رئیس‌کل بانک مرکزی در صحبت‌های اخیر خود به این نکته اشاره کرد که ۵/ ۹ میلیارد دلار برای ۲۵ قلم کالاهای اساسی تخصیص یافته است. بانک مرکزی در گزارش هفتگی خرده‌فروشی، قیمت و تغییرات قیمتی برخی مواد غذایی را منتشر می‌کند.
مقایسه لیست ۲۵ قلم کالای اساسی که به آن ارز دولتی تخصیص یافته با لیست مواد غذایی که در گزارش خرده‌فروشی بانک مرکزیمنتشر می‌شود نشان می‌دهد که این دو لیست ۱۶ کالای مشترک دارند. بررسی این ۱۶ قلم کالای اساسی نشان می‌دهد ارز‌های دولتی تنها در مورد گروه گوشت مرغ به تثبیت قیمت کمک کرده است اما در مورد برخی از کالاها تزریق ارز با قیمت دولتی در پایین نگه داشتن قیمت‌ها چندان موفق نبوده و به احتمال قوی واردکنندگان این کالاها، در قیمت‌گذاری خود یارانه‌ای که دریافت کرده‌اند را لحاظ نکرده‌اند. از سوی دیگر مقایسه آمارهای سال گذشته این گروه‌های خوراکی در مدت مشابه نشان می‌دهد که اکثر گروه‌ها با کاهش قیمت در مدت مذکور مواجه بوده‌اند. با لحاظ همه این شواهد می‌توان گفت باید در مورد سیاست تخصیص ارز ارزان قیمت به کالاهای اساسی یا نحوه توزیع کالاها و قیمت‌گذاری آن تجدیدنظر کرد.
بررسی آمار گزارش‌های خرده‌فروشی در هفته منتهی به ۱۲ مردادماه تا هفته منتهی به ۲۰ مهرماه نشان می‌دهد گوشت گاو و گوساله بی‌استخوان افزایش قیمت حدود ۴/ ۳۵ درصدی را ثبت کرده است؛ به‌طوری‌که قیمت این کالای اساسی در ۲۰ مهرماه به نسبت ۱۲ مرداد، ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش داشته و قیمت هر کیلوی آن به بیش از ۶۶ هزار و ۳۵۰ تومان رسیده است. این افزایش قیمت در حالی اتفاق افتاده که تازه‌ترین آمار گمرک نشان می‌دهد واردات گوشت قرمز در ۶ ماه نخست سال‌جاری حدود ۳۶۵ میلیون دلار و به حجم ۷۲ هزار تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر وزنی و ارزشی به‌ترتیب ۱۷ و ۳۶ درصد افزایش داشته است. اما به‌نظر می‌رسد افزایش واردات کمکی به تنظیم قیمت در بازار نکرده است. گوشت گوسفند با استخوان نیز در مدت مورد بررسی، تورم قیمتی ۲/ ۹ درصد را تجربه کرده است. قیمت هر کیلو گوشت گوسفندی در آخرین گزارش بانک مرکزی حدود ۶۲ هزار و ۹۰۰ تومان اعلام شده که به نسبت نیمه مردادماه افزایش قیمت ۵۳۰۰ تومانی را ثبت کرده است. روند قیمتی در گروه گوشت قرمز نشان می‌دهد که افزایش قیمت گوشت گاو و گوساله بیشتر از گوشت گوسفند بوده است. مقایسه قیمت گوشت گاو و گوساله و گوشت گوسفند در بازه زمانی بین ۱۳ مرداد و ۲۱ مهرماه سال گذشته نشان می‌دهد که در این دو قلم کالا، تورم به ترتیب ۴/ ۹ درصد و ۴/ ۱ درصد بوده است.
وضعیت در گروه روغن خوراکی
از دیگر گروه‌های خوراکی که در بازه زمانی مورد نظر با افزایش قیمت قابل‌توجهی مواجه بوده می‌توان به روغن نباتی جامد اشاره کرد. براساس گزارش بانک مرکزی هر حلب ۵ کیلویی روغن نباتی جامد حدودا ۳۷ هزار و ۲۰۰ تومان عرضه شده است که به نسبت ۱۲ مردادماه ۲/ ۳۴ درصد افزایش قیمت داشته است. روغن نباتی مایع نیز از دیگر گروه‌های خوراکی اساسی بوده که در این مدت افزایش قیمت ۴/ ۱۶ درصدی داشته است. تولید روغن نباتی علاوه‌بر روغن خام و دانه‌های روغنی نیاز به بسته‌بندی دارد که افزایش نرخ محصولات اولیه بسته‌بندی یکی از دلایل مهم افزایش قیمت این کالای اساسی عنوان شده است. گزارش خرده‌فروشی نشان می‌دهد در ۲۰ مهرماه قیمت هر لیتر روغن نباتی مایع به حدود ۶۷۰۰ تومان رسیده است که به نسبت ۱۲ مردادماه حدودا ۹۴۰ تومان افزایش قیمت داشته است. اگر به آمار سال گذشته رجوع کنیم، در بازه مورد نظر در سال گذشته، روغن نباتی جامد ۶/ ۴ درصد افزایش قیمت داشته و روغن نباتی مایع تغییر قیمتی نداشته است.
گروه حبوبات نیز از دیگر گروه‌های خوراکی است که در فهرست کالاهای اساسی قرار دارد و به آن ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی تخصیص پیدا می‌کند. در این گروه برخی اقلام مانند لوبیای سفید و لوبیای چشم بلبلی رشد قیمتی ۳/ ۲۱ درصد و ۱۶ درصدی را تجربه کرده‌اند در حالی که اقلام دیگری مانند نخود، لپه، لوبیای قرمز، عدس و لوبیای چیتی تورم‌های تک رقمی داشته‌اند. تغییرات قیمتی نخود در مدت حدودا دو ماه ۲/ ۷ درصد، لپه ۷/ ۴ درصد، لوبیا قرمز ۷/ ۳ درصد، عدس ۱/ ۲ درصد و لوبیای چیتی ۹/ ۱ درصد بوده است. همانطور که در این نرخ رشد‌ها مشخص است اقلام این گروه نوسانات قیمتی متفاوتی را تجربه کرده‌اند که به‌نظر می‌رسد این تغییرات قیمتی به‌دلیل کمبود ارز دولتی در واردات نبوده است؛ بلکه عدم‌توزیع یکنواخت فرض قوی‌تری برای افزایش قیمت برخی از این کالاها بوده است. در مقابل، آمار سال گذشته این گروه خوراکی در بازه مورد نظر نشان می‌دهد که در اکثر اقلام گروه حبوبات تورم منفی ثبت شده است. به‌عنوان مثال، تورم عدس منفی ۸/ ۷ درصد، تورم لوبیا چیتی منفی ۸/ ۱ درصد و تورم نخود منفی ۵/ ۳ درصد بوده است.
کنترل قیمت مرغ با ارز دولتی
تخم مرغ از دیگر کالاهای اساسی است که برای ورود آن به کشور از ارز دولتی استفاده می‌شود. این کالای پرمصرف که در یک سال منتهی به ۲۰ مهرماه سال‌جاری افزایش قیمت قابل‌توجهی در حد ۷۴ درصد را تجربه کرده، در مدت دوماه مورد نظر این گزارش، تورم مثبت ۱/ ۷ درصد را ثبت کرده است. گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد در هفته منتهی به ۲۰ مهرماه سال‌جاری قیمت هر شانه حدودا ۲ کیلو گرمی تخم مرغ به حدود ۱۸۹۰۰ تومان رسیده است. نگاهی به قیمت این کالا در سال گذشته نشان می‌دهد که قیمت هر شانه تخم مرغ در ۱۳ مرداد سال گذشته حدود ۱۳ هزار تومان بوده که در ۲۱ مهرماه با کاهش ۹/ ۱۵ درصدی به حدود ۱۰۹۰۰ تومان رسیده است.
گوشت مرغ تنها گروهی است که در مدت مورد بررسی سال‌جاری تغییر قیمت قابل‌ملاحظه‌ای نداشته است. قیمت هر کیلو گوشت مرغ در هفته منتهی به ۲۰ مهرماه سال‌جاری به حدود ۹۳۵۰ تومان رسیده است که به نسبت ۱۲ مردادماه تغییر قیمتی نداشته است. به‌نظر می‌رسد تخصیص ارز دولتی تنها به این گروه در تثبیت قیمتی کمک کرده است. البته آمارهای سال گذشته نشان می‌دهد که در بازه زمانی مورد نظر، تورم گوشت مرغ منفی ۶/ ۱۷ درصد بوده است. برنج از دیگر گروه‌های خوراکی است که به آن ارز دولتی تعلق می‌گیرد. در گزارش خرده‌فروشی بانک مرکزی سه نوع برنج گزارش می‌شود. گروه اول برنج وارداتی غیرتایلندی است که به‌نظر می‌رسد مشمول ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌شود. براساس آخرین گزارش بانک مرکزی هر کیلو برنج وارداتی غیرتایلندی به قیمت ۸۴۰۰ تومان عرضه شده است که به نسبت ۱۲ مردادماه حدود ۱/ ۶ درصد افزایش قیمت داشته است. نکته قابل‌تامل این است که دو نوع برنج دیگر که برنج داخله درجه یک و برنج داخله درجه دو هستند در مدت مشابه به ترتیب تورم مثبت ۹/ ۷ درصد و مثبت ۱۰ درصد را تجربه کرده‌اند. در واقع قیمت برنج‌های داخلی بیشتر از برنج وارداتی افزایش پیدا کرده است. در بازه زمانی ۱۳ مرداد تا ۲۱ مهرماه سال گذشته که نرخ ارز تقریبا ثابت بوده تورم برنج وارداتی غیرتایلندی حدود ۶/ ۰ درصد گزارش شده است.
اثر ارز بر قیمت شکر
گزارش بانک مرکزی همچنین نشان می‌دهد که قیمت هر کیلو شکر در هفته منتهی به ۲۰ مهرماه سال‌جاری به ۴۲۵۰ تومان رسیده که به نسبت ۱۲ مردادماه افزایش قیمت ۷/ ۱۹ درصدی را ثبت کرده است. این در حالی است که براساس گزارش رسمی بانک مرکزی قیمت شکر در ۲۱ مهر سال گذشته حدودا ۳۲۶۰ تومان اعلام شده که به نسبت ۱۳ مردادماه همان سال کاهش ۴/ ۵ درصدی را تجربه کرده است.
گروه چای نیز از دیگر گروه‌های خوراکی است که به آن ارز دولتی اختصاص یافته است. گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد در بازه زمانی ۱۲ مرداد تا ۲۰ مهرماه سال‌جاری قیمت این گروه خوراکی پرمصرف حدودا ۱۱۰۰ تومان معادل ۱/ ۴ درصد افزایش داشته این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته افزایش قیمت آن حدود ۸/ ۰ درصد بوده است.
