محمدجواد صدق‌آمیز، مدیر مرکز پژوهش اتحادیه پوشاک، از چند و چون معضل قاچاق در صنعت پوشاک کشورمان خبر می‌دهد.
به نظر شما پیش‌نیاز پویایی صنعت پوشاک چیست؟
به طور کلی هر نظام اقتصادی برای فعالان مشغول در آن، شرایط و قواعدی را وضع می‌کند که این شرایط و قواعد یا باعث برخی محدودیت‌ها و الزاماتی برای آنها می‌شود یا این که با شکل‌دهی فضایی مناسب در رقابت میان برندهای موجود، رونقی به کسب و کار آنها هدیه خواهد داد. بنابراین وجود یک فضای عادلانه برای فعالان و کسبه، اولین پیش نیاز یک اقتصاد پویا و قابل اتکاست.
محدودیت‌های تولیدی پوشاک در کشورمان چیست؟
براساس قوانین موجود برای یک تولیدکننده پوشاک داخل کشور، محدودیت‌هایی مثل قوانین حوزه مالیاتی، قوانین کار و... وضع شده است ضمن این که، مواد اولیه و محصول نهایی به صورت پلکانی شامل تعرفه‌های گمرکی می‌شود. به عنوان مثال تولیدکنندگان پوشاک کشورمان اگر لازم باشد برخی مواد اولیه‌ای را که از خارج تأمین کنند 32 درصد تعرفه باید برای آن کالاها بپردازند. البته این پایان کار نیست چون در فرآیند ترخیص کالا از گمرک 9 درصد و 4 درصد مالیات‌های گوناگون دیگری به تعرفه‌های مختلف اضافه می‌شود و فرآیند ترخیص کالا از گمرک معمولا یک تا دو ماه زمان لازم دارد که خواب کالا هزینه‌ها را تقریبا به 50 درصد افزایش می‌دهد. درحالی که واردات پوشاک چنین تعرفه پلکانی را تجربه نمی‌کند.
تعرفه واردات پوشاک برای سال جاری چقدر است؟
با در نظر گرفتن تغییرات ایجاد شده در سیاست‌های تعرفه‌ای سال جاری پوشاک تعرفه 55 درصدی دارد.
به نظر شما این تعرفه برای رقابت تولیدکنندگان داخلی کافی است؟
پاسخ خیر است؛ اما بد نیست به این نکته توجه داشته باشید که اصولا وضع تعرفه‌های بالا کارساز نیست و باید در این زمینه سیاستگذاری دقیقی داشته باشیم که نتیجه مطلوب حاصل شود. پس با درنظر گرفتن شرایط فعلی و تعرفه‌های موجود رقابت به نفع تولیدکنندگان داخلی نیست. به‌عنوان مثال اکنون به دلیل غیراصولی بودن قوانین واردات رسمی، محصولات قاچاق با هزینه‌ای معادل 10 تا 15 درصد وارد بازار می‌شود؛ در حالی که تولیدکنندگان برای واردات مواد اولیه نزدیک به 50 درصد هزینه می‌کنند. به این ترتیب تولیدکننده ایرانی نمی‌تواند به هیچ وجه با محصولات وارداتی رقابت کند. این روند تعادل بازار را برهم خواهد زد.
به نظر شما چه عاملی باعث افزایش قاچاق در صنعت پوشاک کشورمان شده است؟
ببینید؛ برخی مسائل باعث ایجاد پدیده شوم قاچاق در کشورمان شده است. مهم‌ترین دلیل این است که تا چندی پیش تعرفه پوشاک وارداتی به کشورمان 100 درصد تعیین شده بود و این کالا در ردیف اولویت دهم قرار گرفته بود که باعث دو برابر شدن این تعرفه می‌شد، یعنی واردات پوشاک با 200 درصد تعرفه گمرکی صورت می‌گرفت. در حالی که تعرفه 200 درصدی توجیه اقتصادی واردات رسمی، کالا را تقریبا از بین برد. این موضوع باعث شد یک رویه یا حتی یک ساختاری در این زمینه شکل بگیرد.
با در نظر گرفتن معضل قاچاق و روند رو به رشد آن در صنعت پوشاک بسیاری از سودجویان مسیری را در این زمینه پیدا کردند و برای گروهی فرصت‌هایی ایجاد شد و در نهایت ارتباطاتی شکل گرفت، به صورتی که واردات پوشاک به یک فضای غیرقانونی سوق داده شد. از طرف دیگر این قاچاق امکان اجرایی شدن داشت.
فعالیت‌های اتحادیه درباره مبارزه با قاچاق چیست؟
در چارچوب این موضوع تعدیل تعرفه‌ها و همچنین راهکارهایی برای بالابردن هزینه‌های قاچاق و کاهش شانس امکان اجرایی قاچاق پیش‌بینی شده که امروز گام به گام در حال اجرای آن هستیم. در حقیقت پوشاک از ردیف کالای ده کالایی خارج شد و تعرفه هم به 55 درصد رسید و ساز و کارهای لازم برای واردات قانونی به سمت جذاب شدن حرکت و سعی می‌کنیم با روال منطقی حرکت کنیم.
حداقل اختلاف قیمت محصولات ایرانی و خارجی مناسب برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی به نظر شما چقدر است؟
ببینید، پوشاک خارجی بدون تردید هزینه 10 تا 15 درصدی بابت حمل و نقل و حداقل 15 درصد هم تعرفه دارند، بنابراین با اختلاف 30 درصدی امکان رقابت سالم به تولیدکنندگان داخلی داده‌ایم. در حالی که اکنون کفه ترازو به نفع تولیدات خارجی شکل گرفته است. البته حتی در شرایط برابر هم می‌توانیم رقابت کنیم.
سیاست مقابله با عرضه قاچاق به نظر شما مفید است؟
نه این که مناسب نیست بلکه باید در نظر داشته باشیم توجه بیش از حد فقط به عرضه ممکن است نتیجه مطلوبی نداشته باشد بلکه لازم است برخورد با انبارها، عاملان نگهداری، حمل، توزیع و همچنین انتقال کالاهای قاچاق از مبادی ورودی تا سطح استان‌ها بخصوص تهران شکل بگیرد. قوانین مورد نیاز در جهت ناامن شدن فضای اقتصاد برای سودجویان باید تدوین و اجرایی شود. به طور کلی حدود 4000 واحد را در سطح شهر تهران مورد بازرسی داده‌ایم، ولی در تهران نزدیک به 15 هزار واحد فروشگاهی داریم و اگر به کلان ایران توجه کنیم اتفاقی است که باید برای آن برنامه‌ریزی کنیم، این بازرسی‌ها باید دوباره ادامه یابند و به نوعی کنترل شوند.
همان طور که می‌دانید از ابتدای مهرماه، بحث برخورد با عرضه کالای قاچاق به خود اتحادیه‌ها واگذار شد. نظر شما در این زمینه چیست؟ آیا پیشرفتی داشته‌ایم؟
بله؛ مکشوفات زیادی داشتیم و پرونده‌های بسیاری هم به مراجع قضایی ارجاع شده است و برخورد قاطعانه صورت گرفته است. قطعا اثرات این برخوردها نیز در تولید پوشاک دیده خواهد شد، اما این که بگوییم کار انجام شده است، خیر هنوز کارهای زیادی باقی است که انجام دهیم. به طور کلی حذف افرادی که ساختار غیرمنطقی قاچاق و ارتباطاتی ایجاد کرده‌اند کار یکشبه نیست و درخصوص کنترل مبادی ورودی، کنترل انبارها و گمرکات باید اتفاق جدی‌تری هم بیفتد.
آیا واقعا ارزش افزوده صادرات پوشاک بالاتر از دیگر صنایع است؟
این که بگوییم بالاتر از همه صنایع ممکن است اشتباه باشد؛ اما ارزش افزوده صنعت پوشاک با خودرو، نفت و مواد غذایی بسیار متفاوت است .
عضو فدراسیون جهانی پوشاک شده‌ایم با مجموعه‌های تاثیرگذار این صنعت ارتباط داریم و قراردادهای خوبی با کمپانی‌های ایتالیایی منعقد کردیم و محصولات آنها را داخل ایران تولید می‌کنیم، ولی تا رسیدن به نقطه مطلوب نیاز به حمایت‌های سیاستگذاری در کشور داریم تا بتوانیم در این روند موفقیت داشته باشیم و آن را حفظ کنیم. این صنعت نیاز به منابع مالی و تسهیلات مالی ندارد، بلکه قانون حامی تولید نیاز داریم.
لازم است بازارهای صادراتی را حفظ کنیم چون اگر برای رسیدن به بازار هزینه کنیم، به آن دست می‌یابیم. اگر نتوانیم بازار را حفظ کنیم و مجبور به ترک آن شویم ضربه‌ای را تجربه می‌کنیم که برای جبران آن باید هزینه‌ای بیشتر داشته باشیم. پس باید از ابتدا آنچنان دقیق برنامه‌ریزی کنیم که دیگر مجبور به چنین تصمیم‌گیری‌هایی نباشیم.
