دلیل اثرگذاری تحریم‌های نفتی امریکا ناظر به مدل سنتی فروش نفت ایران است. در مدل سنتی فروش نفت، واحد امور بین‌الملل شرکت ملی نفت، نفت کشور را در قالب محموله‌های بزرگ (یک میلیون بشکه‌ای) به تعداد محدودی از پالایشگاه‌های مشخص و تجار سرشناس میفروشد که به دلیل محدود بودن بازیگران معاملات نفتی ایران این فرآیند به راحتی برای آمریکا قابل رصد و تحریم‌پذیری است. واضح است که راهکار دور زدن و بی‌اثرکردن تحریم‌های نفتی باید از مسیر متنوع‌سازی روش‌های فروش نفت و افزایش تعداد بازیگران این فرآیند اجرایی شود. در این راستا با توجه به بازگشت مجدد تحریم‌های نفتی، عرضه نفت در بورس و استفاده از ظرفیت شرکت‌های خصوصی داخلی و خارجی به عنوان راهکاری جدی برای مقابله با تحریم‌های نفتی مطرح گردید.
پس از تصویب شورای عالی هماهنگی اقتصادی اولین عرضه نفت در بورس در تاریخ 6 آبان‌ماه انجام شد که طی آن 8 محموله 35 هزار بشکه‌ای (280 هزار بشکه) به قیمت 74.85 دلار به فروش رسید. 20 آبان ماه موعد دومین عرضه نفت خام ایران در بورس انرژی بود. در این عرضه 700 هزار بشکه نفت با قیمت 64.97 دلار توسط شرکت‌های داخلی و خارجی خریداری شد. موفقیت اجرای این راهکار در فاز آزمایشی امیدها را درباره چشم‌انداز موفق عرضه نفت در بورس تقویت کرد تا بدین صورت بار دیگر شورای عالی هماهنگی اقتصادی تداوم اجرای این راهکار ضدتحریمی را در جلسه 27 آذرماه تصویب کند.
طبق گفته محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی و عضو شورای عالی هماهنگی اقتصادی "طبق مصوبه شورای سران در این مرحله 3 میلیون بشکه نفت خام در بورس انرژی عرضه خواهد شد که در صورت موفقیت در این مرحله، این اقدام به عنوان یک قانون برای همیشه اجرا خواهد شد."
لازم به ذکر است که عرضه نفت در بورس یک راهکار میان مدت برای خنثی‌سازی تحریم‌های آمریکا بوده که در صورت بسترسازی‌های مناسب چشم‌انداز بلندمدت فوقالعادهای در پی خواهد داشت. کارشناسان معتقدند که تداوم موفقیت عرضه نفت در بورس الزاماتی به همراه دارد که میتواند به حضور گسترده شرکت‌های خصوصی داخلی و خارجی برای خرید نفت ایران از این سازوکار کمک کند که در ادامه به آن پرداخته میشود:
1- عرضه منظم و مستمر نفت در بورس:از آنجا که هدف از اجرای این راهکار استفاده از توانمندی‌های شرکت‌های خصوصی برای دور زدن تحریم‌های نفتی است باید توجه داشت که بخش خصوصی زمانی حاضر به سرمایه‌گذاری در این حوزه میشود که از ثبات بازار ایجاد شده اطمینان پیدا کند فلذا عرضه نفت در بورس باید به صورت پایدار صورت گیرد تا اطمینان تجار نفتی به این بازار شکل بگیرد. همچنین باید توجه داشت شرکت‌های خصوصی قبل از اقدام به خرید نفت ایران از بورس انرژی ابتدا باید بازاریابی‌های لازم را انجام داده و با پالایشگاه‌های نفتی در هر کجای دنیا به توافق برسند. با توجه به اینکه پالایشگاه‌ها برای اطمینان از تامین نفت موردنیاز خود اقدام به عقد قراردادهای بلندمدت با فروشندگان نفت میکنند؛ عرضه نفت در بورس باید در یک بازه چندساله و به صورت مداوم صورت گیرد تا تجار نفتی قادر باشند به پالایشگاه‌ها قراردادهای بلندمدت منعقد کنند و بدین صورت فرآیند بازاریابی برای آنها ممکن شود.
2- فعال سازی دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه: یکی از اقدامات اساسی جهت گسترش حضور شرکت‌های خصوصی خارجی استفاده از ظرفیت سفارتخانه‌های ایران در سایر کشورهاست. ضرورت دارد که وزارت امور خارجه چانه‌زنی‌های خود را به صورت جدی با خریداران نفت ایران انجام داده و با تشویق بخش خصوصی خارجی به خرید نفت ایران از سازوکار بورس زمینه لازم برای تاثیرگذاری هرچه بیشتر اجرای این راهکار برای جلوگیری از افت میزان صادرات نفت کشور را انجام دهد. لازم به ذکر است که ورود شرکت‌های خارجی به این عرصه علاوه بر افزایش میزان صادرات نفت کشور میتواند نقش به سزایی در توسعه بورس انرژی در سال‌های آینده داشته باشد و حتی میتوان در فازهای بعدی به حضور عرضه کنندگان دیگر در بورس انرژی امیدوار بود.
3- حضور فعالانه بورس انرژی در فضای کارشناسی و رسانه‌ای:یکی از موانع موجود در مسیر اجرای این راهکار که باعث شده از همه ظرفیت بخش خصوصی داخلی برای خرید نفت ایران استفاده نشود عدم ارائه توضیحات کامل درباره سازوکار اجرایی عرضه نفت در بورس توسط سازمان بورس انرژی است. هر چند اطلاعیه بورس انرژی درباره فرآیند عرض نفت در بورس به صورت رسمی منتشر شده است اما در این بین طرح برخی شبهات توسط مخالفین این راهکار باعث سردرگمی شرکت‌های داخلی درباره فرآیند عرضه نفت در بورس شده که لازم است سازمان بورس انرژی به عنوان مجری این راهکار توضیحات لازم و به موقع درباره آنها ارائه نماید. همچنین حضور فعالانه در فضای کارشناسی و رسانه‌ای و تشویق شرکت‌های خصوصی داخلی به ورود در سازوکار بورس انرژی از جمله اقداماتی است که میتواند تمامی ظرفیت‌های موجود در داخل کشور را بالفعل کند.
پس از موفقیت اجرای این راهکار در فاز آزمایشی، وزیر نفت در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی با ارائه گزارشی از اجرای مصوبه قبلی شورای عالی در خصوص فروش نفت در بورس انرژی، راهکارهای آن وزارت در زمینه عرضه گسترده تر نفت در بورس انرژی را مطرح کرد که مورد تصویب قرار گرفت؛ در نتیجه اجرای فاز دوم این راهکار ضدتحریمی هم‌اکنون در انتظار ابلاغیه وزارت نفت است.
