بررسی‌ها در بازار بزرگ تهران نشان می‌دهد که قلب بازار ایران در دوران پسابرجام دچار بیماری حاد «رکود» شده است؛ بیماری‌ای که کسبه بازار با ناراحتی و نگرانی از آن یاد می‌کنند و معتقدند در دوران پسابرجام نه تنها گشایش اقتصادی نداشتند بلکه روز به روز اوضاع بازار بدتر شده است.
مسئله اصلی دولت یازدهم از آغازین روزهای تشکیل دولت در وزارت امور خارجه کلید خورد و وزارت امور خارجه مسئولیت مذاکرات هسته‌ای را با گروه 1+5 بر عهده گرفت. مسئولیتی که فقط جنبه دیپلماتیک نداشت و حل همه مشکلات کشور به مذاکرات هسته‌ای گره خورد و از همه مهمتر «وزارت امور خارجه» سعی داشت در جایگاه «وزارت اقتصاد» نقش خود را ایفا کند و کار به جایی رسیده است که مردم برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور چشم به اخبار مربوط به وزارت امور خارجه دوخته‌اند، زیرا رئیس‌جمهور در جمع مردم مازندران عنوان کرد:«امروز باید برجام سکویی برای جهش اقتصادی جوانان غیور باشد.»
وعده‌های پسابرجامی
از سوی دیگر نیز اعضای دولت از معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری گرفته تا مسئول ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی بر موضع رئیس‌جمهور تأکید کردند و بارها و بارها در سخنرانی‌های خود بر تاثیرات برجام و مذاکرات هسته‌ای بر اقتصاد کشور سخن به میان آوردند و وعده دادند.
شهیندخت ملاوردی معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور گفته بود: «بسیاری از برنامه‌هایی که بار مالی (بیمه زنان خانه‌دار) داشتند به خاطر مسائلی همچون تحریم‌ها و کاهش قیمت نفت با مشکل مواجه شدند.» اسحاق جهانگیری نیز که مسئولیت ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی را هم بر عهده دارد به مردم وعده داد: «دولت می‌تواند در دوران پساتحریم با برنامه‌ریزی جدی، انبوهی از سرمایه را وارد کشور کند.»
حال آمارهای دولتی از رشد بالا و تورم پایین می‌گویند، رشد بالای 4 درصد و تورم زیر 10 درصد. جهانگیری دو روز پیش در سخنانی اذعان کرد این آمارها با جیب مردم سازگار نیست اما باز هم مانند همیشه توپ را به زمین دولت سابق انداخت و مدعی شد هنوز هم آنها مقصر هستند. گویا دولتمردان فراموش کرده‌اند چند ماهی بیشتر از عمر دولت یازدهم باقی نمانده و چنین ادعاهایی اگر در ماه‌های ابتدایی دولت اندک خریداری داشت، این روزها برای خود دولتمردان نیز قابل قبول نیست.
البته فقط وعده‌های «پسابرجامی» محدود به اظهارات دو عضو کابینه دولت یازدهم نیست و همه اعضای دولت حتی وزیر ارشاد نیز به مردم وعده‌های «پسابرجامی» داده بود تا اینکه در دی‌ماه 94 برجام وارد فاز اجرایی شد و مردم چشم انتظار تحقق وعده‌های دولتمردان بودند. وعده‌هایی که بتواند مشکل بیکاری، آب خوردن! و سایر مشکلات مردم را حل کند. باز هم در چنین شرایطی که مردم در انتظار تحقق وعده‌های دولت بودند، رئیس‌جمهور در دیدار اعضای شوراهای عالی کشور از دوران پسابرجام گزارش داد و گفت: «بعد از برجام هر روز یک گشایش داریم».
اما با این حال مشاهده می‌شود حتی خبرگزاری بلومبرگ در گزارشی از نتایج نظرسنجی دانشگاه مریلند خبر می‌دهد و در گزارشی می‌نویسد: «مردم ایران اثری از وعده‌های دولت درباره برجام نمی‌بینند.» این خبرگزاری در ادامه گزارش خود نوشته است: «نتایج یک نظرسنجی دانشگاه مریلند نشان می‌دهد سرخوردگی مردم نسبت به وعده‌های دولت روحانی به ویژه پس از برجام رو به افزایش است.»
با این حال، به بازار تهران رفتیم، جایی که به گفته خیلی از کارشناسان اقتصادی «قلب بازار ایران» نامیده می‌شود. بازاری که باید نمایش شور و نشاط کسبه و مردم باشد ولی گردی از رخوت را به نمایش گذاشته است که هم مشتری ناراضی است و هم کاسب. این گزارش 3 ساعت گفتگو با کسبه بازار است. گپ و گفت‌هایی که تا حدودی حرف‌های مشترکی داشت و همه کاسب‌ها در صنف‌های مختلف در خصوص پسابرجام قاطعانه می‌گفتند «در دوران پسابرجام وضعیت بازار بدتر شد که بهتر نشد.»
تعطیلی مغازه‌ها در دوران پسابرجام
علی متین از کسبه بازار رضا در بازار بزرگ تهران که در حدود 12 سال در بازار تهران کاسب است می‌گوید سیاسی نیست و حتی اخبار هم را دنبال نمی‌کند. حتی وقتی در مورد اثرات برجام پرسیدم با صراحت گفت: «باور می‌کنید من اصلا نمی‌دانم برجام چیست؟ اصلا اخبار را هم دنبال نمی‌کنم.» علی متین که در صنف پوشاک فعالیت می‌کرد اضافه می‌کند: «من همیشه دنبال واقعیت هستم، واقعیت بازار این است که نسبت به حتی سال گذشته خیلی فرق دارد و همین الان شما در بازار دور بزنید می‌بینید که وضعیت بازار اصلا خوب نیست و حتی مردم هم بنیه اقتصادی برای خرید ندارند.»
متین در مورد تعطیلی مغازه‌ها به دلیل وضعیت اقتصادی نامناسب بازار نیز گفت: «شما می‌بینید خیلی از مغازه‌ها امسال تعطیل شده است، به نظر شما چه دلیلی دارد؟ دلیلش این است که مغازه‌دار نتوانسته در بازار خوب کار کند و در نهایت هم مغازه‌اش را تعطیل می‌کند.»
بعد از برجام اوضاع بازار روزبه‌روز بدتر شد
در بازار تهران به سراغ مغازه روسری‌فروشی رفتیم که صاحب مغازه به قول خودش دل و دماغ درست و حسابی برای گفت‌و‌گو نداشت. او می‌گفت وقتی بازار خراب است و نمی‌توانیم هزینه‌های خود را بدهیم دل و دماغی برایمان نمانده است. از آن طرف مغازه هم یکی از فروشنده‌ها گفت: من تا سال گذشته دو باب مغازه داشتم ولی شرایط اقتصادی کشور طوری رقم خورد که مجبور شدم دو باب مغازه‌ام را پس بدهم و الان فروشنده این مغازه باشم.
صاحب مغازه که از کسبه بازار بزرگ تهران است علاقه‌ای نداشت اسمش در گزارش آورده شود. در ابتدای گفت وگو چندین بار سر خود را تکان داد و گفت وقتی بازار خراب است من در مورد چه چیزی صحبت کنم! این کاسب بازار تهران دل خوشی از برجام نداشت و می‌گفت برجام هم برای ما گشایش اقتصادی نداشت و حتی روز به روز وضعیت بدتر می‌شود.
بعد از برجام بازار رونق نگرفت
هیربد اقبالیان از کسبه بازار چرم فروشان می‌گوید اگر به بازار سال 90 نمره 20 بدهم به بازار سال 95 باید نمره 4 بدهم، آنقدر که بازار خراب است.
وی با بیان اینکه «برجام هیچ تاثیری در شرایط اقتصادی بازار تهران نداشت» گفت: وقتی بحث درباره برجام مطرح شد همه بازار در رکود فرو رفت و همه منتظر بودند اجناس ارزان شود و بازار رونق بگیرد ولی متاسفانه نه تنها بازار رونق نگرفت، جنس‌ها هم ارزان نشد.
برجام هم به درستی اجرا می‌شد باز هم بازار را خراب می‌کرد
مقصد بعدی ما برای گفتگو با کسبه بازار تهران در صنف کفش و کیف بود. کاسبی که می‌گفت همه کفش و کیف‌هایش ایرانی است و اصلا جنس خارجی ندارد. «سیامک» از مغازه‌دارهای بازار رضا هم از وضعیت خراب بازار تهران شکایت می‌کرد و مقصر اصلی وضعیت اقتصادی خراب بازار تهران را دولت می‌دانست.
او می‌گفت دولت می‌خواست بازار را برای مدتی در رکود نگاه دارد ولی کار به جایی رسیده است که خودش هم نمی‌تواند بازار را از رکود خارج کند.
جالب اینجا بود که سیامک به عنوان کسی که تولیدکننده کیف و کفش ایرانی است از تحریم‌ها «خوشحال» بود و می‌گفت از زمانی که تحریم شدیم صنف ما قوی‌تر شد. دلیلش هم این است که ما بهتر می‌توانیم جنس ایرانی خودمان را بفروشیم و کار ما به جایی رسید که من در همین بازار رضا 4 باب مغازه اجاره کردم و داشتیم کار می‌کردیم ولی الان 2 باب مغازه دارم و برای سال آینده هم قطعا یکی دیگر از مغازه‌هایم را تعطیل می‌کنم. این تعطیلی مغازه‌های ما هم یعنی اینکه کارگر ایرانی بیکار می‌شود، در صورتی که اگر بازار خوب بود می‌توانستیم اشتغال‌زایی هم داشته باشیم.
سیامک در مورد بازار پسابرجام گفت: برجام که روی صنف ما هیچ تاثیری نداشت، به نظر من یک وعده و وعید توخالی بود که فقط بازار را خراب کرد. اصلا برجام به درستی هم اجرا شود و همه تحریم‌ها برداشته شود، برای ما ضرر دارد و بازار کالای ایرانی را دوباره خراب می‌کند. تازه تولیدات ایرانی ما در بین مردم جا افتاده و مردم هم از کیفیت کفش و کیف ایرانی ما راضی هستند.
در پسابرجام وضعیت بازار وخیم‌تر شد
یکی دیگر از صنف‌هایی که در بازار تهران محل گفتگوی ما بود، بازار طلا و جواهر بود. حمید روحانی از کسبه بازار تهران در صنف طلا و جواهر چند دقیقه‌ای با ما گفتگو کرد و در ابتدای مصاحبه چند باری سرش را تکان داد و گفت چه بگویم از این وضعیت بازار خراب. انگار دومینو شده و هر سال وضعیت بازار تهران مخصوصا صنف ما خراب‌تر می‌شود، به همین دلیل هم کم‌کم دارم به این نتیجه می‌رسم که مغازه‌ام را تعطیل کنم و سرمایه‌ام را در بانک بگذارم و ماهیانه از بانک سود بگیرم.
دولت هم در این بازاری که رکود بر آن حاکم است مالیات دوران رونق را می‌گیرد و با مالیات کمر کاسب‌ها خم می‌شود. از طرف دیگر هم بحث‌هایی را در قالب برجام مطرح کردند که متاسفانه نه تنها وضعیت بهتر نشد بلکه روز به روز بدتر می‌شود و وضعیت بازار وخیم‌تر شد.
همان‌طور که مشاهده می‌شود کسبه بازار نسبت به دوران پسابرجام دل خوشی ندارند و گشایش اقتصادی در صنف‌هایشان اتفاق نیفتاده است، بلکه کسبه بازار خبر می‌دهند که روز به روز وضعیت اقتصادی برای آنها بدتر شده است. خبرهایی که کسبه بازار به دور از مسائل سیاسی و دیپلماتیک مطرح می‌کنند و به قول خودشان فقط در مورد واقعیت‌های بازار امروز صحبت کردند.
