محمد خزاعی با بیان اینکه در مدت دو سال گذشته ما در عرصه دیپلماسی اقتصادی نسبت به سال‌های گذشته بسیار موفق تر بوده‌ایم، اظهارداشت: این پیشرفت و موفقیت به معنای به دست آمدن نتایج مادی زیادی نیست و ممکن است چند سال طول بکشد تا یک دیپلماسی سیاسی به نتیجه‌ای ملموس برسد که البته برای دیپلماسی اقتصادی هم همین گونه است.
رییس سازمان سرمایه گذاری و کمک های فنی و اقتصادی ایران تصریح کرد: در دوران تحریم در واقع دیپلماسی اقتصادی ما کاملا تعطیل بود و هیچ یک از کشورها یا مقامات اقتصادی دنیا یا بانک‌ها یا حتی موسسات مالی بین‌المللی که خودمان عضو آنها بودیم حاضر به هیچگونه مذاکره یا حتی دیالوگی با ما نبودند؛ سران موسساتی که ایران از اعضای عمده آنها بود حتی حاضر به ملاقات با مقامات ایران نبودند، در حالی که موسساتی هستند که از آنها انتظار برخورد برابر می‌رود.
خزاعی افزود: در ۲ تا ۳ سال گذشته در کنار دیپلماسی سیاسی، دیپلماسی اقتصادی هم پیشرفت کرد و این پیشرفت با هدایت وزارت اقتصاد و همکاری وزارت صنایع و معادن، بانک مرکزی و تمام دستگاه‌هایی که به نوعی در مراودات بین‌المللی فعالیت می‌کنند، رخ داده است.
وی با اشاره به اینکه این تبادل نظرها، گفتگوها، لابی‌ها و مذاکرات، حداقل در سه حوزه، آغاز شد گفت: اولین حوزه، حوزه دولت‌ها بود اعم از دولت‌های اروپایی و آسیایی و نتیجه این شده که اگر لیست کشورهایی که در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند را روی سایت سازمان نگاه کنید می‌توانید این را ببینید که ترکیب کشورها نسبت به سال‌های قبل کاملا عوض شده و کشورهایی مانند فرانسه و اسپانیا در رتبه‌های ابتدایی لیست قرار گرفته‌اند.
خزاعی با بیان اینکه در سفرهای رییس جمهور و وزیر اقتصاد یا بنده یا وزرای دیگر، ملاقاتی وجود نداشته که در آن گفتگوهای اقتصادی ما ناموفق تمام شده باشد، افزود: ممکن است بعدا در مرحله اجرا مشکلاتی به وجود آمده باشد یا ما سخت‌گیری‌هایی کرده باشیم اما استقبال و اظهار علاقه‌مندی به همکاری با ایران بسیار زیاد بوده و ما با اکثر کشورهای عضو اتحادیه اروپا مذاکراتی انجام داده‌ایم.
رییس سازمان سرمایه گذاری و کمک های فنی و اقتصادی ایران مطرح کرد: دومین بخش کار، دیپلماسی و تعامل با بانک‌های تجاری دنیا و موسسات اعتباری صادراتی بوده است. وقتی با بانک‌های تجاری دنیا مثل بانک‌های آلمانی و سوییسی و Austrian bank مذاکره انجام دهیم، از آنجایی که حامیان آنها موسسات اعتبارات صادراتی هستند، دیپلماسی با آنها هم شکل می‌گیرد. بیش از یکسال ما با بانک‌هایی مثل OeKB اتریش و کوفاس مذاکره کردیم. آنها مطالباتی داشتند که به خاطر تحریم‌ها عقب افتاده بود و ما در مورد این مطالبات معوقه خوشبختانه زیر بار هیچ جریمه‌ای نرفتیم و این باعث شد این مطالبات معوقه، جزو سابقه ایران محسوب نشود که اگر محسوب می شد، نه تنها هزینه‌ها و جریمه‌هایی باید پرداخت می شد بلکه روی رتبه اعتباری کشور تاثیر نیز منفی می‌گذاشت.
وی گفت: نتیجه مذاکرات این بود که هم از سمت دولت‌ها، و هم بانک‌های تجاری کشورهای مختلف اظهار علاقه به همکاری با ما صورت گرفت که نمونه‌های این کشورها ژاپن و ایتالیا هستند و ما با ارتباط با بانک‌های تجاری که حمایت دولت‌های خود را داشتند توانستیم توافقات خوبی بر روی منابع تجاری عظیم صورت دهیم و توافقات مالی ما قریب به ۵۰ میلیارد دلار بوده است.
خزاعی ادامه داد: حوزه دیگری که در آن شروع به فعالیت مجدد کردیم، حوزه موسسات بین‌المللی بود که ما عضو آنها بودیم اما عملا پرونده مان راکد بود. یک نمونه از اینها بانک جهانی بود که در گروه ایران بیش از ۵۰ درصد سهام این بانک متعلق به ما است و مثلا در دوره‌ای که خود من در بانک جهانی مشغول به کار بودم، بعد از زلزله گیلان و زنجان، پورتفوی ما با بانک جهانی به بیش از یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسید.
وی یادآور شد: البته بنده چه زمانی که نماینده ایران در بانک جهانی و چه زمانی که در سمت فعلی یعنی مسئول کار این بانک بوده‌ام به این مسئله مقید بودم که همکاری ما با بانک جهانی باید به اجرای پروژه‌ها محدود شود و این درست نیست که آنها برای ما برنامه اقتصادی بنویسند. هیچ وقت ما با بانک جهانی یا IMF وارد این نوع گفتگوها نشدیم.
خزاعی گفت: در دوران تحریم رابطه ما با این موسسات کاملا تعطیل بود. رابطه ما با بانک توسعه اسلامی که از سهام‌داران و وام‌گیرندگان عمده آن هستیم عملا به دلیل تحریم‌ها به حالت تعلیق درآمده بود، اگرچه این بانک با ما همکاری داشت؛ ما زمینه همکاری با نهادهایی مثل بریکس را هم پیدا نکرده بودیم.
معاون وزیر اقتصاد افزود: ما مذاکرات را شروع کردیم و اولین محصول آن که زحمات زیادی از ما و همکاران ما در وزارت خارجه برد عضویت ما در بانک توسعه زیرساخت آسیا بود که یک غول اقتصادی است؛ گزارشات اقتصادی و همکاری‌های ما با IDB در دست نهایی شدن است و پرونده ما در بانک جهانی مجددا باز شده است.
رییس سازمان سرمایه گذاری و کمک های فنی و اقتصادی ایران گفت: در سفر سال قبل من به واشنگتن علاوه بر جلسات اجلاس بانک، حدود ۳۰ ملاقات با مدیران بانک و نمایندگان کشورها داشتم و تاکنون دو گزارش به نام IEM (Iran’s Economic Monitor منتشر شده که پس از ۷-۸ سال توقف اتفاق افتاده است؛ گزارش اقتصادی که چارچوب همکاری‌های آتی را مشخص می‌کند تا ماه اکتبر منتشر می‌شود.
خزاعی تصریح کرد: البته کماکان مقاومت‌ها و مخالفت‌هایی در سطح بانک جهانی از طرف کشورهای سهام‌دار بزرگ وجود دارد، بحث همکاری ایران با بریکس هم به صورت جدی مطرح است و مذاکرات خوبی با کشورهای حوزه بریکس صورت گرفته است. در بانک اکو هم فعال هستیم. موسسات اعتبارسنجی مانند فیچ نیز با ما گفتگو کرده‌اند.
وی افزود: پرونده ما بعد از سال ها در OECD باز شد و در آخرین جلسه‌ای که انجام شد ریسک ما یک درجه کاهش پیدا کرد.
رییس سازمان سرمایه گذاری و کمک های فنی و اقتصادی ایران در پاسخ به این سوال که "چرا تا کنون از منابعی که از طریق این توافقات مالی با کشورهای مختلف به دست آورده‌ایم استفاده نکرده‌ایم؟" گفت: در واقع علت این بود که ما در مورد قراردادهای وامی نسبت به زمان پیش از تحریم، بسیار سخت‌گیر تر بودیم؛ اگر ما می‌خواستیم مثل زمان قبل از تحریم، قراردادها را امضا کنیم الان بسیاری از کارها انجام شده بود. تحریم به ما درسی داد که باید پیش‌بینی اتفاقات آینده را در موقع بستن قراردادها بکنیم و سناریوهای احتمالی را در نظر بگیریم. همه ما در این مسئله هم نظر بودیم که باید با دقت جلو برویم و خوشبختانه جواب گرفتیم. کشورهای دنیا و موسسات تجاری جهانی متوجه شدند که با ایران متفاوتی گفتگو می‌کنند.
وی با تاکید بر لزوم برقراری توازن در برقراری روابط و امضای موافقتنامه بین کشور های اروپایی و آسیایی، اظهارداشت: دو دلیل عمده پشت این مسئله هست. دلیل اول این است که اصولا کشورها در حوزه روابط اقتصادی باید به مقوله تنوع توجه کنند و به اصطلاح همه تخم مرغ‌ها را نباید در یک سبد بگذارند.
خزاعی افزود: یک مثال ساده این است که در سرمایه‌گذاری در بورس وقتی می‌خواهیم ریسک را کاهش دهیم تنها سهام یک شرکت را نمی‌خریم. لذا ما برای این که ریسک و وابستگی به اهداف اقتصادی یک کشور خاص را کاهش دهیم باید در مراودات اقتصادی خود تنوع داشته باشیم. این تنوع شامل تنوع تکنولوژی، تنوع مراودات تجاری، تنوع بازارهای تجاری و... هم می‌شود.
وی گفت: نکته دوم این است که تفاوت حالا با ۱۰-۱۵ سال قبل در این است که دیگر نمی‌شود دنیا را از لحاظ اقتصادی بلوک بندی کرد. امروز نمی‌توان گفت مهم نیست که قیمت دلار چقدر است و تاثیر آن روی ین ژاپن چه خواهد بود. ورشکستگی یک کمپانی بزرگ در آمریکا در ژاپن هم تاثیر می‌گذارد یا ایتالیا نمی‌تواند خود را از تکانه‌های اقتصادی چین مصون بدارد.
رییس سازمان سرمایه گذاری و کمک های فنی و اقتصادی ایران ادامه داد: در واقع نوعی درهم تنیدگی در مبادلات اقتصادی دنیا به وجود آمده است. شبیه همین بین بانک‌های دنیا هم اتفاق افتاده است. امروزه بحث مرز و استقلال سیاسی در حوزه اقتصادی بسیار کمرنگ شده است. تصمیمات در هر کشور دنیا روی کشورهای دیگر اثر می‌گذارد. نمی‌خواهم بگویم که کشورها به طور ۱۰۰ درصد مسلوب‌الاختیار شده‌اند ولی در حوزه اقتصاد، مکانیزم درهم تنیده شده است؛ بنابراین ما در مبادلات اقتصادی با دنیا باید تنوع را در نظر داشته باشیم.
خزاعی افزود: در مورد یکی از کشورهای شرقی که چند ماه است ما بر سر یکی از قراردادها با آنها درگیر هستیم، قوانینی که به عنوان قرارداد تجاری این کشور اعلام شده در واقع قوانین یک کشور غربی است و ما این را نمی‌پذیریم. وقتی ما به آنها می‌گوییم که شما کشور مستقل و بزرگی هستید و باید قوانین خودتان را پیاده کنید آنها می‌گویند مکانیزم در دنیا به همین شکل شده و قراردادهای شان با کشورهای دیگر هم تحت همین بستر قانونی بسته شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به فاصله ۲۰ ساله ایران با بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، گفت: ما به مدیر بانک جهانی به دلایلی درخواست ملاقاتی ندادیم اما با قائم مقام بعد از حدود ۱۰ سال ملاقات داشتیم. با رییس IFC و معاون منطقه خاورمیانه هم جلساتی را ترتیب دادیم. در واقع آنها برای گزارش‌دهی پیش وزیر اقتصاد آمدند. پس از سال ها رییس جمهور و وزیر اقتصاد هم جداگانه در زمان های مختلف با خانم لاگارد ملاقات کردند.
خزاعی با بیان ایینکه نباید از این ملاقات‌ها انتظار نتیجه مادی خاصی داشته باشیم، اظهارداشت: خود این ملاقات‌ها، سیگنال‌هایی هستند به جامعه بین‌المللی که ایران، بخشی از بازی است و باید با آن وارد تعامل شوند. مجموعه این اقدامات است که دیپلماسی اقتصادی را در نهایت می‌چیند. این ملاقات‌ها، انزوایی که دشمنان می‌خواهند بر ما تحمیل کنند را می‌شکند و این خود اهمیت زیادی دارد. نکته بسیار حساسی که که باید به آن توجه کنیم این است که ما از این چرخه دور بوده‌ایم؛ ما باید در یادگیری قواعد بازی در بازار بین‌الملل مهارت پیدا کنیم، چرا که این یکی از نقاط ضعف ماست. قطعا امروز قوانین بازی در عرصه اقتصاد و سیاست دنیا کاملا با ۲۵ سال قبل متفاوت است.
