آژانس‌ها در زمان «های‌سیزن» بلیت‌ها را گران می‌فروشند که کسری فروش خود را در زمان «لوسیزن» جبران کنند
در خرداد ماه سال جاری بود که پس از کشمکش‌های فراوان، آزادسازی قیمت بلیت هواپیما کلید خورد و قیمت بلیت برای مسیرهای مختلف متنوع و شناور شد. نکته این است که قیمت‌های شناور برای بلیت هواپیما در کشورهای دیگر نیز وجود دارد اما آنچه که در این میان حایز اهمیت است، این است که وضعیت خطوط هوایی و ایرلاین‌ها و همچنین خدمات ارائه شده از سوی آن‌ها در کشورهای پیشرفته تا چه اندازه شبیه خدمات ایرلاین‌ها و آژانس‌های مسافرتی و گردشگری در کشور ماست.
آنچه که در کشور ما مشاهده می‌شود، به دردسر افتادن مسافران برای خرید بلیت‌های چارتری هواپیماست. اگر سری به سایت‌های فروش آنلاین بلیت هواپیماهای چارتر برای نوروز بزنید، با قیمت‌های سرسام‌آوری مواجه می‌شوید که در برخی مسیرها حتی به بیش از دو برابر قیمت معمول پروازها می‌رسد. درچنین شرایطی این موضوع چه توجیهی می‌تواند داشته باشد؟ مسافرانی که مجبورند برای سفرهای خود در طول ایام نوروز از هواپیما استفاده کنند، در این وضعیت که قیمت بلیت‌های چارتری به این اندازه زیاد است و پروازهای سیستمی نیز محدودند، چه باید بکنند؟ با این اوصاف این سوال پیش می‌آید که آیا آزادسازی قیمت بلیت هواپیما در کشور ما که امکانات هوایی محدودی دارد، اساسا کار درستی بوده است یا نه.
پروازهای سیستمی محدودند
پروازهای داخلی در کشور ما اغلب به دو صورت به مسافران فروخته می‌شود. یک سری از پروازها به صورت سیستمی به مسافر فروخته می‌شوند و روی زمانبندی اعلام شده در سیستم آژانس‌ها از سوی ایرلاین‌ها هستند.در این زمینه امیر هاتفی دبیر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری استان تهران، می‌گوید: «پروازهای سیستمی، پروازهایی هستند که تغییر قیمتی ندارند و در ایام نوروز گران نمی‌شوند و قیمت معمول ماه‌های پیش خود را دارند که اصطلاحا به آن‌ها «پروازهای اسکجوال» یا «پروازهای برنامه‌ای» گفته می‌شود. مشکل عمده‌ای که در زمینه این پروازها در کشور وجود دارد این است که محدود هستند. به طور مثال در ماه‌های اسفند و فروردین با اردیبهشت و خرداد تعداد پروازها به یک اندازه است. مثلا در مسیر شیراز، مشهد، کیش و قشم تغییری در تعداد پروازها ایجاد نمی‌شود به همین جهت کفاف تقاضای نوروزی یا آخر سال را که تعطیلات آغاز می‌شود و تعداد مسافر از حالت معمول بیشتر می‌شود، نمی‌دهد. در چنین شرایطی آژانس‌های مسافرتی پروازها را چارتر می‌کنند که نوع دوم فروش بلیت به مسافر است. از آنجایی که عرضه و تقاضا با هم همخوانی ندارد؛ یعنی تعداد مسافر زیاد و پروازها کم است، آژانس‌ها قیمت بلیت را بالا می‌برند. این در حالی است که قیمت پرواز چارتر باید مساوی با قیمت پرواز سیستمی و بلکه کمتر از آن باشد».
توجیه آژانس‌ها پذیرفته نیست
این کارشناس حوزه گردشگری درباره علت بالا بردن قیمت بلیت از سوی آژانس‌ها تصریح می‌کند: «علت این کار از سوی آژانس‌های مسافرتی و توجیه آن‌ها برای این کار که از طرف ما پذیرفته نیست، این است که مدیران آژانس‌های مسافرتی عنوان می‌کنند که ما در طول سال بر سر پروازهای چارتری زیان می‌دهیم. این صحبت آن‌ها درست است. آژانس‌ها پروازها را به صورت سالیانه از ایرلاین اجاره می‌کنند. در ماه‌هایی از سال تعداد مسافر بسیار کم می‌شود و صندلی‌های کمتری در پروازها به فروش می‌رسد و قیمتی که درآن برهه از سال بلیت‌ها فروخته می‌شود، کفاف اجاره هواپیما را نمی‌دهد. بنابراین آژانس‌ها در فصل اوج مسافرت (های‌سیزن) و زیاد شدن مسافر بلیت‌ها را گران می‌فروشند که کسری فروش خود را در زمان رکود مسافرت (لو سیزن) و کمبود مسافر جبران کنند . البته این توجیه از نظر ما پذیرفته نیست به این دلیل که در بالانس اجاره پرواز در پروازهای چارتری این مورد نیز تعریف شده است؛ یعنی رقمی برای اجاره هواپیما اختصاص داده می‌شود که زمان های‌سیزن و لو سیزن با هم بالانس شوند و ضرری متوجه آژانس هواپیمایی نشود.
تفاوت چارتر در دنیا با کشور ما
با توجه به آنچه که مطرح شد، بحث شناور بودن قیمت بلیت پروازها فی نفسه مشکلی ندارد اما مساله‌ای که وجود دارد این است که برای انجام هر تحولی باید پیش از اقدام، لوازم آن را فراهم کرد. درکشور ما تعداد ایرلاین‌ها و شرکت‌های هوایی که خدمات خوب و بدون نقص ارائه می‌دهند بسیار کم است. بنابراین جایی برای رقابت میان این شرکت‌ها باقی نمی‌ماند. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد شناور بودن قیمت بلیط هواپیما پیش‌زمینه لازم را ندارد و همین امر دلیل سرگردانی و استیصال مسافران در زمان اعلام قیمت بلیت‌ها در زمان‌های خاص است. در این خصوص هاتفی می‌گوید: «موضوع چارتر و شناور بودن قیمت بلیت هواپیما مختص کشور ما نیست. در تمام دنیا پروازهای چارتر وجود دارد. اما نکته این است که در دنیا پروازهای چارتر رقابتی را میان ایرلاین‌ها و آژانس‌های مسافرتی ایجاد می‌کند که بلیت را ارزان‌تر به مسافر بفروشند. در حالی که در کشور ما به دلیل ناهماهنگی میان عرضه و تقاضا این مساله برعکس دیگر کشورهاست و پروازهای چارتر گران‌تر از حد معمول فروخته می‌شوند. در هر جای دنیا وقتی شما بلیت را به صورت سیستم اسکجوال پروازی خریداری می‌کنید، قیمت بلیت از پرواز چارتر گران‌تر است. زیرا پروازهای چارتر قوانینی دارند که ممکن است باعث زیان مسافر شود. به طور مثال ممکن است مسافر با تاخیر به پرواز برسد یا از پرواز استفاده نکند ولی در این حالت امکان استرداد پول بلیت برای وی وجود ندارد. به همین دلیل پروازهای چارتر ارزان‌تر از پروازهای اسکجوال هستند. این مساله در ایران برعکس است و علت آن این است که هواپیمایی کشوری باید برای مسیرهای خاص که مسافر زیادی دارد، به اندازه کافی مجوز(پرمیشن) پرواز صادر کند ولی چنین کاری را انجام نمی‌دهد. درواقع هواپیمایی کشوری اندازه خاصی برای برنامه کار خود دارد که در آن سطح پرمیشن پرواز صادر می‌کند و به همین دلیل همیشه در زمان‌های پرتقاضا مسافر برای تهیه بلیت پشت در می‌ماند».
صدور مجوز پروازهای فوق‌العاده
چند روز پیش اعلام شد که مجوز بیش از ۱۴۳۰ پرواز فوق‌العاده داخلی و خارجی برای شرکت‌های هواپیمایی در ایام نوروز صادر شده است. دراین‌باره رضا جعفرزاده، سخنگوی سازمان هواپیمایی‌کشوری می‌گوید: «دفتر نظارت بر فرودگاه‌ها، شرکت‌ها و موسسات هوانوردی علاوه بر پروازهای برنامه‌ای، با درخواست‌های صدور مجوز پروازهای فوق‌العاده شرکت‌ها موافقت کرده است. تاکنون مجوز ۳۹۲ پرواز فوق‌العاده و ۹۶۶۳ پرواز برنامه‌ای برای شرکت‌های هواپیمایی داخلی در مسیرهای داخلی و ۵۴۶ پرواز فوق‌العاده و ۱۴۱۲ پرواز برنامه‌ای در مسیرهای خارجی و برای شرکت‌های هواپیمایی خارجی، ۴۹۸ پرواز فوق‌العاده و ۱۵۴۳ پرواز برنامه‌ای صادر شده است.
با گران‌فروشی برخورد خواهیم کرد
وی با تاکید بر اینکه با هرگونه گران‌فروشی بلیت هواپیما برخورد خواهیم کرد، ادامه می‌دهد: «حجم تقاضا برای استفاده از بخش هوایی افزایش یافته است و برهمین اساس هماهنگی‌های لازم با سازمان تعزیرات حکومتی، سازمان حمایت و پلیس فتا برای برخورد جدی با هرگونه تخلف در ارائه بلیت توسط دفاتر و یا گران‌فروشی بیرون از چارچوبی که شرکت‌های هواپیمایی اعلام کرده، انجام شده است. دفاتر مجاز از نظر سازمان هواپیمایی‌کشوری برای فروش بلیت هواپیما، دفاتری هستند که مجوز بند «الف» از سازمان را دریافت کرده‌اند و دفاتری که این مجوز را ندارند و دارای بند(ب) هستند، تنها مجاز به ارائه تور هستند. متقاضیان برای جلوگیری از هرگونه مواجهه با ضرر و زیان ناشی از خرید بلیتی که هرگز صندلی پروازی برای آن در نظر گرفته نشده، باید از مراکز مجاز بلیت خریداری کنند. نباید نرخ بلیت هواپیمای هر شرکت هواپیمایی به بهانه واسطه با نرخ اعلامی بر روی سایت آن شرکت افزایش پیدا کند و تخطی از چنین قاعده‌ای از نظر سازمان هواپیمایی کشوری تخلف محسوب می‌شود.
