روز شنبه هفته جاری بود که سردار ملکی از انهدام یک باند قاچاق سازمان یافته کالا خبر داد.
فرمانده انتظامی هرمزگان با اشاره به اینکه 36 کانتینر لاستیک قاچاق کشف شده عنوان می‌کند، در مجموع این قاچاق 67 کانتینر بوده که که 31 کانتینر آن به داخل کشور وارد شده است.
وی جزئیات این قاچاق را مربوط به دستکاری و جعل اسناد گمرکی بیان کرده و معتقد است، محموله بزرگ لاستیک با عنوان جعلی واردات کائوچو با تعرفه 5 درصد وارد کشور شده، در حالی که تعرفه لاستیک 20 درصد است و ارزش این کالاها حدود 10 میلیارد تومان برآورد شد.
براین اساس ارزش کالاهای 31 کانتینر وارد شده نیز حدود 10 میلیارد تومان برآورد می‌شود که ارزش آن با احتساب 36 کانتینر کشف شده ارزش آن در مجموع حدود 20 میلیارد تومان برآورد شده است.
* ناتوانی سامانه جامع گمرکی در تشخیص قاچاق
این گزاره خبری، اما ابعاد گسترده و قابل تاملی دارد که بررسی آن خالی از لطف نیست. اول اینکه سرنخ این پرونده از کجا به دست آمده و چگونه و با چه فرایندی منجر به کشف شد. آیا هشدار اولیه براساس سامانه جامع گمرکی بوده یا عوامل بیرونی داشته است؟
در این باره سرهنگ توکلی معاون مبارزه با قاچاق کالا و ارز فرماندهی انتظامی استان هرمزگان به فارس می‌گوید: شروع این موضوع مربوط به یک گزارش بیرونی و راپورتی که به دست ما رسید، تا آن را پیگیری کنیم و در نهایت با همکاری گمرک بررسی و تحقیق اطلاعات بیشتر صورت گرفت.
* قاچاق بدون ارزیابی به داخل کشور آمد
جزئیات این پرونده نشان می‌دهد، براساس مانیفست و ترخیصه کشتی‌رانی کد کالای حمل شده با کالای اظهار شده در گمرک متفاوت است. یعنی اینکه لاستیک وارد کشور شده، اما برای خارج کردن از گمرک کائوچو اظهار شده است. از آنجایی که واردات کائوچو در مسیر سبز گمرکی قرار می‌گیرد، بدون ارزیابی اجازه ترخیص داده می‌شود و به راحتی و بدون آنکه سامانه بتواند هشدارهای لازم را بدهد، کالا به سهولت خارج شده است.
اصغر مظاهری عضو هیات مدیره اتحادیه حق العمل کاران در گفت‌وگو با فارس با اشاره به اینکه طبق توصیه آنکتاد و استانداردهای جهانی مسیر سبز گمرکی نیاز به کنترل ندارد، بیان می‌کند، مکانیزم کنترل معمولا براساس معیار گزینشی (سلکتیویتی) می‌شود، با این حال احتمال اینکه کالایی خارج از ضوابط گمرکی بیرون برود وجود دارد.
وی معتقد است: در حال حاضر نمی دانم که گزینش کالا در انتخاب مسیرهای سه گانه چگونه است اما فاکتورهایی مانند کشور مبدا (رعایت استاندارها، اصالت)، اعتبار صاحب کالا (نظام ارزشیابی) و گروه کالایی (اختلاف تعرفه) دخیل هستند.
به گزارش فارس، در حال حاضر بین 40 تا 50 درصد کالاهای وارداتی در مسیر سبز قرار می‌‌گیرند و طبق اظهارات فوق احتمال اینکه کالایی خارج از اظهارنامه به داخل کشور برود، وجود دارد، مگر اینکه مکانیزم‌های کنترلی هوشمند و قابل اتکایی وجود داشته باشد.
* چرایی علت قاچاق
با این توضیحات مشخص می‌شود که سامانه جامع گمرکی علاوه بر داشتن اطلاعات مانیفست، بارنامه و اظهارنامه صاحب کالا نتوانسته این مغایرت را کشف و شناسایی کند.
کرباسیان رئیس کل گمرک به تازگی در جریان رونمایی از قابلیت‌های سامانه جامع گمرکی گفته بود، گمرک به اطلاعات کامل کالاهای مبدا وارداتی دست یافته است که به عنوان کنترل کننده کالا و بروز کشف قاچاق و تخلفات نقش تعیین کننده دارد.
* اسناد گمرکی لاستیک‌های کشف شده
براساس گزارش فارس، بخشی از اطلاعات مربوط به قاچاق یاد شده نشان می‌دهد، اظهارکالا به گمرک کائوچو طبیعی با نرخ حقوق 5 درصد و کد کالای مشخص از کشور تایلند بوده است.
براساس این گزارش اطلاعات بارنامه نشان می‌دهد که آنچه وارد کشور شده با کد تعرفه 40111000 یعنی لاستیک بوده است.
همچنین جزئیات ترخیصیه کالا نیز براساس در تطابق با بارنامه آن با کد تعرفه و کالای یاد شده در بندر تخلیه شده است.
طبق کتاب مقررات واردات و صادرات آنچه اظهار شده (کد تعرفه 40012100) مربوط به صفحات دودی کائوچو طبیعی است و با تعرفه لاستیک فرق می‌کند.
جالب اینکه این دو نوع تعرفه در یک فصل از کتاب مذکور قرار دارند، اما به دلیل تفاوت در تعرفه محلی برای سوء استفاده و جعل قرار گرفته است.
* سامانه جامع گمرکی دور زدن را فراهم کرده است
مظاهری با اشاره به کشف قاچاق لاستیک اظهار می‌کند: در سامانه جامع گمرکی براساس ثبت کد تعرفه کالا باید براساس مانیفست آن باشد و اجازه به اظهارکننده نمی‌دهد که غیر آن را وارد کند که این محلی برای دور زدن قانون شده است.
عضو هیات مدیره اتحادیه حق‌العمل کاران معتقد است: تغییر کد تعرفه کالا در مانیفست برای صاحب کالا به سادگی قابل انجام است و برای اینکه این مغایرت هنگام اظهار در گمرک ایجاد نشود، با هزینه اندک در کشور مبدا این کار صورت می‌گیرد. بنابراین نه تنها مغایرت کالا در گمرک کشف نمی شود، بلکه سامانه راه دور زدن قانون را فراهم کرده است. در حالی که می‌توانست به صاحب کالا اجازه اظهار را بدهد، اما در سیستم کنترل و بررسی هشدار داده و این کالا را به دلیل مغایرت در کد آن، پر ریسک تلقی کند.
به گزارش فارس در صورت صحت این ادعا از سوی مسئولان گمرک، اما باید توجه داشت، نه تنها این کالا با همان کد ثبت نشده، بلکه مغایرت مشهود داشته و معلوم نیست، چگونه امکان ترخیص آن فراهم شده است.
* بنادر و گمرک از یک سوراخ 2 بار گزیده شدند!
بعد دیگر این قاچاق مربوط به انبارهای سازمان بنادر به ویژه بندر شهید رجایی می‌شود که ارتباط سیستمی درست و دقیقی با گمرک ندارد. شهریور ماه امسال بود که بنا به درخواست گمرک و تجربه قاچاق‌های گذشته و جعل اسناد که امکان خروج کالایی غیر از آنچه در گمرک اظهار شده، وجود داشت، منجر به تفاهم نامه‌ای شود، اما این خلا باعث شد، تا یک بار دیگر عاقلان و مسئولان دخیل در امر تجارت از یک سوراخ بار دیگر گزیده شوند.
اخیرا شنیده شد که ارتباط میان بندر شهید رجایی و گمرک بعد از گذشت 5 ماه برقرار شده که البته از کیفیت و چگونگی این ارتباط اطلاع چندانی در دست نیست.
* سامانه جامع گمرکی یا بانک اطلاعات خام تجارت
با استقرار سامانه جامع گمرکی و ارتقا و تکمیل بیش از پیش خلاها و گپ‌های موجود انتظار این است، بنا به اظهارات مسئولان گمرک، تطبیق و بررسی موشکافانه کالاها برای مبارزه با قاچاق و تخلفات احتمالی و نیز دریافت حقوق بیت المال به نحو احسن دنبال شود. کما اینکه در طول این سال‌ها درآمدهای گمرکی و شفافیت اطلاعات ارتقا یافته، اما تا برآورده شدن انتظارات و ایده‌ال راه طولانی وجود دارد.
موضوعی که سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز آن را تایید می‌کند و می‌افزاید: سامانه جامع گمرکی قابلیت بررسی و تقاطع گیری اطلاعات را ندارد.
سامانه هوشمند و جامع گمرکی بیش از آنکه هوشمند باشد به نظر می‌رسد نقش بانک اطلاعات خام تجارت را بازی می‌کند که قادر نیست، اطلاعات را سیستمی با یکدیگر تطابق دهد.
