بند دوم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظامِ ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاهِ جهانی کشور و دستیابی به رتبه اول اقتصادی در منطقه مورد تاکید قرار گرفته است.
سیر توسعه اقتصادی کشور‌های پیشرفته، این واقعیت را به اثبات می‌رساند که جوامع غربی بعد از پشت سرگذاشتن اقتصاد صنعتی، در جهت تقویت دانش و فناوری گام برداشته اند و همین رویکرد، منشاء حصول موفقیت‌های بسیاری شده که نتیجه آن، بروز تحولات چشمگیر در اقتصاد جوامع غربی بوده است.
نکته حائز اهمیت آن است که با وجود رشد علمی ایران و پیشرفت‌های بسیاری که در این عرصه به دست آمده، اقتصاد دانش بنیان، با کاستی‌ها و نارسایی‌های خاص دست و پنجه نرم می‌کند.
کارشناسان و صاحب نظران اقتصادی معتقدند، تنها در شرایطی می‌توان عنوان دانش بنیان را به اقتصاد کشو اطلاق داد که تولید، توزیع، اطلاعات شکل گرفته و سرمایه گذاری‌ها با مبنا و هدف گذاری دانش و فناوری عملیاتی شود.
به تعبیری می‌توان گفت: در چنین اقتصادی عمده درآمد‌های کشور با اتکای به علم، دانش و فناوری تامین می‌شود و تکیه به دلار‌های نفتی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
مجید شیخی، کارشناس حوزه اقتصادی در گفتگو با خبرنگار اقتصاد و انرژی با اشاره به وجود ظرفیت‌های بالقوه بسیار در ایران اظهار کرد:جمعیت جوان کشور، تکثر قشر فارغ التحصیلان دانشگاهی، وجود مراکز دانشگاهی متعدد، همگی از مولفه‌هایی است که با اتخاذ تدابیر موثر و عزم جدی در سطح دانشگاهی و حمایت و پشتیبانی هر چه بیشتر دستگاه‌ها و نهاد‌های ذی ربط به چنین امر مهمی (اقتصاد دانش بنیان) دست یافت.
شیخی افزود:اصلی‌ترین الزام و مولفه در اقتصاد دانش بنیان به فراهم ساختن زیرساخت‌ها برای تبدیل ایده‌ها به محصول معطوف می‌شود، امری که با مطالعه سیر تاریخ علم و صنعت کشور‌های پیشرفته، همچون ژاپن، کره جنوبی و آلمان به روشنی می‌توان به عمق و فراز و فرودِ حرکتی این روند اشراف پیدا کرد.
نقش صادرات، در تسریع روند دستیابی به اقتصاد دانش بنیان
محمد اسماعیلی، کارشناس حوزه اقتصادی با اشاره به لزوم فراهم شدن بستر‌های انگیزشی در میان عناصر فعال در صحنه علم، اقتصاد و تولید گفت: باید برای توسعه صادرات غیر نفتی، اهتمام بیشتری داشت و به طور قطع، در چنین عرصه ای، رقابت‌ها بالا رفته واین امر می‌تواند انگیزه و روحیه نوآوری را برای بهبود تولید و ارتقای سطح طراحی‌ها تقویت کرد.
وی تصریح کرد:یکی از تاکید‌های کارفرمایان و موسسات و شرکت‌ها به تجربه و سابقه کاریِ افراد در استخدامِ نیرو، ریشه در همین عارضه دارد و به واقع مراکزی که در صدد جذب نیروی انسانی هستند با علم به توانمندی تحصیل کردگان از حیث نظری و تئوریک و ناتوانی آن‌ها در بخش عملیاتی، سابقه کاری را به عنوان شاخصی برای سنجش توانمندی کاربردی دانش آموختگان مراکز دانشگاهی مد نظر قرار می‌دهند.
این کارشناس اقتصادی افزود:در کنار لزوم ارتقای سطح توانمندی‌های عملیاتی، تجربی و میدانیِ؛ فارغ التحصیلان، فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی را ضرورتی می‌دانند که موجب سرعت در رشد اقتصاد دانش بنیان می‌شود.
اسماعیلی در پایان اضافه کرد: تا زمانی که یک کشور یا دولت، نیاز‌های مالی و بودجه و اعتبارات را، با فروش نفت تامین می‌کند، انگیزه کافی برای تلاش وجود ندارد و در مقابل با قطع وابستگی نفت، راهی برای توسعه فناوری‌ها و اقتصاد دانش بنیان در راستای تامین نیاز‌های کشور باقی نمی‌ماند و همین موضوع به مثابه موتوری محرکه، اقتصادکشور را با تحولاتی چشمگیر همراه می‌سازد.
