در حالی که ایران رویکرد خود را از غرب به شرق تغییر می‌دهد هند نباید در گسترش مناسبات با این کشور عقب بماند.
از زمان خروج آمریکا از برجام حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران از مقامات این کشور خواسته است تا برای نجات برجام خیلی به اروپایی‌ها دلگرم نباشند.
در همین راستا رهبر ایران اوایل سال جاری از دولت این کشور خواست تا از وابستگی به کشورهای خارجی دوری کنند.
وی تاکید کرد: در حوزه سیاست خارجی اولویت ما امروز ترجیح دادن شرق به غرب است. ترجیح دادن کشورهای همسایه و در اولویت قرار دادن آنها نسبت به کشورهایی است که در فاصله دورتری قرار دارند.
آیت‌الله خامنه‌ای در سخنان خود اعلام کرد که ایران باید به سمت ملت‌ها و کشورهایی برود که اهداف مشترکی با ایران را دنبال می‌کنند.
در طرح توسعه روابط تجاری حوزه انرژی و همچنین ارتباطی هند با آسیای میانه و افغانستان و حتی کشورهای اوراسیایی ایران همواره نقشی بنیادین و مرکزی داشته و خواهد داشت.
سیاست ایران در چرخش به سمت شرق در واقع به دنبال گسترش مناسبات با کشورها در کنار برآورده کردن اهداف ایدئولوژی این کشور است.
این مسئله این امکان را به ایران می‌دهد تا در کنار سود بردن از حضور در اقتصاد جهانی از وابسته شدن به غرب دور بماند.
تاکید رهبر ایران به تعمیق روابط با کشورهای شرقی از این نگاه نشأت می‌گیرد که نظام بین‌الملل در شرایط گذار قرار دارد و در کنار تغییر قطب‌های اقتصادی شاهد روند تدریجی تغییر قطب‌های قدرت و سیاست از غرب به شرق هستیم.
ایران با هدف مقابله با تحریم‌های آمریکا در تلاش است تا روابط خود با جامعه بین‌المللی را تقویت کند. در رسیدن به این مهم این کشور بر تحکیم روابط خود با کشورهایی در آسیا تمرکز کرده که آنها نیز می‌خواهند با ایران رابطه داشته باشند.
در شرایط کنونی که ظهور قدرت اقتصادی چین و هند ساختار اقتصاد جهانی را تغییر داده است و این کشورها در حال ایجاد پروژه‌ها فراقاره‌ای هستند ایران نباید از حضور در این پروژه‌های بزرگ و پرمنفعت عقب بماند.
باید گفت که از منظر هند مرتبط شدن با کشورهای آسیای میانه نه فقط از منظر انرژی و دستیابی به منابع طبیعی اهمیت دارد بلکه برای هندی‌ها رسیدن به اروپا و روسیه از مسیر این منطقه نیز اهمیت دارد.
کشورهای این منطقه نیز از منظر خود به دنبال تنوع بخشی به راه‌های ارتباطی، منابع سرمایه‌گذاری زیرساختی و همچنین ایجاد فضای حمل و نقل باز، هستند.
اگرچه طرح «یک جاده یک کمربندی چین» می‌تواند مسیر مناسبی برای اتصال آسیای شرقی به غربی باشد اما مسیر خلیج فارس کوتاه‌ترین مسیر برای متصل شدن کشورهای این منطقه است.
برای افغانستان عبور از ایران می‌تواند مسیر جایگزین خوبی برای رسیدن این کشور به دریا و دور زدن پاکستان باشد و برای هند ایران یک راه فرار عالی در شرایطی است که پاکستان دسترسی این کشور به آسیای میانه و افغانستان بسته است.
در واقع ایران مهمترین بخش پروژه‌های دوجانبه، منطقه‌ای و فراقاره‌ای هند است و نه تنها از منظر ژئواقتصادی اهمیت دارد بلکه فرصتی برای هند ایجاد می‌کند تا وابستگی به چین به عنوان همسایه خود را کاهش دهد.
بندر چابهار که به دلیل عمق بالای ردیای مجاور خود می‌تواند پذیرای کشتی‌های بسیار بزرگ باری باشد به عنوان مسیر رسیدن هندی‌ها به افغانستان و آسیای میانه در حال توسعه است و از این حیث بندرعباس نیز برای تعامل تجاری به طور اختصاصی با روسیه و اروپا در نظر گرفته شده است.
توافق توسعه این بندر 4 ماه پس از لغو تحریم‌های علیه ایران و امضای توافق هسته‌ای، بین ایران،هند و افغانستان امضا شد.
تاکنون در قالب طرح توسعه بندر چابهار هندی‌ها سرمایه‌گذاری‌های جدی برای متصل کردن خط جاده‌ای زرنج- دلارام و همچنین ایجاد خط ریلی زاهدان به چابهار کرده‌اند.
قرار است این خط ریلی در فاز بعد به مشهد متصل شده و از این طریق به آسیای میانه وصل شود.
از سوی دیگر ایران نقطه اتصال طرح کریدور شمال به جنوب است چرا که در این کریدور بندر عباس نقش دروازه خلیج فارس و بندر انزلی نقش دروازه دریای خزر را به عنوان دو بندر کلیدی در این طرح ایفا خواهند کرد.
کریدور شمال به جنوب یک طرح حمل و نقل ترکیبی است که شرق هند را به منطقه اوراسیا متصل خواهد کرد.
در مقایسه با راه‌های کنونی که هم اکنون هند برای دسترسی به شمال اروپا و روسیه از طریق کانال سوئز دارد استفاده از مسیر کریدور شمال به جنوب 30 تا 40درصد زمان و هزینه حمل و نقل کالا را کاهش خواهد داد.
قزاقستان با بیش از یک میلیارد دلار مراوادت با هند طی سال گذشته به بزرگترین شریک تجاری هندی‌ها در منطقه تبدیل شد.
حجم مبادلات تجاری هند با قزاقستان زمینه رشد بیشتری دارد که به دلیل مشکلات در حمل و نقل دست نخورده باقی مانده است.
هند قصد دارد با متصل کردن بندر گجرات با بندر عباس و سپس از طریق خط راه‌آهن ایران-ترکمنستان- قزاقستان روابط تجاری خود را با این کشور آسیای میانه گسترش دهد.
ماه گذشته میلادی مقامات ایران،هند، ترکمنستان و قزاقستان طی دیداری چهارجانبه در دهلی نو درباره اتصال مسیرها بین این کشورها مذاکراتی را انجام دادند.
قرار است در کنار کاهش هزینه و زمان رفت و آمد بین هند و کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیایی طرف مقابل نیز با کاهش تعرفه‌های گمرکی در این قالب همکاری کند.
در صورتی که توافق ایجاد منطقه آزاد تجاری بین هند و ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی امضا شود زمینه برای باز شدن فضای تجارت برای این کشورها فراهم خواهد شد و از طرفی سلطه چین بر بازارهای تجاری منطقه نیز کاهش خواهد یافت.
هند در رسیدن به منابع قابل اطمینان و متنوع انرژی نیز به ایران نیاز دارد. در حالی که نفت خط مقدم تقابل ایران و آمریکا محسوب می‌شود جمهوری اسلامی در تلاش است تا با جذب سرمایه‌گذاری از روسیه و چین از منابع گازی خود بهترین استفاده را ببرد.
با توجه به اینکه قالب جمعیت ایران در شمال این کشور قرار دارند و منابع گازی این کشور خاورمیانه در جنوب واقع است ایران می‌تواند از طریق واردات گاز از روسیه با استفاده از شبکه گاز آذربایجان نیاز شهروندان خود را تامین کرده و به مشتریان گاز روسیه در حاشیه خلیج فارس گاز تحویل دهد و به نوعی گاز روسیه در شمال را با گاز خود در خلیج فارس تهاتر کند.
سال گذشته میلادی ایران و روسیه تفاهم نامه پشتیبانی خط لوله انتقال گاز 1200 کیلومتری ایران به هند را هم امضا کردند.
می‌توان گفت که برای هند داشتن خط لوله زیرسطحی انتقال گاز با تولید کنندگان بزرگی مانند روسیه و ایران نه تنها از نظر اقتصادی به صرفه است بلکه می‌تواند هند را از قرار گرفتن در معرض بحران‌های ژئوپلیتیک در خط لوله ترکمنستان- افغانستان- پاکستان- هند رها کنند.
در واقع نگاه ایران به شرق می‌تواند فرصتی استراتژیک برای هندی‌ها باشد تا با تعامل با تهران پلی را برای رسیدن به اوراسیا ایجاد کند.
دو کشور در رسیدن به این هدف نه تنها باید بر توسعه روابط در حوزه‌های مختلف تمرکز کنند بلکه باید روابط خود را نسبت به اثرگذاری کشورهای ثالث، که بی شک مهمترین آنها آمریکاست، مصون نگه دارند.
