اولین شرکت تعاونی به شکل امروزی در سال 1844 میلادی در شهر راچدیل انگلستان توسط 28 نفر انگلیسی که در یک کارخانه بافندگی کار می کردند تاسیس شد. این شرکت در پی بروز بحران های ناشی از انقلاب صنعتی و حاکمیت سرمایه و سرمایه داری بر ارزش های انسانی تشکیل شد و نظریه روش های کار آن ها سرمشقی برای تشکیل شرکت های تعاونی در دنیا قرار گرفت. در ایران به طور رسمی اولین شرکت تعاونی روستایی در سال 1314در منطقه داود آباد گرمسار توسط دولت تشکیل و آغاز به کار کرد. تا سال 1320 سه شرکت تعاونی روستایی با عضویت 1050 کشاورز تشکیل شد ولی به دلایلی همچون دانش ناکافی و نارسایی قوانین نتایج درخشانی از آنها حاصل نشد. تا سال 1330 تعداد شرکت های تعاوین حدود 100 مورد بوده، بغذ لز اصئیب لئلیت قلتئت اغلئتی ذر سل 1324 و به دنبال آن بر اساس قانون اصلاحات ارضی در سال 1341 (کشاورزان برای دریافت زمین می بایستی عضو یک تعاونی روستایی می شدند) تعداد تعاونی های روستایی به بیش از 8 هزار مورد افزایش یافت که بعدا با ادغام برخی از آنها به تعداد 3هزار مورد رسید. پس از سال 1346 که سال تعاون نامگذاری شده بود، تعاونی های مصرف،توزیع و... گسترش قابل توجهی یافت. بعد از انقلاب به منظور ایجاد همکاری و کسب توفیق در مسائل اقتصادی و فرهنگی در اصل44 قانون اساسی بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران مطرح و شرح و تفضیل آن در 13 شهریور 1370 به تصویب مجلس رسید و این روز به عنوان روز تعاون نامگذاری شد با توجه به طرح بخش تعاون در قانون اساسی این بخش از اهمیت بیشتری برخوردار شد به گونه ای که در پایان مرداد 97 تعداد تعاونی های فعال (در حال بهره برداری و در دست اجرا) به بیش از 90 هزار مورد افزایش یافته است.
بر اساس گزارشات اخذ شده از سامانه آمارهای ثبتی تعاونی تا پایان مرداد 97 تعداد تعاونی های در حال بهره برداری و در دست اجرا ( به جز تعاونی های سهام عدالت) کشور 92549 مورد می باشد. تعداد کل اعضا 9410373 نفر، تعداد اشتغالزایی در این تعاونی ها 1708338 نفر و سرمایه اولیه حدود 137929 میلیارد ریال می باشد. بیشترین تعداد تعاونی های فعال به ترتیب مربوط به استان های تهران،مازندران و خراسان رضوی و کمترین تعداد به استان های قزوین ،البرز و خراسان جنوبی اختصاص دارد.
بیشترین تعداد تعاونی فعال به ترتیب مربوط به فعالیت های « کشاورزی ، شکار و جنگداری»، « صنعت» ، «ساختمان» و بیشترین عضو مربوط به تعاونی های دارای فعالیت « عمده فروشی و خرده فروشی و تعمیر وسایل نقلیه موتوری» و« ساختمان » و « واسطه گری مالی» می باشد. همچنین بیشترین شاغل به ترتیب مربوط به فعالیت های « ساختمان» « صنعت» و« عمده فروشی و خرده فروشی و تعمیر وسایل نقلیه موتوری و..» می باشد.
تعاونی های دانش بنیان:
از کل تعاونی فعال تا پایان مرداد 97، تعداد تعاونی های دانش بنیان فعال در کشور 161 تعاونی می باشد. تعداد اعضای این تعاونی ها در کل کشور 2287 نفر و میزان سرمایه گذاری حدود 137 میلیارد ریال می باشد .میزان اشتغال زایی تعاونی های دانش بنیان تا این زمان 2055 نفر می باشد. بیشترین تعداد تعاونی های دانش بنیان فعال به ترتیب به فعالیت های صنعت «»68 مورد و مسثغلات اجاره و فعالیت های کسب و کار ()47 مورد و کشاورزی و شکار و جنگداری (18 مورد ) اختصاص دارد.
تعاونی های سهام عدالت:
با توجه به آمار ثبتی و بروز شده سازمان خصوصی سازی تعداد تعاونی های فعال سهام عدالت در کل کشور 342 مورد می باشد تعداد اعضای این تعاونی ها 49226193 نفر و میزان سرمایه حدود 266361 میلیارد ریال می باشد. سرانه سرمایه برای اعضای این تعاونی ها حدود 5میلیون ریال می باشد. استان های تهران، خراسان رضوی و فارس به ترتیب دارای بیشترین عضو و استان های سمنان، ایلام و کهگیلویه و بویر احمد دارای کمترین عضو می باشند.
