«مادرم، همه بچه‌هاش رو با کهنه و لاستیک بزرگ کرد! احتمالا من هم باید همین کار رو بکنم چون با این وضعیت، حریف هزینه پوشکش نمی‌شم!» این را زن جوانی می‌گوید که شش ماهی است فرزندش را به دنیا آورده و این روزها وارد حساب و کتاب خرید پوشک و شیرخشک شده است.
البته برخی نیز پوشک را به هر قیمتی که باشد تهیه می‌کنند. خانم جوادی، از اهالی مشهد می‌گوید: «به‌خاطر سلامتی فرزندم مجبورم دقیقاً همان سایز و برند پوشک را بخرم که کودکم به آن عادت کرده و پوستش نسبت به آن حساسیت نشان نداده است. برای پیدا کردن پوشک مناسب، چندین برند را امتحان کرده‌ایم و حالا تغییر آن برایمان دشوار است، حتی اگر قیمتش سه برابر شود.»
این، تنها گوشه‌ای از درد دل‌های والدینی است که این روزها با افزایش لجام‌گسیخته قیمت پوشک مواجه شده‌اند. به همین بهانه، به سراغ بعضی از اعضای زنجیره تأمین تا مصرف‌کننده آن رفتیم و حرف‌هایشان را شنیدیم.
پای درد دل خریداران پوشک
مصرف‌کنندگان پوشک که البته زبانی برای اعتراض و اساساً درکی از وضعیت بازار ندارند اما والدینشان دل پردردی دارند! سحرخانم، مادر ارمیای ۲ ساله، می‌گوید: «پوشک مرسی را پیش از عید نوروز ۱۷ هزار تومان می‌خریدیم. اما حالا قیمتش به ۴۰ هزار تومان رسیده است.»
زهرا خانم، برای پسر یک ساله‌اش از پوشک مای‌بیبی سایز ۴ استفاده می‌کند که تا قبل از این وضعیت، حدود ۱۸هزار تومان قیمت داشته است. آخرین بار، همین پوشک را یک ماه پیش، به قیمت ۳۶ هزار تومان خریده و در هفته گذشته اصلاً نتوانسته آن را در بازار پیدا کند و وعده تأمین جنس در آینده نامعلوم و قیمت نامعلوم‌تر را به او داده‌اند.
حمیده خانم می‌گوید: «معمولاً هر بار، چهار پنج بسته پوشک برای کودکم می‌خریدم اما حالا سایز و برند پوشک موردنظرم را به‌سختی و تقریباً به دو سه برابر قیمت قدیم در بازار پیدا می‌کنیم و البته ناچار به همان یک بسته اکتفا می‌کنیم!».
بعضی فروشگاه‌ها، پوشک‌های قیمت قدیم را با قیمت جدید می‌فروشند
آقای سنایی در یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای، بعد از بحث با فروشنده، اعتراضش را این‌طور اعلام می‌کند: «قیمت پوشک ۵۲تایی مولفیکس سایز۲ تولید خرداد۹۷، روی بسته‌اش ۴۱هزار تومان درج شده، اما در فروشگاه به قیمت ۶۵۵۰۰ تومان فروخته می‌شود! قیمت بدون‌تخفیف را البته ۷۷هزار تومان ثبت کرده‌اند».
فروشنده می‌گوید: «این قیمت جدید است؛ باید قیمت‌ها را درست کنیم!». و در حالی که همه بسته‌های روی قفسه را روانه انبار می‌کند، روند «درست کردن قیمت» را این‌طور توضیح می‌دهد: «ما سیستمی به نام جت‌پرینت داریم که وقتی تولیدکننده، افزایش قیمت کالایی را به ما اعلام می‌کند، ما به بالا نامه می‌زنیم و موجودی آن کالا با قیمت قدیم را اعلام می‌کنیم و آن کالا را موقتاً از قفسه‌ها جمع می‌کنیم. آن‌ها بعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت به صورت سیستمی به ما مجوز می‌دهند که همان تعداد کالا را به‌صورت تصادفی، به قیمت قدیم بفروشیم.»
حرف‌های فروشنده ظاهرا قانونی و منطقی است اما خریدار را راضی نکرده. او می‌گوید: «حالا اگر من اعتراض نمی‌کردم، شما نباید خودتان این اصلاح را انجام می‌دادید؟ قرار بود همه پوشک‌های قدیم را به قیمت جدید بفروشید.» بعد هم بسته پوشک را پس می‌دهد و می‌گوید امروز در «انبارنفت» در حوالی میدان گمرک، این بسته‌ها را ۴۸هزار تومان می‌فروختند. البته توی همین فروشگاه هم بسته‌های ۴۸هزار تومانی تولید اواخر تیرماه97 وجود دارد که با همان قیمت جدید ۷۷هزارتومانی عرضه شده و پس از تخفیف، ۶۵۵۰۰ تومان به فروش می‌رسد.
خرده‌فروش‌ها چه می‌گویند؟
کاسبان محلی هم متأثر از فضای بازار، وضعیتشان چندان تعریفی ندارد. حسن‌آقا که صاحب یک سوپرمارکت در استان البرز است در پاسخ به سؤال ما در مورد بازار پوشک می‌گوید: «واقعیتش طی دو هفته گذشته اصلاً پول کافی نداشتم که به بازار بروم و پوشک و دستمال کاغذی بخرم. فعلاً همین سایزها و برندهایی را که از خرید قبل برایم باقی مانده به همان قیمت قبل می‌فروشم، شاید وضعیت بهتر شود. به ویزیتورها سفارش نمی‌دهم چون گران‌تر از بازار بزرگ تهران می‌فروشند. ترجیح می‌دهم خودم به بازار بروم و خرید کنم.»
آقای زمانی نیز که یک کاسب محلی در همان حوالی است، می‌گوید: «پوشک‌های خرید قبلی را به همان قیمت قبل می‌فروشم. اما به هر ویزیتوری که برای خرید زنگ می‌زنم می‌گویند جنس ندارند. به همین دلیل نمی‌توانم مثل قبل در تمام سایزها و برندها پوشک بخرم و به مشتری ارائه دهم.» او با اشاره به اینکه بعضی ویزیتورها خلاف قانون عمل می‌کنند، ادامه می‌دهد: «گاهی ویزیتور به قیمتی بالاتر از قیمت درج‌شده روی محصول، آن را می‌فروشد. اخیراً یک برند از پوشک را که قیمت نهایی‌اش ۱۳۸۰۰ تومان درج شده بود، به قیمت ۱۴۲۰۰ تومان به من فروختند، در حالی که ما باید هر کالایی را پایین‌تر از قیمت درج‌شده آن بخریم تا بتوانیم به قیمت روی آن بفروشیم. در جواب اعتراضم هم گفتند: «همینه که هست، نمی‌خوای نخر!». ولی به خاطر نیاز مشتری، مجبورم بخرم.».
مسئول داروخانه‌ای در یکی از شهرستان‌های استان البرز می‌گوید: «پوشک در انواع سایز و برند، هرچند با افزایش مداوم قیمت، به اندازه کافی برایمان می‌آورند. اما قدرت خرید مشتریان ما در این منطقه آن‌قدر نیست که بخواهند چندین بسته یا کارتن بخرند و انبار کنند. برعکس، کاهش فروش هم داشته‌ایم. مردم دیگر به اندازه قبل پوشک نمی‌خرند. البته از همکارانم در بعضی مناطق که از لحاظ رفاهی سطح بالاتری دارند شنیده‌ام که مشتریان مایل به خرید بیشتر هستند تا کمتر نگران افزایش قیمت‌های بعدی باشند.»
«احتکار» کجای ماجراست؟!
مسئول حراست یکی از تولیدکنندگان پوشک ایرانی می‌گوید: «کارخانه با تمام مشکلات اقتصادی موجود، پوشک را در حد توان تولید می‌کند و به نمایندگان توزیع، تحویل می‌دهد. بهتر است از توزیع‌کنندگان بپرسید که چرا پوشک‌ها به دست مردم نمی‌رسد.»
اما آقای رضایی که نمایندگی توزیع چندین برند پوشک را در غرب تهران بر عهده دارد، می‌گوید: «کارخانه‌ها مثل قبل تولید ندارند و به فراوانی سابق به ما جنس نمی‌دهند. ما وقتی بار را تحویل می‌گیریم نهایتاً یکی دو روز در انبار می‌ماند و به‌سرعت بین فروشنده‌ها توزیع می‌کنیم تا به دست مشتریان نهایی برسد.».
او دلیل کاهش پوشک در بازار را چنین بیان می‌کند: «یکی از کارخانه‌های همکار، مواد اولیه را با دلار ۴۲۰۰تومانی وارد کرده بود اما گمرک، کالا را ترخیص نمی‌کرد و تقاضای پرداخت مابه‌التفاوت تا دلار ۱۰هزار تومانی را داشت. خلاصه اینکه یکی دو هفته مواد اولیه نداشتیم. اما حالا کالایمان را ترخیص و وارد خط تولید کرده‌ایم.» البته آقای رضایی و دفتر مرکزی فروش، در مورد اینکه بالاخره مواد اولیه با چه نرخ دلاری ترخیص شده که قیمت‌ها در بازار همچنان افزایش می‌یابد، پاسخی نمی‌دهند!
رضایی درباره افزایش غیرقانونی قیمت‌ها و مخدوش کردن بخش «قیمت برای مصرف‌کننده» می‌گوید: «متأسفانه ما مردم، خودمان به خودمان رحم نمی‌کنیم. بخشی از افزایش قیمت به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه بوده که در قیمت نهایی لحاظ شده است. اما اینکه خرده‌فروش‌ها کالا را به بیش از این قیمت می‌فروشند، تخلف است که ما مواردی را که می‌بینیم به دفتر مرکزی گزارش می‌کنیم.»
رضایی در مورد کشف انبار احتکار پوشک در استان البرز، می‌گوید: «انبارهای ما مشخص است و اگر بخواهیم درشان را ببندیم، مراجع قضایی با ما برخورد می‌کنند. لااقل ما احتکار نکرده‌ایم.»
مواد اولیه، حرف آخر را می‌زنند
کارشناس ارتباط با مشتری در دفتر مرکزی پوشک مای‌بیبی، دلیل کاهش عرضه پوشک و افزایش قیمت آن را این‌گونه بیان می‌کند: «مدتی به دلیل نوسانات قیمت ارز و مشکلات اقتصادی، با کاهش مواد اولیه مواجه بودیم و به ناچار تولید را کاهش دادیم. برای اینکه کیفیت محصول حفظ شود، مجبور بودیم قیمت را بالا ببریم. اما اکنون مشکل کمبود مواد اولیه برطرف شده و به مقدار کافی وارد کرده‌ایم.». این کارشناس در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است بعد از رفع این کمبود، قیمت‌ها تعدیل شود و کاهش یابد گفت: «ما اعتراض‌ها را در مورد افزایش قیمت، ثبت می‌کنیم و به مدیران اطلاع می‌دهیم، اما بعید است!»
خانم رستمی، فعال بازرگانی، به حاشیه سود بالای واردات پوشک اشاره می‌کند و مثال می‌زند: «همین اواخر، یک نفر ماشینش را آن طرف مرز، پر از پوشک قاچاق کرد. اما هنگام ورود به کشور از او رشوه نپذیرفتند. می‌گفت حیف بود سودش از دستم برود. گاز ماشین را گرفت و از مرز رد شد که مأموران حتی به او شلیک هم کردند! افراد دیگری هم هستند که پوشک را با کانتینر وارد مناطق آزاد می‌کنند، بعد قاچاقی از مناطق آزاد به بازار می‌آورند.»
وقتی اراده‌ای برای تولید داخل نیست
کارشناس امور استاندارد مواد سلولزی، غذایی و شیمیایی در اداره استاندارد کاشان می‌گوید: «در حال حاضر ۸۰درصد مواد اولیه تهیه پوشک، از جمله پودر جاذب، ADL، الیاف و... را از کشورهایی مانند ترکیه و ژاپن وارد می‌کنند. در حالی که تکنولوژی تولید مواد اولیه پوشک، از تکنولوژی تولید موشک، پیچیده‌تر و سطح بالاتر نیست. در واقع، وارد کردن یک کالا لزوماً به معنی «های‌تک» بودن و عدم‌توان تولید داخلی نیست؛ ما حتی مهر نماز را هم وارد می‌کنیم! این موضوع، به تصمیم‌گیری‌های کلان در زمینه واردات برمی‌گردد که برای تولید پوشک کامل، به مواد اولیه خارجی محتاجیم و اگر این مواد در گمرک یا هر جای دیگری گیر کنند، تولید کاهش می‌یابد و لابد باید نگران کمیاب شدن پماد سوختگی پای کودکان هم باشیم.»
