردسر جدیدی برای اوپک ایجاد کند، چراکه احتمالا نوسانات تولید نفت این کشور تشدید خواهد شد. در واقع اگر آمریکا اقدام به تحریم نفتی ونزوئلا کند، افت تولید نفت این کشور سرعت خواهد گرفت و به متعادل شدن بازار نفت و رشد قیمت‌ها منجر خواهد شد، بنابراین ممکن است اوپک و متحدانش به لغو یا تعدیل توافق نفتی روی بیاورند. از سوی دیگر این بحران‌ها می‌تواند به رشد تولید نفت این کشور منجر شده و افزایش مازاد عرضه در بازار نفت را به دنبال داشته باشد. بنابراین در صورت تشدید تحولات ونزوئلا، اوپک مجبور به برگزاری نشست‌های بیشتری برای مطابقت خود خواهد داشت.
با این حال، روز گذشته وزیر انرژی روسیه، الکساندر نواک اعلام کرد که اوپک و متحدانش فعلا تصمیم ندارند که به منظور بررسی تحولات ونزوئلا و تاثیر آن بر بازار نفت نشستی برگزار کنند.
