یکی از اولویت های صنعت حمل و نقل، لجستیک و ترانزیتی ایران، راه اندازی کریدور شمال ـ جنوب است که در دوره تحریم ها می توانند یکی از منابع مناسب درآمدی کشور و همچنین یکی از اهرم های فشار بر کشورهای تحریم کننده محسوب شود.
یکی از حلقه های مفقوده تکمیل کریدور ریلی شمال ـ جنوب در محور مرکزی کشور، خط بندرعباس ـ قزوین ـ رشت ـ آستارا است که در صورت تکمیل، برای عبور کالاهای مبادلاتی هند و روسیه یکی از بهترین محورها از نظر زمانی و هزینه ای برای این دو کشور و نیز کشورهای موجود درمسیر از جمله جمهوری آذربایجان برآورد شده است.
به همین خاطر، شرکت دولتی راه آهن جمهوری آذربایجان در تفاهم نامه ای (به صورت فاینانس) با شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران در نظر دارد تا با تأمین مالی نیمی از هزینه احداث خط آهن رشت ـ آستارا به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار از سوی آذری ها، ساخت این محور ریلی را بر عهده بگیرد.
از سوی دیگر قرار بود این مسیر ریلی در ابتدا به صورت احداث راه آهن قزوین ـ رشت ـ انزلی و نهایتا از انزلی به آستارا توسط شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور احداث شود.
این در حالی بود که شرکت راه آهن نیز مذاکرات و تفاهم نامه جداگانه ای برای احداث راه آهن رشت ـ آستارا را با سرمایه گذاری جمهوری آذربایجان انجام داد.
وزارت راه و شهرسازی نیز تصمیم گرفت ساخت خط آهن قزوین ـ رشت ـ انزلی ـ آستارا را از شرکت ساخت منتزع و به شرکت راه آهن واگذار کند.
با این حال با پیگیری های مدیران شرکت ساخت و توسعه، بار دیگر جریان ساخت این خط آهن دچار تغییر و تحول شده و بر اساس مصوبه هیئت دولت در ۲۳ تیرماه امسال، قرار شد شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور، خط آهن «قزوین ـ رشت ـ انزلی» را بسازد و شرکت راه آهن نیز خط آهن «رشت ـ آستارا» را به صورت ساخت محور ریلی جداگانه ای با سرمایه گذاری آذری ها احداث کند.
بسیاری از کارشناسان نسبت به انجام این اقدام عجیب در حالی که کشور از نظر زیرساخت های حمل و نقلی دچار مشکلات عدیده ملی بوده، هشدار می دهند؛ زیرا احداث دو مسیر ریلی جداگانه در استانی که نحوه پراکندگی جغرافیایی آن، به صورت خطی و شرقی ـ غربی است و همه شهرستان های آن در طول یک خط جغرافیایی قرار دارند، قطعا به معنای اتلاف منابع شمرده می شود.
اشتباه های عجیب دولت: ساخت دو بندر در کنار هم، احداث دو خط آهن برای یک مسیر!
یک کارشناس ارشد صنعت حمل و نقل ریلی درباره طرح وزارت راه و شهرسازی برای احداث دو خط ریلی مجزا برای بندر انزلی و آستارا اظهار داشت: در حال حاضر به قدری تعاملات تجاری ما با کشورهای حاشیه دریای خزر از طریق حمل و نقل دریایی کم است که ایران با داشتن تنها یک بندر در شمال کشور می تواند همه نیاز خود به زیرساخت های بندری برای ارتباط با کشورهای حاشیه خزر را برآورده کند.
وی که نخواست نامش فاش شود، افزود: این در حالی است که ما در بندر امیرآباد به عنوان اسکله رو ـ رو و متصل به شبکه ریلی از زیرساخت مناسبی برخورداریم و اگر قرار به راه اندازی کریدور شمال ـ جنوب به صورت بندر به بندر (بندر شهید رجایی به بندر امیرآباد) باشد، در حال حاضر زیرساخت های آن مهیاست. اما آنچه برای ایران مزیت به حساب می آید، امکان اتصال کشورهای شرق و غرب دریای خزر از طریق خشکی و ریل به بنادر جنوبی است.
این فعال صنعت حمل و نقل ریلی با بیان اینکه قبلا اشتباه دیگری را هم دولت های گذشته مرتکب شدند و بندر کاسپین را تنها در چند کیلومتری بندر انزلی است، با صرف هزینه های گزاف اسکله سازی، احداث کردند، گفت: این در حالی بود که بندر انزلی بر اساس اعلام سازمان بنادر و دریانوردی تنها با یک سوم ظرفیت خود فعال است.
وی ادامه داد: توجیه مدیران شرکت ساخت و شرکت راه آهن برای ساخت دو خط ریلی مجزا از رشت به انزلی و همچنین از رشت به آستارا، تأکید آنها بر لزوم متصل شدن بنادر به شبکه ریلی است که اتفاقا توجیه صحیحی هم به شمار می رود؛ ولی آنچه در عمل اتفاق می افتد این است که در احداث خط آهن رشت ـ آستارا، قرار نیست ریل به بندر آستارا هم متصل شود بلکه از جنوب بندر آستارای ایران به شهر آستارای جمهوری آذربایجان وصل خواهد شد که نشان می دهد مدیرانی که دم از لزوم اتصال بنادر به شبکه ریلی می زنند تا طرح راه آهن رشت ـ انزلی را توجیه کنند، اعتقاد چندانی به حرفهای خود ندارند.
کارشناس احداث زیرساخت های حمل و نقلی تأکید کرد: اگر در گذشته بارها اشتباه بودن ساخت بندر کاسپین را متذکر می شدیم، هم اکنون باید ناصواب بودن ساخت دو خط ریلی مجزا را به دولت گوشزد کنیم هرچند که تذکرات برای ساحت بندر کاسپین مؤثر واقع نشد و احتمالا تذکراتی هم که برای ساخت دو خط آهن رشت ـ انزلی و رشت ـ آستارا می دهیم، نمی تواند خللی در عزم دولت ایجاد کند.
معاون شرکت ساخت: دولت هرچه بگوید، ما انجام می‌دهیم!
عباس خطیبی معاون ساخت و توسعه راه آهن شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشوردرباره احداث دو راه آهن جداگانه «قزوین ـ رشت ـ آستارا» و «رشت ـ انزلی» اظهار داشت: ما آنچه دولت به ما ابلاغ می کند را انجام می دهیم در حال حاضر ابلاغیه دولت به شرکت ساخت و توسعه این است که ما راه آهن قزوین ـ رشت ـ انزلی را می سازیم. شرکت راه آهن نیز قرار است راه آهن رشت ـ آستارا را بسازد.
وی ادامه داد: یکی از دلایل اینکه دو محور جداگانه ریلی قرار است در طول یک مسیر ساخته شود، این است که شرکت راه آهن طرف مذاکره کننده با طرف آذری است؛ وزارت راه و شهرسازی نیز به این نتیجه رسید که طرف مذاکره کننده، خودش هم سازنده باشد.
معاون مدیرعامل شرکت ساخت افزود: ما در حال حاضر در حال ساخت خط آهن قزوین ـ رشت ـ انزلی هستیم و قرار نیست این ۵۰۰ میلیون دلار فاینانس آذربایجان به شرکت ساخت برسد بلکه در اختیار شرکت راه آهن قرار می گیرد تا محور رشت ـ آستارا را ریل گذاری کند.
وی درباره اقتصادی بودن یا نبودن ایجاد دو مسیر در کنار هم خاطرنشان کرد: همه فعالان صنعت ریلی می دانند که بنادر باید به شبکه ریلی متصل شوند بنابراین احداث راه آهن قزوین ـ رشت ـ انزلی یک ضرورت به حساب می آید تا بندر به عنوان یکی از پایانه های بار، به ریل وصل شود. این هم که حجم بار ما در بندر انزلی به چه میزانی است، ضرورت اتصال بنادر به شبکه ریلی را منتفی نمی کند. همین بندر چابهار که همواره بر لزوم اتصال آن به شبکه ریلی تأکید می شود، زمانی ۲ میلیون تن ظرفیت داشت و با سرمایه گذاری خوبی که انجام شد، به ۸.۵ میلیون تن ارتقا پیدا کرده است.
خطیبی تأکید کرد: لزوم ساخت خط آهن رشت ـ آستارا نیز تکمیل حلقه مفقوده کریدور شمال ـ جنوب است که شرکت راه آهن مذاکرات خوبی را پیگیری کرده است.
وی درباره زمان تکمیل راه آهن «قزوین ـ رشت» گفت: شرکت ساخت تمام تلاش خود را انجام می دهد تا این محور را در زمان مقرر ـ پایان آبان امسال ـ تحویل دهد؛ البته جابه جایی هایی که میان شرکت ساخت و شرکت راه آهن بر سر ساخت این مسیر انجام شد، کمی ما را از زمان برنامه عقب انداخت ولی تلاش می کنیم تا آبان ماه این محور نهایی شود.
