یکی از مهم‌ترین مباحث و چالش‌های مطرح در اقتصاد کلان، بررسی اثر نوسانات نرخ ارز بر متغیر‌های کلان اقتصادی به ویژه اشتغال است.
برخی کارشناسان اقتصادی بر این باورند که صادرات تابعی از سطح قیمت های داخلی کشور و نرخ ارز می باشد. از سوی دیگر واردات تابعی از سطح قیمت های داخلی کشور،نرخ ارز و تولید می باشد. با توجه به اینکه تغییر در نرخ ارز باعث تغییراتی در میزان صادرات و واردات ودر نتیجه تولید خواهد شد. به این ترتیب اگر افزایش نرخ ارز که همان کاهش ارزش پول داخلی است باعث گران تر شدن واردات شود آنگاه میزان واردات کاهش یافته و می تواند تولید محصولات داخلی جایگزین واردات بیشتر شود و این امر سببب افزایش اشتغال، ایجاد صنایع و کارخانجات در جهت جذب نیروی کار خواهد شد. از سوی دیگر ارزان تر شدن قیمت کالاهای صادراتی کشور برای بازار سایر کشورها جذاب تر می شود و باعث افزایش قابلیت رقابت کشور و در نتیجه میزان صادرات می شود، در نتیجه میزان تقاضا در داخل کشور افزایش می یابد و با ثبات سایر شرایط و کشش پذیر بودن عرضه به افزایش تولیدات دا داخل می انجامد.
با توجه به آنکه کاهش بیکاری جزئی از سیاست های کلان و اهداف اقتصادی در هر دولتی است، باید دید از دیدگاه های مختلف تأثیر نرخ حقیقی ارز بر نرخ بیکاری چقدر است.
نرخ ارز بر نرخ بیکاری در ایران تاثیر منفی دارد. چرا که بسیاری از کارشناسان اقتصادی از سوی دیگر معتقدند که افزایش نرخ ارز کاهش ارزش پول ملی را به دنبال دارد و در همین سو تولید کالاهای صادراتی مقرون به صرفه می شود و تولید کنندگان کالاهای صادراتی ار این بابت سود سرشاری به دست می آورند و به منظور حفظ کمیت و کیفیت تولید مبادرت به افزایش سرمایه گذاری می کنند که این رشد سرمایه گذاری پاسخگوی رشد بالای نرخ بیکاری می باشد.
افزایش سرمایه گذاری تولید کنندگان باعث افزایش تقاضا برای نیروی کار جدید می شود. بنابراین با افزایش ارز نرخ بیکاری کاهش می یابد. با افزایش تولید ناخالص داخلی شاهد کاهش نرخ بیکاری در ایران هستیم، به این معنا که تولیدی بودن و کاربر بودن ترکیب تولید ناخالص داخلی در ایران این اجازه را نمی دهد که نرخ بیکاری افزایش یابد. به عبارت دیگر نرخ رشد نیروی کار در ایران کمتر از نرخ افزایش تولید ناخاصلی داخلی و اشتغال بوده است.
بنابراین سیاست تعیین نرخ ارز زمینه حساسی است که می بایست تلاش شود تا حد امکان از بروز خطا در این مورد جلوگیری نمود. از لحاظ نظری،صادرات تابعی از سطح قیمت های داخلی کشور و نرخ ارز می باشد. از سوی دیگر واردات تابعی از سطح قیمت های داخلی کشور،نرخ ارز و تولید می باشد. با توجه به اینکه تغییر در نرخ ارز باعث تغییراتی در میزان صادرات و داردات ودر نتیجه تولید خواهد شد. به این ترتیب اگر افزایش نرخ ارزش که همان کاهش ارزش پول داخلی است باعث گران تر شدن واردات شود آنگاه میزان واردات کاهش یافته و می تواند تولید محصولات داخلی جایگزین واردات بیشتر شود و این امر سببب افزایش اشتغال، ایجاد صنایع و کارخانجات در جهت جذب نیروی کار خواهد شد. از سوی دیگر ارزان تر شدن قیمت کالاهای صادراتی کشور برای بازار سایر کشورها جذاب تر می شود و باعث افزایش قابلیت رقابت کشور و در نتیجه میزان صادرات می شود، در نتیجه میزان تقاضا در داخل کشور افزایش می یابد و با ثبات سایر شرایط و کشش پذیر بودن عرضه به افزایش تولیدات دا داخل می انجامد.
با توجه به آنکه کاهش بیکاری جزئی از سیاست های کلان و اهداف اقتصادی در هر دولتی است، بنابر این باید دید که تأثیر نوسانات نرخ ارز اثر بر نرخ بیکاری در ایران منفی است یا مثبت؟
* افزایش نرخ ارز بیکاری به دنبال دارد
علاءالدین ازوجی, مشاور وزیر و مدیر کل دفترسیاستگذاری و توسعه اشتغال در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، درباره تأثیرنرخ ارز بر ایجاد اشتغال گفت:در حال بررسی هستیم. هنوز به جمع بندی نرسیده ایم. اما بدون شک اثرات منفی بلند مدت و میان مدت نوسانات نرخ ارز بر ایجاد اشتغال زیاد است.
وی ادامه داد:افزایش نرخ ارز به گونه ای حمایت از تولید داخل را به دنبال دارد. زمانی که ارز گران شود، تولید داخل رونق می گیرد. اما از سوی دیگر با توجه به اینکه بخش عظیمی از واحدهای تولیدی مواد اولیه خود را از خارج وارد می کنند، مشاهده می کنیم که افزایش نرخ ارز اثرات مستقیم برافزایش قیمت تمام شده و شاخص قیمت تولید کننده خواهد گذاشت.
ازوجی بیان کرد: همین موضوع بر شاخص قیمت مصرف کننده اثر گذار است. از سوی دیگر به خاطر محدودیت منابع ارزی باعث کاهش سطح تولید و کاهش سطح اشتغال می شود. همه این موارد باعث می شود شتاب رشد اشتغال کاهش می یابد یا در بعضی از بخش ها ریزش نیرو ایجاد می شود.
