تغییر سیاست‌های نفتی سعودی‌ها
در حالی که طی چند ماه گذشته با ایجاد توافق و افزایش همکاری بین اعضای اوپک شاهد افزایش قیمت‌های جهانی نفت بوده‌ایم، حال نشانه‌هایی از چرخش ناگهانی سیاست‌های نفتی سعودی‌ها در عصر ترامپ دیده می‌شود. وزیر انرژی عربستان به تازگی در پاسخ به پرسشی درباره اینکه آیا نگران وعده ترامپ درخصوص استقلال در حوزه انرژی نیست؟ گفته است: «ما با افزایش عرضه داخلی نفت آمریکا مشکلی نداریم. » وی مدعی شد: «من بارها بر این موضوع تاکید کردهام که این افزایش عرضه به موازات افزایش تقاضا برای نفت خام رخ می‌دهد و ما از این شرایط استقبال میکنیم!» به گفته خالد الفالح، ترامپ سیاست‌هایی دارد که برای صنعت نفت جهان خوب است و باید از این سیاست‌ها قدردانی کرد.
این اظهارات مقام نفتی آل سعود در حالی مطرح می‌شود که عربستان سعودی ظرف دو سال اخیر بارها نشان داده که علیه تولید نفت شیل در بازار نفت در حال مبارزه است. به‌طور مثال، این کشور در نشست صد و شصت و ششم در 27 نوامبر 2014 که اولین نشست رسمی اوپک بعد از شروع کاهش قیمت‌ها محسوب می‌شود، به همراه متحدانش در حاشیه خلیج فارس با خواست دیگر اعضای این سازمان برای کاهش عرضه جهانی نفت مخالفت کرد. علی النعیمی، وزیر نفت وقت سعودی‌ها در این نشست اعلام کرده بود در صورتی که اوپک تولید خود را کاهش دهد تنها سهم خود را در بازار نفت از دست می‌دهد. چراکه با کاهش تولید نفت اوپک و رشد قیمت‌ها تولیدکنندگان نفت شیل به رشد تولید خود ادامه داده و مجددا موجب کاهش قیمت‌ها خواهند شد. همچنین عبدالله البدری، دبیرکل سابق اوپک که همواره به‌عنوان فردی شناخته می‌شد که همسو با سیاست‌های عربستان حرکت می‌کند، بعد از پایان نشست صد و شصت و ششم تایید کرد که اوپک وارد یک جنگ بر سر سهم بازار شده است. وی اعلام کرده بود که اوپک به افزایش تولید آمریکا واکنش نشان داده است و عدم تغییر سقف تولید این سازمان، پاسخی به افزایش تولید نفت شیل است. عربستان با این استدلال دو سال تمام در برابر هر کاهش تولیدی از سوی اوپک مقاومت کرد. وزیر نفت سابق عربستان سعودی اعلام می‌کرد: «حتی اگر قیمت نفت به بشکه‌ای 20 دلار هم برسد، اوپک از تصمیم خود مبنی بر عدم کاهش تولید منصرف نخواهد شد. » وی می‌گفت: «اگر من تولید را کاهش بدهم، برای سهمم در بازار چه اتفاقی می‌افتد؟ قیمت بالا می‌رود و سهم من نصیب تولیدکنندگان خارج از اوپک از جمله تولیدکننده‌های نفت آمریکایی می‌شود. »اما اقدام عربستان برای مقابله با نفت شیل تنها به مخالفت با کاهش تولید نفت اوپک محدود نشد. عربستان ظرف این دو سال تولید خود را به شدت افزایش داد و افت قیمت نفت را شدت بخشیدبه‌طوری‌که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که هرچند افزایش تولید نفت شیل عامل شروع افت قیمت‌ها بود، اما عربستان مقصر تداوم مازاد عرضه در بازار نفت و رسیدن قیمت‌ها به کف 13 ساله است.
ظهور ترامپ و ایجاد دو فرصت برای سعودی‌ها
طی کمتر از دو هفته‌ای که از آغاز به کار دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا می‌گذرد وی نشان داده که سیاست‌های آمریکا در همه وجوه وارد عصر جدیدی شده است. عصر جدیدی که به یقین تغییرات بزرگی برای بسیاری از کشورهای جهان به همراه خواهد داشت. در عصر ترامپ به یقین سیاست‌های خارجی آمریکا به مراتب خصمانه‌تر از قبل خواهد بود. وی طی هفته گذشته بارها تلویحا ایران را تهدید به جنگ کرده است که با واکنش سریع بازار نفت و رشد قیمت‌ها همراه شد.
شدت گرفتن مواضع خصمانه آمریکا نسبت به ایران در حالی است که ظرف چند سال اخیر به خصوص بعد از توافق ایران و غرب بر سر مسائل هسته‌ای روابط آمریکا و عربستان گرمی سابق را نداشت و حتی در مواردی با انتقادهای متقابل همراه بود که این کاهش قدرت عربستان در منطقه را به همراه داشت. از این رو با موضع‌گیری سختگیرانه‌تر آمریکا نسبت به ایران در دوران ترامپ، احتمال می‌رود از سردی روابط عربستان و ایالات متحده کاسته شود. البته در مدتی که ترامپ وارد کاخ سفید شده سیگنال‌هایی مبنی بر افزایش روابط و همکاری‌های بیشتر به عربستان داده و آل سعود نیز بارها بر آمادگی خود برای افزایش همکاری با دولت جدید آمریکا تاکید کرده است. به‌طور مثال خالد الفالح بخشی از گفت‌وگوی خود با شبکه خبری بی‌بی‌سی را به این موضوع اختصاص داده است. الفالح با بیان اینکه دو کشور دارای اهداف اقتصادی مشابهی هستند و برای مقابله با چالش‌های منطقه و جهان با یکدیگر همکاری خواهند کرد، گفته است: «روابط آمریکا و عربستان سعودی بسیار محکم است و من فکر می‌کنم که درجمع‌بندی نهایی، عربستان سعودی و ایالات متحده چه در زمینه روابط دو ملت، چه در زمینه روابط ژئواستراتژیک، نمی‌توانند از همکاری و همسویی برای مقابله با چالش‌هایی که جهان با آنها مواجه است سر باز زنند.»
افزایش روابط آمریکا و عربستان علاوه بر اینکه می‌تواند موجب بازگشت قدرت عربستان در منطقه شود، منافع اقتصادی نیز برای آل سعود به همراه دارد. در واقع با اعمال احتمالی تحریم‌های آمریکا علیه ایران و کاهش عرضه نفت کشورمان در بازارهای جهانی نفت بدون اینکه نیاز باشد عربستان تولید خود را کاهش دهد، قیمت‌ها در مسیر صعودی قرار خواهد گرفت. بعد از رفع تحریم‌های غرب و اجرایی شدن برجام، میزان تولید و صادرات نفت ایران به سرعت افزایش یافت. به‌طوری که در کمتر از یک سال تولید نفت ایران از حدود 7/ 2 میلیون بشکه در روز به مرز 4میلیون بشکه رسید و صادرات نفت نیز رشد بیش از 100 درصدی را تجربه کرد. این در حالی است که اوپک بعد از کش و قوس‌های فراوان و با دشواری بسیار نوامبر گذشته موفق به توافق بر سر کاهش 2/ 1 میلیون بشکه‌ای تولید در شش ماه ابتدای سال 2017 شد که برآورد می‌شود در بهترین حالت تنها 80 درصد از این مقدار یعنی حدود 900 هزار بشکه اجرایی شود و همچنین گفته می‌شود بار اصلی این توافق بر دوش عربستان و متحدانش در اوپک است. از این رو درصورتی که تحریم‌های مجدد علیه ایران بازگردد، بیش از یک میلیون بشکه و بیش از مقداری که اوپک در توافق اخیر قادر به کاهش تولید است، از عرضه جهانی نفت کاسته خواهد شد. بنابراین عربستان بدون اینکه نیاز باشد که تولید خود را کاهش دهد یا اینکه برای کاهش تولید نفت دیگر اعضای اوپک تلاشی کند، می‌تواند از رشد قیمت نفت استفاده کند.
اما فرصت دومی که ترامپ پیش روی آل‌سعود قرار داده به ایجاد فرصت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت آمریکا بازمی‌گردد. وزیر انرژی عربستان در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی با اعلام حمایت از سیاست‌های نفتی رئیس‌جمهوری جدید آمریکا از احتمال افزایش سرمایهگذاریهای نفتی این کشور در آمریکا خبرداده است. به گفته وی، عربستان میلیاردها دلار در صنایع پالایش و پخش ایالات‌متحده آمریکا سرمایه‌گذاری کرده و احتمال دارد برای حمایت از این صنعت و سیاست‌های ترامپ در حوزه نفت و گاز، سرمایهگذاریهای نفتی خود را افزایش دهد. خالد الفالح گفته است: «پرزیدنت ترامپ سیاست‌هایی دارد که برای صنعت نفت مفید است و من فکر می‌کنم باید از آنها قدردانی کنیم.» وی با ابراز خشنودی از فاصله داشتن سیاست‌های ترامپ در عرصه انرژی با سیاست انرژی دولت باراک اوباما گفته است: «دونالد ترامپ از مواضعی که به شدت مخالف انرژی‌های فسیلی و سیاست‌های غیر واقع‌بینانه بود فاصله گرفته و از استفاده ترکیبی از انواع انرژی شامل نفت و گاز و منابع تجدیدپذیر حمایت می‌کند.» به گفته وزیر نفت سعودی، این(حمایت از استفاده از انرژی‌های فسیلی) خواسته حکومت عربستان سعودی است. وی اعلام کرده که هم‌نظر بودن دو طرف در این زمینه می‌تواند به افزایش سرمایه‌گذاری عربستان در ایالات متحده منجر شود.
این موضع از آنجا ناشی می‌شود که سیاست باراک اوباما در زمینه انرژی مبتنی بر تلاش برای کنترل آلودگی‌های زیست محیطی از طریق افزایش کارآیی و کاهش استفاده از انرژی فسیلی و در مقابل شامل افزایش استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی بود. این سیاست‌ها موجب محدود شدن نسبی اکتشاف و تولید و افزایش هزینه تولید نفت از ذخایر شیل شده بود. درمقابل، دونالد ترامپ ارتباط بین افزایش دمای زمین و استفاده از انرژی فسیلی را مورد تردید قرار داده است. وی تعهد دولت سابق را نسبت به استفاده از منابع تجدیدپذیر یا حفاظت از محیط زیست ندارد و تاثیر اعمال انسانی بر گرم شدن زمین را ساخته و پرداخته چین و در راستای محدود کردن اقتصاد آمریکا می‌داند. احتمال افزایش قدرت سیاسی در منطقه و بازگشت به روابط گرم سابق با آمریکا در حالی که منافع اقتصادی نیز به همراه دارد، وسوسه‌ای است که به نظر می‌رسد به تغییر سیاست‌های نفتی عربستان نیز منجر شده است. در واقع عربستان که ظرف دو سال اخیر نشان داد به دنبال حفظ سهم بازار است و مولفه‌های اقتصادی مهم‌ترین عامل در دنبال کردن این سیاست نفتی است، حال با ایجاد شرایط جدید در آمریکا سیاست را بار دیگر وارد نفت کرده و سوالی پیش روی تحلیلگران قرار داده است: «آیا تغییر رویکرد اخیر عربستان در اوپک و همراهی این کشور با دیگر کشورها برای کاهش عرضه جهانی نفت، در حالی که پیش از این مدعی بود حتی نفت 20 دلاری نیز نمی‌تواند این کشور را برای کاهش عرضه متقاعد کند، نمی‌تواند در راستای خوشامد ترامپ و جلب رضایت وی باشد؟»
