رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در یک برنامه رادیویی درباره فروش نفت در بورس، به مفهوم بورس اشاره کرد و گفت: در تعامل عرضه و تقاضا در بورس، بهترین قیمت در حقیقت کشف میشود و یک رضایت نسبی برای طرفین به وجود می‌آورد که فروشنده میگوید من به بهترین قیمت فروختم و خریدار میگوید با بهترین قیمت خریدم و نهایتاً این جریان باعث ایجاد یک، ثبات و دوم تحول در فرایند اقتصاد در جامعه میشود.
پدیدار با اشاره به تاریخچه راه اندازی بورس نفت با همکاری وزارت نفت و سازمان بورس در دهه هشتاد، اضافه کرد: وقتی قرار شد که این کار انجام بشود، بهترین جا را در جزیره کیش پیدا کردند زیرا گفتند کسانی که در کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند می توانستند راحت و بدون ویزا در این جزیره حضور پیدا کنند و مثلا صبح بیایند و شب هم بروند.
عدم پایبندی شرکت ملی نفت ایران به سازوکار بورس، عامل عدم موفقیت بورس نفت
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران با تاکید بر اینکه متاسفانه ساز و کار مناسبی برای عرضه نفت در بورس در آن دوره زمانی پیش‌بینی نشده بود، توضیح داد: وقتی اولین محموله نفتی در بورس عرضه شد که اتفاقا نفت سنگین هم بود، نماینده امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران آنجا حضور پیدا کرد و قیمت خودش را ارائه داد. وقتی متقاضیان خرید آمدند و قیمت دادند، نماینده امور بین الملل گفت من قیمتی پایین‌تر از این نمیدهم. گفتند آقا مگر بورس نیست؟ بورس یعنی اینکه تو یک قیمتی دادی ما هم یک قیمتی میدهیم. بالاترین قیمت که توسط متقاضیان داده میشود آن میتواند بیاید. ایشان گفت: نه، من دستور دارم که از این قیمت کمتر نفروشم. اگر بیشتر میخرید به شما میدهم. خب این که نمیشود که بگوید که چون بیشتر ندادید و کمتر دادید من نمیخرم.
پدیدار افزود: نهایتاً در یک دوره‌ای که نزدیک به شش ماه هم بورس فعالیت کرد بجز یک سری معاملات خیلی جزئی در بخش فرآوردهای هیدروکربنی به نتیجه‌ای نرسید و عملاً بورس شکست خورد و تعطیل شد.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران با اشاره به فعالیت های بورس انرژی در سال های اخیر بیان داشت: به نظر من شاید بگوییم که بورس انرژی هم در ایران گذران عمر کرد.
وزارت نفت پیشنهاد جهانگیری برای فروش نفت در بورس را در نطفه خفه کرد
پدیدار با اشاره به اظهارات معاون اول رئیس جمهور درباره فروش نفت به بخش خصوصی از طریق سازوکار بورس گفت: بعد از این اظهارات، ما در کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی نشستی گذاشتیم و راجع به ساز و کار اجرایی و عملیاتی شدن آن فکر کردیم و متوجه شدیم که ما نیاز داریم که ضوابط و شرایطی را که امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در عرصه نفت خام و فراورده‌ها دارد را ببینیم که به چه صورتی است.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران ادامه داد: با مسئولان وزارت نفت مکاتبه کردیم اما پاسخی دریافت نکردیم یعنی عملاً آن مطلبی که معاون اول ریاست جمهوری مطرح کردند در همان نطفه خفه شد.
پدیدار اضافه کرد: این در حالی بود که شاید اجرای این موضوع نیازی به تصویب قانون در مجلس هم نداشت و جزو ضوابط اجرایی بود که خود وزارت نفت و خود بخش امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران باید آن را عملیاتی میکردند. عملاً این قضیه در همان نطفه اولیه شکست خورد.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران با تاکید بر اینکه هر کاری در هر جایی میخواهد انجام بشود یک مرکز برنامه‌ریزی واحد میخواهد و بورس نفت هم از این قضیه مستثنی نیست، گفت: یا باید دولت خودش این کار را انجام می داد یا آن را به بخش خصوصی واگذار میکرد. بخش خصوصی شدیدا آمادگی این کار دارد و من به عنوان نماینده پارلمان بخش خصوصی اعلام میکنم که ما برای پیاده‌سازی هر نوع بورسی و به خصوص بورس انرژی در ایران آمادگی داریم که ساز و کار آن را طراحی کنیم به شرط اینکه مقامات کارفرمایی یعنی وزارت نفت این تعامل خودشان را با ما برقرار کنند.
امکان فروش نفت ایران با استفاده از توانمندی های شرکت های کوچک و متوسط وجود دارد
پدیدار با تاکید بر اینکه قرار نیست 100 درصد نفت صادراتی کشورمان وارد بورس شود، افزود: بورس دو مکانیزم دارد: یکی مکانیزم اجرایی و یکی مکانیزم رفتاری. مکانیزم اجرایی مکانیزمی است که قوانین و مقررات تعیین میکند و چارچوب مشخصی برای خریدار و فروشنده و تعیین قیمت و امثال آن است. مکانیزم رفتاری این است که چه زمانی؟ کی؟ با چه نحو‌های؟ نوع پرداخت و ضمانت؟
* وزارت نفت هیچ پاسخی به ما نداد
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه ما مکانیزم رفتارمان را برای بخش خصوصی تعریف نکرده‌ایم، بیان داشت: اگر ما تنها ۱۰ درصد نفت صادراتی را به بخش خصوصی بدهیم، این بخش به دو صورت میتواند فعالیت کند: به‌صورت انفرادی و به صورت گروهی یعنی ایجاد کنسرسیوم.
پدیدار اضافه کرد: ما در بخش خصوصی برای تعاملات نفت خام و فراورده‌های هیدروکربنی و مشتقات آن، ۳ کنسرسیوم در اتاق بازرگانی تشکیل داده ایم ولی عملاً وزارت نفت هیچ پاسخی به ما نداد.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران با اشاره به تعاملات ژاپن و کره جنوبی با آمریکا برای اخذ مجوز واردات نفت از ایران گفت: هفت کشور اروپایی هم از ایران مجموعا حدود ۷۰۰ یا۸۰۰ هزار بشکه نفت در روز وارد میکنند ولی مکانیزم سفارش و انجام آن و تعاملات پولی و مالی برای بخش خصوصی عملیاتی است و از طریق شرکت های کوچک و متوسط (SME) در بخش خصوصی می توانیم انجام بدهیم.
پدیدار با تاکید سهم بالای شرکتهای کوچک و متوسط در کشورهای مختلف جهان و سهم پایین این شرکت ها در اقتصاد ایران گفت: ما میتوانیم بورس را فعال کنیم و محموله‌ها را کوچک کنیم و این شرکتها میتوانند در تعامل با همدیگر این معاملات را انجام دهند و چون ارتباط بخش خصوصی ایران با بخش خصوصی سایرکشورها برقرار است.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران با اشاره به پالایشگاه ریالنس در هند گفت: این پالایشگاه براساس نفت سبک ایران طراحی شده است . این پالایشگاه عاشق نفت ایران است و حاضر است نفت سبک ایران را از طریق شرکتهای اس ام ای دریافت کند و به ما کالا یا ارز محلی بدهد.
پدیدار تاکید کرد: من تصور میکنم همه کشورها همینطور هستند و ما عملا پنج کشور سنتی و هفت کشور اروپایی که دوازده کشور را تشکیل میدهد بازار بالقوه ما هستند و علی رغم همه محدویتهایی که آمریکا برای ما در دوران تحریم قرار داده است، ما می توانیم همچنان حدود یک تا یک‌ونیم میلیون بشکه نفت و میعانات گازی صادر کنیم.
* برای صادرات نفت کنسرسیوم تشکیل دادیم
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران افزود: ما در بخش خصوصی در زمینه راه اندازی بورس به مفهوم یک بورس بین‌المللی کار کرده‌ایم و مشکل حمایت‌هایی ست که دولت باید میکرد زیرا شرکت ها را به صورت کنسرسیومی درآوردیم که بتوانند توان مالی خودشان را داشته باشند.
گفت: من قبول دارم یک محموله یک میلیون بشکه‌ای نفت خام، عدد قابل توجهی می شود که بخواهد با یک کشتی جابه‌جا شود. آن سازکار را ما به عنوان یک بورس اولیه ایجاد کردیم برای محموله‌های کوچک نفتی و نه محموله‌های بزرگ که الان امور بین الملل قراردادهایش را بسته و دارد اجرایی می کند. منتهی ما نمیتوانیم این موضوع را رها کنیم بخاطر اینکه بخش خصوصی کوچک است.
پدیدار افزود: من رسما به عنوان نماینده پارلمان بخش خصوصی اعلام میکنم که در نشستی که ما با کمیسیونر عالی انرژی اتحادیه اروپا داشتیم، 114 شرکت کوچک و متوسط اروپایی و با دو شرکتی که در روزهای اخیر اضافه شده‌اند، مجموعا 116 شرکت هستند؛ اینها اعلام آمادگی کردند که بخشی در خرید و فروش نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی فعال باشند.
وزارت نفت اجازه ورود بخش خصوصی به معاملات نفتی را نمی دهد
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در ادامه بیان داشت: درست است که ما در بخش فرآورده‌ها پیشرفت خوبی کرده‌ایم ولی در نفت خام هم این قابلیت را داریم که با پشتیبانی کنسرسیوم های که در درون بورس تشکیل میشود، نفت را در محموله‌های کوچک دریافت کنیم منتهی وزارت نفت دور خودش حصاری بسته است و به بخش خصوصی حتی اجازه ورود به معاملات نفتی را نمی دهد. حتی در دوره قبلی تحریم ها هم اجازه ورود بخش خصوصی محدود بود و کسی نمی‌توانست وارد شود مگر گروه های خاص و همین قضیه باعث ایجاد اشکالات عدیده ای شد.
پدیدار تاکید کرد: امروز ما میتوانیم ضمانت نامه بدهیم. ضمنا لیست 50 شرکت کوچک و متوسط ایرانی که در صحنه بین‌المللی حضور دارند و این تعاملات را می توانند انجام دهند، را تهیه کرده ایم.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران با اشاره به جلسه اتاق با کمیسیونر عالی انرژی اتحادیه اروپا گفت: در توافقی که با کمیسیونر عالی انرژی اتحادیه اروپا کردیم، برخی بانک های اروپایی هم می توانند در این زمینه می توانند کمک کنند.
پدیدار اضافه کرد: من تصور میکنم این اراده در وزارت نفت باید به وجود بیاید و بخش خصوصی را به رسمیت بشناسند. وزارت نفت به بخش خصوصی باور ندارد، اعتماد هم نمی‌کند و اعتبار هم نمی دهد. اگر خط اعتباری به بخش خصوصی بدهند و براش زمان تعیین کنند یعنی همان سازوکاری که در بورس سایر کالاها در ایران هست، کار جلو می رود. پولی جابجا نمی کنند معاملات را از طریق خط اعتباری انجام می دهند و در فرصت زمانی تسویه میکنند. این قضیه در بورس انرژی و برای نفت هم به صورت محموله‌های کوچک قابل اجرا است .
مدل پیشنهادی اتاق بازرگانی برای استفاده از توان بخش خصوصی در فروش نفت با سازوکار بورس
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در پاسخ به این سوال که چه راهکاری در کوتاه مدت می تواند جلوی آثار تحریم‌های نفتی را بگیرد، گفت: ما دراین موضوع خیلی کار کردیم و یک گزارشی هم به دولت و هم به مقامات مسئول وزارت نفت فرستادیم. گروهی از شرکتهای خارجی مثل شرکتهای کره‌ای، ژاپنی، چینی و هندی که امروز در پروژه های نفتی ایران کار می کنند و ما الان با آنها تعاملات داریم، ما گفتیم بیایید شروع کار از طریق بخش خصوصی را با این شرکتها بزنیم.
پدیدار افزود: ببنید این هنوز جا نیفتاده است و جوابی به ما نداده‌اند. این شرکتهایی که الان دارند چه در بخش‌های بالادستی وچه در بخش‌های میان‌دستی و پایین‌دستی صنعت نفت دارند کار میکنند، صورت وضعیت داده‌اند و باید دولت به اینها ارز بدهد. ما اول آمدیم این شرکت ها را مطرح کردیم و گفتیم در مقابل اینکه شما میخواهید به آنها پول بدهید، این را با سازوکاری که بخش خصوصی انجام میدهد و با آنها قرار داد میبندد و از محل مطالباتی که دارند این پول نفت را دریافت بکنند.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در ادامه توضیح داد: فلان شرکت چینی یا کره‌ای، یک پولی را از ما بابت کاری که در پروژه انجام داده است طلب دارد. ما به جای اینکه به این شرکت پول بدهیم، نفت خام بدهیم. منتها با توجه به شرایطی که تحریم ها دارد و این عرصه را تنگ میکند، نفت در اختیار بخش خصوصی قرار بگیرد و بخش خصوصی قیمت نفت را در بورس سالم و صحیح تعیین کند.
پدیدار اضافه کرد: سپس با توجه به سازوکاری که شرکت کوچک و متوسط ایرانی در نظر گرفته است، به شرکت خارجی که در پروژه کار میکند، در مقابلش نفت میدهد. این جا هیچ اتفاق ناموزونی نمیافتد که تحریم مانع باشد و ما عملا از این طریق میتوانیم سایر محموله‌ها را با تعیین قیمت در بورس به بخش خصوصی بدهیم چون کل نفتی که الان هفت کشور اروپایی دارند از ما دریافت میکنند، هشتصدهزار بشکه است و اگر شما تقسیم کنید عدد کوچکی است و این در توان بخش خصوصی است.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران بیان داشت: متاسفانه دادن خط اعتباری به بخش خصوصی و قبول داشتن این بخش بخاطر اینکه امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران یک حصاری دور خودش کشیده است و کاملا به صورت انحصاری به موضوع نگاه میکند، محقق نشده است و این انحصاری نگاه کردن نهایتا منجر به ایجاد خسارت بزرگ اقتصادی به کشورمان خواهد شد.
* آمادگی دو شرکت نروژی برای معامله نفتی با ایران
پدیدار افزود: من اعلام میکنم که الان دو شرکت نروژی اعلام همکاری کرده‌اند و گفته‌اند ما آماده هستیم در معاملات نفتی با شما حضور پیدا کنیم و منتظر آن هستند که سازوکار را به آنها بگوییم. این شرکت ها اعلام کرده اند که ما منابع مالی را از طریق سیستم بانک EIH یا EIE هست انجام می دهیم.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران با اشاره به شرکت های کوچک و متوسط اروپایی، آسیایی و آفریقایی برای فعالیت در زمینه فروش نفت ایران گفت: منتها کی می توانند از این انحصارطلبی دولت نجات پیدا کنند؟ بارها من اعلام کردم که حوزه نفت و انرژی ما به جای حکمرانی، به سمت رگولاتوری و تنظیم مناسبات برود زیرا ادامه روند موجود، راه به جایی نخواهد بود و روز به روز باعث تضعیف دولت در بخش اقتصادی خواهد شد.
پدیدار با تاکید بر اینکه دولت باید سراغ بخش خصوصی بیاید و باید بخش خصوصی را به طور جدی باور داشته باشد، به خاطره ای درباره احترام مسئولان یکی از بانکهای معروف مالزی به فعالین بخش خصوصی اشاره کرد و گفت: من متاسفم که در کشورمان چقدر باید التماس کنیم که رئیس بانک یا معاونش را ببینیم.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در پایان تاکید کرد: اگر این باور به توانمندی بخش خصوصی به وجود بیاید من با ضرس قاطع عرض میکنم بخش خصوصی این ظرفیت را دارد که در زمینه فروش نفت به صورت محموله‌های کوچک فعال شود ولی متاسفانه آن باور واعتماد و اعتقاد به بخش خصوصی کماکان هنوز به وجود نیامده و این به عنوان نقیصه بزرگ در اقتصاد کشور ماست.
