مرکز پژوهش های مجلس در یک گزارش تحلیلی به بررسی عوامل موثر در تورم تابستان پرداخت و عنوان کرد که نرخ تورم ماهانه در سه ماهه تابستان ۱۳۹۷ در ادامه روند افزایشی خود که از بهار آغاز شده بود، به ارقام کم سابقه ۵.۵ درصد برای مرداد ماه و ۶.۱ درصد در شهریورماه رسید. بر این اساس نرخ تورم نقطه به نقطه در شهریورماه به ۳۱.۴ درصد رسیده است. از سال های گذشته در پی افزایش قابل توجه نقدینگی و پیشی گرفتن رشد نقدینگی (منهای رشد اقتصادی) از تورم، هشدارها برای افزایش نرخ تورم توسط کارشناسان مطرح شده بود. در نتیجه روند فزآینده تورم در سال ۱۳۹۷ به دنبال افزایش نقدینگی در سال های گذشته است.
به طور کلی در خصوص روند فزآینده تورم در تابستان ۱۳۹۷ باید عنوان داشت که دو دسته عوامل بلندمدت و کوتاه مدت بر تورم تأثیر گذار بوده اند. در میان عوامل بلندمدت رشد نقدینگی مهمترین عاملی است که باعث افزایش تورم شده و در میان عوامل کوتاه مدت نیز نرخ ارز به عنوان مهم ترین عامل افزایش نرخ تورم شناخته می شود.
طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ نرخ تورم از رشد نقدینگی (منهای رشد اقتصادی) فاصله گرفته است طی سال های ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۲ نقدینگی به طور متوسط سالیانه ۲۵.۲۷ درصد رشد داشته و در این مدت نرخ تورم به طور متوسط سالیانه ۱۹.۹۶ درصد بوده است. این در حالی است که طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ نقدینگی به طور متوسط سالیانه ۲۴.۲۱ درصد رشد داشته و در مقابل نرخ تورم متوسط سالیانه ۱۱.۵۳ درصد بوده است.
بالا بودن نرخ سود بانکی حقیقی و افزایش سهم شبه پول از نقدینگی طی این سال ها موجب کاهش سرعت گردش پول شده و از علل اصلی فاصله گرفتن تورم از رشد نقدینگی بوده است. اما از اسفندماه روند افزایشی سرعت گردش پول شروع شد که تا تابستان ادامه یافت. سهم شبه پول از رشد نقدینگی در این مدت نیز روند کاهشی طی کرده و در تیر ماه به کمترین مقدار خود از سال ۱۳۹۴ رسید، پیش بینی می شود که روند افزایش سرعت گردش پول در ماه های باقی مانده از سال ۱۳۹۷ نیز ادامه داشته باشد.
همچنین باید توجه داشت که افزایش سرعت گردش پول که پیش بینی می شود در ماه های آینده نیز تداوم داشته باشد، خود منجر به افزایش نرخ تورم شده و هر ریال نقدینگی را با ضریب بیشتری به تورم تبدیل می کند. از اینرو حتی در کوتاه مدت نرخ تورم می تواند بیش از رشد نقدینگی (منهای رشد اقتصادی)، افزایش یابد.
این گزارش تاکید می کند که علاوه بر عامل نخست، افزایش نرخ ارز به عنوان یک عامل کوتاه مدت نیز بر افزایش نرخ تورم در ماه های اخیر بسیار اثرگذار بوده و از آن جایی که در برخی مطالعات، گذر نرخ ارز بر برخی کالاها تا یک سال نیز برآورده شده، می توان انتظار داشت که افزایش نرخ ارزی که در ماه های گذشته رخ داده، همچنان منجر به افزایش شاخص قیمت ها (مصرف کننده و تولیدکننده) در ماه های آتی شود.
در مجموع بررسی های این مطالعه نشان می دهد که مهمترین عوامل افزایش تورم تابستان سال جاری افزایش سرعت گردش پول نقدینگی افزایش یافته در سال های اخیر و افزایش نرخ ارز بوده است. همچنین بررسی های این گزارش نشان می دهد که بخش زیادی از کالاهای اساسی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می شوند نیز افزایش قیمت را تجربه کرده اند.
در این گزارش همچنان عنوان شده است که تحولات شاخص قیمت مصرف‌کننده در پاییز تا حد زیادی تحت تأثیر سیاستگذاری‌ها و انتظارات خواهد بود. از طرف دیگر رشد شدید شاخص قیمت تولیدکننده در تابستان، روند افزایشی شاخص قیمت مصرف‌کننده در پاییز را نشان می‌دهد و می‌توان انتظار داشت که در پاییز ۱۳۹۷، روند چند ماه اخیر برای شاخص قیمت مصرف کننده تداوم داشته باشد.
