چرا حال و هوای عید نیست؟

کاسب‌ها از بازار می‌نالند و مردم از گرانی و کاهش قدرت خرید. خیلی از کسبه‌ای که سال‌های سال، بازار شب عید برایشان بازار پر رونقی بود حالا بررسی‌های میدانی و آماری، کسادی بازار آنها را تایید می‌‌کند.

اینکه چرا وضعیت اقتصاد شب عید به این جا رسیده تماما نیاز به بررسی‌های اقتصادی و اجتماعی دارد. اما در قدم اول بررسی بودجه سالانه خانوار ایرانی که هر سال از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شود، می‌تواند پاسخی به این سوال باشد که چرا حال وهوای عید نوروز آنقدر که باید نیست؟

بانک مرکزی در گزارش‌های سالانه خود گروه‌های هزینه‌ای سالانه هر خانوار را به ۱۲ گروه کلی تقسیم می‌کند. این ۱۲ گروه به شرح زیر است:

1خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها2 دخانیات 3- پوشاک و کفش 4- مسکن، آب، برق و گاز وسایر سوختها 5- لوازم، اثاث وخدمات مورد استفاده درخانه 6- بهداشت و درمان 7-حمل ونقل 8- ارتباطات 9- تفریح و امور فرهنگی 10- تحصیل 11- رستوران و هتل 12- کالاها و خدمات متفرقه

به این معنا که بودجه سالانه یک خانواده ایرانی در هر سال صرف این ۱۲ گروه اصلی می‌شود. حالا نکته مهم و اساسی در این بحث اینکه،  بررسی ۱۰ساله (۱۳۸۶ الی ۱۳۹۵) میزان هزینه‌کرد خانواده‌ها در این ۱۲ گروه اصلی نشان می‌دهد که سهم گروه‌هایی که نیازهای اصلی و اساسی خانواده‌ها مانند خورد و خوارک، مسکن، پوشاک و بهداشت درمان را تامین می‌کنند طی ۱۰ سال اخیر بالاتر رفته است و همزمان سهم گروه‌های هزینه‌ای که نیاز های اصلی و اساسی نیستند مانند تفریح، لوازم و اساس منزل، رستوران و هتل، تحصیل و... رو به کاهش است.

به بیانی ساده‌تر، مردم از هزینه نیاز های غیر ضروری خود زده‌اند و بیشتر خرج نیازهای اساسی خود مانند خوراک و پوشاک و مسکن کرده‌اند. این واقعیت مهم در آمار ۱۰ ساله بانک مرکزی از متوسط هزینه خالص سالانه یک خانوار به تفکیک گروه های مختلف هزینه طی سال‌های ۱۳۸۶ الی ۱۳۹۵ ، دقیقا قابل مشاهده است.

میزان تغییر درصد توزیع این هزینه‌ها طی ۱۰ سال اخیر را در جدول زیر مقایسه کنید؛

توضیح آمارها 
براساس اطلاعات مندرج در این جدول، خانواده‌های ایرانی در سال ۱۳۸۶ ۲.۷ درصد از هزینه‌های سالانه خود را صرف تفریح و امور فرهنگی می‌کردند که این رقم در سال ۱۳۹۵ به ۲ درصد کاهش پیدا کرده است. همچنین خانواده‌های ایرانی در سال ۱۳۸۶، ۵.۷ درصد هزینه‌های سالانه خود را صرف خرید اسباب و اثاث منزل می‌کردند که این رقم در سال ۱۳۹۵ به ۴.۱ درصد رسید است.

این میزان کاهش در گروه‌های هزینه‌ای مانند رستوران و هتل، تحصیل، حمل و نقل و ارتباطات قابل رویت است. از طرف دیگر اما در نیازهای ضروری و اساسی خانواده‌ها شاهد افزایش سهم هزینه‌کرد هستیم. در گروه مسکن خانواده‌های ایرانی در سال ۱۳۸۶ ، ۳۳.۹ درصد هزینه‌های خود را صرف مسکن می‌کردند که این میزان در سال ۱۳۹۵ به ۳۶.۴ درصد رسیده است.

در گروه خوراک و آشامیدنی‌ها هم شاهد افزایش میزان سهم هزینه‌کرد هستیم و این افزایش در گروه بهداشت و درمان نیز به روشنی قابل رویت است. به طوریکه که مردم در سال ۱۳۸۶ ۴.۶ درصد از هزینه‌های خود را صرف بهداشت و درمان می‌کردند و این درصد در سال ۱۳۹۵ به عدد ۶ رسید.

با این تفاصیل این فرضیه براساس آمارهای رسمی بانک مرکزی قابل اثبات است که خانواده‌های ایرانی متاسفانه طی یک سال اخیر بیشتر درگیر هزینه‌کرد برای نیازهای ضروری و اساسی خود نظیر خورد و خوراک، مسکن و تامین هزینه‌های سلامت بوده‌اند و از سوی دیگر از درصد هزینه‌کرد تفریح، پوشاک، خرید اسباب و اثاث منزل،رستوران و هتل و... زده‌اند.

۲ نمودار زیر میزان رشد هزینه‌های اساسی در مقابل هزینه‌های غیر اساسی را نشان می‌دهد

همانطور که در دو نمودار زیر مشاهده می‌شود، به هر میزانی که درصد هزینه‌کرد نیازهای اساسی و ضروری افزایش پیدا می‌کند، درصد هزینه‌کرد نیازهای غیر ضروری کاهش پیدا می‌کند و رابطه معناداری در این میان وجود دارد.

برای اطلاع از درصد سهم گروه‌های هزینه‌ای از بودجه سالانه هر خانوار ایرانی، نمودار زیر را مشاهده کنید: