تسویه بدهی چندین میلیارد دلاری نفتی هند به ایران

پیش از سفر نخست‌وزیر هندوستان به ایران، وزیر نفت این کشور در فروردین ماه سال جاری مهمان تهران شد و مساله پرداخت بدهی‌های نفتی کشورش به ایران نیز از مهم‌ترین موضوعات مورد بحث در این سفر بود. پرادهان در حاشیه حضور خود در اتاق بازرگانی طی این سفر در پاسخ به «تعادل» عنوان کرد که آنها از طریق هالک بانک ترکیه، در حال پرداخت بدهی هستند و به واسطه حجم بالای ذخیره ارزی، مشکلی برای این پرداخت ندارند. اما  مابین ماه فروردین و سفر وزیر نفت هند تا خرداد و سفر نخست‌وزیر این کشور به ایران، رسانه‌های هندی از اختلاف‌نظر ایران و هندوستان بر سر مبلغ بدهی نوشتند. اختلاف به نرخ روپیه در مقابل ارزهای جهانی باز می‌گشت و یک مقام ارشد دولت هندوستان به فایننشال اکسپرس گفته بود که اختلاف‌نظر بر سر نحوه محاسبه ارزش یورو در این پرداخت‌هاست. در آن زمان هندی‌ها نوشتند که شرکت ملی نفت ایران اعتقاد دارد، باید نرخ یورو در حال حاضر برای این پرداخت‌ها لحاظ شود درحالی‌که شرکت‌های نفتی هندی معتقدند، این نرخ باید باتوجه به زمان بسته شدن قرارداد پرداخت شود. این اختلاف به معنای حدود 2 میلیارد دلار تفاوت در پرداخت بود اما مسوولان ایران چه در وزارت نفت، چه در بانک مرکزی هرگز در این باره توضیحی ندادند.

 در نهایت یک ماه پس از انتشار این گزارش، نخست‌وزیر هند راهی تهران شد؛ سفری که حالا غلامرضا انصاری می‌گوید که پس از آن و در فرصتی کوتاه، بدهی نفتی هند به ایران کاملا تسویه شده است. 12 آبان ماه امسال 5 ماه پس از سفر مودی به ایران، رسانه هندی دیلی نیوز نوشت که از زمان سفر نخست‌وزیر به تهران تا این روز 750 میلیون دلار به ایران پرداخت شده است.

در آن تاریخ ابراهیم جمیلی، رییس شورای مشترک بازرگانی ایران و هند به «تعادل» گفت که بدهی نفتی هند به ایران تا 6 ماه دیگر به‌طور کامل پرداخت خواهد شد، او از اظهارنظر در زمینه اختلاف‌نظر 2 میلیارد دلاری ایران و هند بر سر مبلغ بدهی نیز خودداری کرد.

اکنون و در حالی که کمتر از 3 ماه از انتشار گزارش روزنامه‌های هندی درباره تغییر بانک انتقال‌دهنده بدهی هند به ایران می‌گذرد، سفیر ایران در دهلی خبر می‌دهد که این بدهی تسویه شده است. او در بخش دیگری از صحبت‌های خود در این رابطه عنوان کرده است: «هندی‌ها در یک سال گذشته تمام پول حاصل از صادرات نفت را بلافاصله به حساب‌های ایران واریز کرده‌اند. تعدادی از شرکت‌های هندی در زمان تحریم علاوه بر خرید نفت، کالا نیز به ایران صادر کرده‌اند که اگر مبلغ ناچیزی نیز بابت فروش نفت باقی مانده باشد، به خاطر تعیین تکلیف حساب‌ها بین شرکت‌هاست و مشکلی از این نظر وجود ندارد»

به این ترتیب و با استناد به صحبت‌های آقای سفیر که معاون امور بین‌الملل وزارت نفت از اظهارنظر درباره آن خودداری می‌کند، پرونده بدهی نفتی هند به ایران چند ماهی است که در سکوت خبری بسته شده است. سکوتی که از ابتدای این پرونده تا انتهای آن همواره در طرفین ایرانی وجود داشته و تنها مجرای پیگیری آخرین وضعیت همواره، اخبار منتشر شده در رسانه‌های هندی بوده است.

 حاشیه‌ای بر متن فرزاد

حل و فصل موضوع بدهی نفتی ایران و هند که سفیر ایران در دهلی آن را از پیامدهای برجام می‌داند، اما خود حاشیه‌یی بر متنی دیگر است. هند با توافق نفتی ایران و غرب و ارائه مدل جدید توسعه‌یی میدان‌های نفتی و گازی از سوی ایران، به‌شدت به دنبال دریافت امتیاز توسعه میدان گازی فرزاد B بوده است. این اشتیاق به حدی است که هندی‌ها حتی از خیر سفر محمدجواد ظریف به دهلی برای شرکت در کنفرانس قلب آسیا نیز نگذشته و وزیر نفت خود را راهی دیدار با او و رایزنی در مورد میدان گازی فرزاد B کردند.

 پس از این دیدار که در رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران چیزی از آن نوشته نشد، رسانه‌های طرف هندی به برخی از جزئیات این دیدار پرداخته و عنوان کردند که ایران از هزینه 5 میلیارد دلاری شرکت «او‌ام وی» (متقاضی توسعه میدان فرزاد B) و شرکایش ناراضی بوده و خواستار کاهش این مقدار است. این رسانه‌ها در ادامه نوشتند، اما هندوستان احساس می‌کند ایران با مقایسه توسعه این میدان با میدان گازی پارس جنوبی، خواستار کاهش هزینه است که چنین مقایسه‌یی نادرست محسوب می‌شود. هند معتقد است که میدان گازی فرزاد B از میدان گازی عسلویه به‌واسطه میزان بالاتر گوگرد، پیچیده‌تر است؛ پیچیدگی که به معنای هزینه‌های بالاتر است.

چندی پس از انتشار این مطلب، محمد مشکین فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس به عنوان متولی میدان فرزاد B ادعای طرف هندی در مورد پیچیده‌تر بودن این میدان نسبت به پارس جنوبی را تایید کرده و عنوان کرد که این میدان همچنین فاقد میعانات گازی است که عایدی آن را نسبت به پارس جنوبی کمتر می‌کند.  او در آن زمان در ادامه عنوان کرد که هند به دلیل عدم آشنایی با قراردادهای جدید نفتی ایران، خواهان مواردی است که اساسا در این چارچوب وجود ندارد. او برای مثال به این مساله اشاره کرد که شرکت ONGC خواستار نرخ بازگشت سرمایه بالایی است درحالی‌که اساسا این نرخ در قراردادهای IPC تعریف نشده است. به همین واسطه مذاکرات ایران و هند که البته در طرف ایرانی از سوی شرکت ملی نفت انجام می‌شود، همچنان ادامه داشته و هرگونه احتمالی ازجمله منتفی شدن حضور هند در توسعه این میدان وجود دارد.

 اختلافات مالی برای کسب امتیاز

تا به این جای کار، مشخص شده است که ایران و هند چه در موضوع طلب نفتی و چه در موضوع واگذاری توسعه میدان فرزاد B به شرکت «او‌.ام.وی» شاخه برون‌مرزی شرکت «او‌.ان.جی.سی» هند، دارای اختلافات مالی هستند. این مساله خود سبب می‌شود که برخی نتیجه بگیرند هر کدام از طرفین این دو بحث، با تکیه بر امتیاز دادن در یک جنبه، خواستار دریافت امتیاز در جنبه دیگر هستند. اگر موضوع به این شکل پیش رفته باشد، با اتمام بدهی نفتی هند به ایران می‌توان مطمئن بود طبق خواسته‌یی که وزیر نفت هند در دیدار با وزیر امور خارجه ایران طرح کرد، ماه فوریه- بهمن، تکلیف میدان گازی فرزاد B مشخص شود.

درنهایت از مسیر همین تقویت ارتباطات، صادرات نفت ایران به هند نیز نسبت به سال گذشته و پیش از برجام 3 برابر شده است. مساله‌یی که طی گفت‌وگوی سفیر ایران در هند با خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفته است.  این 3 تغییر در ساختار رابطه ایران و هند در حوزه انرژی، درواقع باعث شده است که این بخش یکی از ملموس‌ترین تغییرات را با اجرایی شدن توافق ایران و غرب در خود ببیند. تغییری که به چشم تحلیلگران بین‌المللی نیز آمده است.  مجله امریکایی نشنال اینترست، در گزارشی با عنوان برگی جدید از رابطه ایران و هند به این موضوع پرداخته است که این 2 کشور که در حوزه اقتصادی و امنیتی منافع مشترک فراوانی در منطقه دارند، اکنون در حوزه انرژی نیز در حال نزدیک شدن به یکدیگر هستند. نشنال اینترست با این مقدمه که هند به‌واسطه رسیدن به تعادل با چین خواستار نزدیک شدن به قسمت‌های مرکزی‌تر آسیاست، می‌نویسد که ایران و هند در افغانستان منافع مشترک زیادی دارند و به همین واسطه در حوزه اقتصاد به یکدیگر نزدیک‌تر می‌شوند. نشنال اینترست 3 برابر شدن صادرات نفت ایران به هند و تبدیل شدن ایران به سومین تامین‌کننده نفت خام هندوستان را نشانی بر این مدعا گرفته و نوشته است که هندوستان تشنه انرژی، حتی در زمان تحریم‌ها نیز به وارد کردن نفت از ایران ادامه داد.

 این مجله در ادامه با اشاره به درخواست شرکت «او.‌ام.وی» هند برای توسعه میدان گازی فرزاد B می‌نویسد که با توجه به منافع مشترک ایران و هند در چابهار، دولت حسن روحانی به خوبی دریافته است که هند در حال حاضر بهترین گزینه طولانی مدت برای توسعه طرح‌های صنعتی ایران به حساب می‌آید.