دولت قصد دارد با هدف کاهش اثرات روانی و اجتماعی افزایش قیمت مواد غذایی مهم در سبد خانوار، قدری از کنترل مدیریت از دست رفته در بازار مواد غذایی (که باعث افزایش بی‌رویه برخی اقلام شد) را برگرداند. بودجه اختصاص داده شده برای این کار چیزی در حدود 17 میلیارد دلار است. اقدامی که بسیاری آن را گزینه مناسب برای مقابله با حباب بازار مواد غذایی می‌دانند اما برخی دیگر که نمایندگان مجلس را نیز شامل می‌شود، آن را با وجود رانت‌ها نپذیرفته و معتقدند به جای سبد حمایتی باید اوضاع کسب و کار مردم بهبود پیدا کند.
توزیع این بسته، ابهامات فراوانی دارد
با توجه به اینکه کلیات طرح حمایت غذایی از گروه‌های کم‌درآمد جامعه در جلسه 2 آبان ماه هیات دولت به تصویب رسید اما بسیاری از نمایندگان مخالفت‌هایی با این طرح دارند و ملاک‌های توزیع آن را مبهم می‌دانند.
سلمان خدادادی، رییس کمیسیون اجتماعی با اشاره به بسته‌های حمایتی دولت گفت: «بسته‌های حمایتی که قرار است از جانب دولت توزیع شود، ابهامات زیادی دارد. وی افزود: ملاک انتخاب اقشار و خانواده‌ها برای دریافت بسته‌های حمایتی، ملاک درستی نیست. به عنوان مثال مشاهده می‌شود که افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی که مستحق تشخیص داده شده‌اند بعضا از جمله گروه‌های دریافت بسته‌های حمایتی نیستند و وقتی از مسوولان می‌پرسیم چرا این گروه مشمول بسته‌های حمایتی نشدند، می‌گویند این گروه‌ها گردش مالی بالاتری دارند و درآمدشان بالاتر از ۳میلیون تومان در ماه است. همچنین در این بُعد سوالی مطرح می‌شود اگر این اقشار بدین نحوه درآمد دارند دیگر چرا تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی قرار می‌گیرند! رییس کمیسیون اجتماعی مجلس با بیان اینکه برای ارایه بسته‌های حمایتی به اقشار مختلف، مکانیسم معیوب و ناقصی وجود دارد، گفت: دولت باید به فکر کار اساسی در این زمینه باشد؛ اینکه دو نوبت در سال، چند صد هزار تومان به افراد بدهیم نمی‌تواند دغدغه‌های یک خانواده را برطرف کند.»
محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی می‌گوید: «دولت در قالب سبد حمایتی موقت بنا دارد، 12 هزار میلیارد تومان را برای حمایت از مردم و اقشار آسیب‌پذیر اختصاص دهد که ارزش آن برای هر خانوار ایرانی 600 هزار تومان است و در صورتی که دولت جامعه هدف خود را به اقشار آسیب‌پذیر محدود کند، ارزش ریالی سبد‌های اختصاص یافته تا یک میلیون و 200 هزار تومان قابل افزایش است.» این نماینده مجلس همچنین با اشاره به آثار توزیع این سبد حمایتی می‌افزاید: هر چند مجلس با شیوه و مدل ارایه سبد حمایتی دولت موافق نیست، اما ارایه سبد حمایتی در شرایط کنونی می‌تواند از فشار مالی و تورمی حاکم بر طبقه آسیب‌پذیر بکاهد و آثار روانی خود را بر بازار به جا بگذارد.»
رسول خضری عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی به تشریح ابعاد اجتماعی و اقتصادی سبد حمایتی دولت پرداخته و می‌گوید: «واقعیت آن است که 11 میلیون نفر (دهک نهم و دهم) شامل این بسته‌ها می‌شوند اما چگونگی شناسایی و زمان توزیع آن بسیار اهمیت دارد. تجربه گذشته و انتخاب کالاهایی با کیفیت پایین، لحاظ نکردن شأن مردمی که جامعه هدف دولت را تشکیل می‌دهند، صفوف فشرده، اجبار در انتخاب کالاهای با کیفیت نامناسب مهم‌ترین ایراداتی بود که در سبد توزیع شده نوبت‌های گذشته وجود داشت و اکنون باید شیوه توزیع به‌گونه‌ای باشد که ضمن حفظ حرمت مردم زنجیره‌های احتکار کالاهای اساسی نیز شکسته شود.» به گفته این نماینده مجلس زمان توزیع سبد کالا هر قدر به آبان ماه که از سوی دشمن به عنوان زمان شروع تحریم‌هاست نزدیک‌تر باشد، می‌تواند اثرات اجتماعی بیشتری داشته و پیامدهای اجتماعی آن را افزایش دهد.
همه با هم برای توزیع سبد حمایتی خانوار
دوم آبان ماه سال جاری هیات دولت بسته حمایتی از خانوارهای کم‌درآمد را تصویب کرد. زمزمه بسته حمایتی از زمانی آغاز شد که نرخ ارز در ماه‌های پایانی سال 96 شروع به افزایش کرد و به تبع آن قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوار با رشد قیمتی محسوسی روبه‌رو شد. بدین منظور مسوولان دولتی ماه‌ها پیش به فکر تهیه بسته حمایتی از خانوارهای کم‌درآمد و افراد تحت پوشش افتادند.
علی ربیعی، وزیر سابق رفاه در 25 اردیبهشت ماه سال جاری از توزیع سبد غذایی برای نیازمندان خبر داد و گفت: در چارچوب سیاست‌های رفاهی دولت در بسته حمایت غذایی، توزیع اولین مرحله از سبد غذایی را در سال 97 آغاز کردیم که سیزدهمین مرحله توزیع سبد غذایی به‌شمار می‌رود. محمدباقر نوبخت، معاون رییس‌جمهوری و رییس سازمان برنامه و بودجه نیز در شهریور سال جاری درخصوص تصویب بسته‌های حمایتی از معیشت خانوارها گفت: با تاکید رییس‌جمهوری و باتوجه به نوسانات ارزی، دولت پنج بسته حمایتی از مردم را تدوین کرده که به‌زودی جزئیات آن اطلاع‌رسانی می‌شود. وی ادامه داد: یک بسته برای همه مردم است به این صورت که حداقل 25 قلم کالاهای اساسی و روزمره مردم که در سبد زندگی آنان قرار دارد، با ارز 4200 تومانی دراختیارشان قرار می‌گیرد.
معاون رییس‌جمهوری افزود: بخش دیگر به‌طور خاص برای اقشار آسیب‌پذیر جامعه است که حدود پنج دهک از جامعه را شامل می‌شود و این بسته حمایتی، علاوه بر آن چیزی است که شامل همه مردم خواهد شد. وی تولیدکنندگان، پیمانکاران و کارکنان دولت را دیگر بخش‌هایی عنوان کرد که بسته حمایتی یادشده به آنان تعلق می‌گیرد و تصریح کرد: روش‌های اجرا و جزئیات موارد پیش گفته، در زمان مقتضی اطلاع‌رسانی می‌شود.
در همین راستا اوایل شهریور ماه، انوشیروان محسنی‌بندپی، سرپرست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده بود: به‌زودی با مشارکت معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بسته حمایتی اجتماعی تهیه می‌شود تا آحاد جامعه بتوانند تحت پوشش حمایت‌های اجتماعی قرار بگیرند. بندپی با بیان اینکه فروشگاه‌های توزیع‌کننده بسته حمایتی در ۱۰ روز اول آبان ماه مشخص می‌شوند، گفت: این بسته‌ها تا پایان سال ۱۳۹۷ و به شکل غیرمستمر در سه مرحله و در مجموع با مبلغ ۶۰۰هزار تومان توزیع می‌شود. با تصمیم دولت قرار بر این است که به‌زودی 9 میلیون نفر از افراد تحت‌پوشش کمیته امداد و بهزیستی، سبد حمایتی دریافت کنند.
وزارت تعاون نیز توزیع مواد غذایی را در ادامه روند سال‌های قبل می‌داند و ارزش ریالی این سبد 130 هزار تومان برای خانواده‌های کامل است که شامل گوشت قرمز، مرغ، تخم‌مرغ، برنج، حبوبات و ماکارونی، لبنیات، روغن مایع و غیره می‌شود. افراد می‌توانند به‌انتخاب خود از هر میزان کالا به هر میزانی که بخواهند دریافت کنند. محمد شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حاشیه مراسم نشست مشترک با تشکل‌های کارگری و کارفرمایی درباره بسته حمایتی دولت گفت: در اولین فرصت ممکن نیمی از جمعیت ایران از آن بهره‌مند می‌شوند. اطلاعات لازم برای توزیع بسته حمایتی احصا شده است. تاکنون اطلاعات بخشی از افراد تحت پوشش بهزیستی و کارمندان مشمول شناسایی شده است.
یکی از عمده‌ترین مباحث تدوین بسته حمایتی مربوط به منابع آن بود که سناریوهای مختلفی مطرح شد اما در نهایت تامین منابع از محل افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، فولادی‌ها و پالایشگاه‌ها در دولت مصوب شد. (29 مهرماه ابلاغ شد) قرار است خوراک واحدهای گفته شده برمبنای نرخ تسعیر دلار 4200 تومانی و مابه‌التفاوت آن با متوسط ماهانه نرخ تسعیر در سامانه نیمای بانک مرکزی محاسبه شود.
جرقه اولیه توزیع سبد کالایی
اولین سبد کالایی در بهمن ماه 1392 توزیع شد و جامعه هدف آن مستمری‌بگیران تامین اجتماعی و کارگران با حقوق زیر 500 هزار تومان بودند. طی اطلاعیه‌ای که وزارت صمت در تاریخ 11 بهمن 1392 اعلام کرد، این سبد شامل 10 کیلوگرم برنج، 4 کیلوگرم مرغ، 2 بطری روغن مایع، 2 بسته پنیر بسته‌بندی شده، یک شانه تخم‌مرغ یا 24 عدد بسته‌بندی شده، بود.
آخرین بسته کالایی (از نظر زمانی) نیز امسال آغاز می‌شود و طی سه مرحله تا پایان سال 97 توزیع می‌شود و جامعه هدف آن طبق گفته‌های سیدپرویز فتاح، رییس کمیته امداد، 5 دهک انتهایی جامعه یعنی قریب به 40 میلیون نفر است که درآمد کمتر از 3 میلیون تومان دارند.
در این راستا، انوشیروان محسنی بندپی، سرپرست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی براساس تاکید رییس‌جمهور، در 10 روز اول آبان‌ماه فروشگاه‌های ویژه توزیع این بسته‌های حمایتی، مشخص خواهند شد. این بسته‌ها تا پایان سال 1397 و به‌شکل غیرمستمر در سه مرحله و در مجموع با مبلغ 600 هزار تومان توزیع می‌شود و تمامی دستگاه‌های تامین‌کننده منابع آن موظف هستند تا هرچه سریع‌تر منابع مورد نیاز را تامین کنند.
