نرخ سود بانکی از ابتدای تیرماه به ۱۵درصد کاهش یافت تا در روزهایی که به فصل جابه‌جایی در بازار اجاره مسکن مشهور است، موارد رهنی در بازار با کمبود عرضه و فراوانی تقاضا روبرو شود. مستأجرانی که این روزها برای یافتن خانه به بنگاه‌های امور ملکی مراجعه می‌کنند، اغلب با یک پاسخ مواجه می‌شوند: «مورد رهنی نداریم.»
صاحبخانه‌ها با کاهش نرخ سود بانکی تمایل چندانی به اجاره خانه خود به‌صورت رهن کامل ندارند چراکه با سپرده‌گذاری پول حاصل از رهن نمی‌توانند به اندازه معادل اجاره آن، دریافت سود داشته باشند. در بازار مسکن به ازای یک میلیون تومان ودیعه رهن، 30هزار تومان اجاره ماهانه درنظر گرفته می‌شود.
با این حساب اگر رهن کامل یک واحد مسکونی 50میلیون تومان برآورد شود، اجاره ماهانه آن یک و نیم میلیون تومان می‌شود. این درحالی است که سپرده‌گذاری 50میلیون تومان در بانک با نرخ سود 15درصد، ماهانه 625هزار تومان عایدی دارد. با این حساب فاصله نرخ سود بانکی با ارزش ماهانه ودیعه مسکن به قدری افزایش یافته است که صاحبخانه‌ها دریافت اجاره ماهانه را به ودیعه رهنی ترجیح می‌دهند.
مرد جوانی که چند هفته تا مراسم ازدواجش باقی مانده و به‌دنبال مسکن برای رهن است به همشهری می‌گوید: «در منطقه 5به‌دنبال خانه برای رهن هستم اما تا وارد بنگاه می‌شوم، می‌گویند که مورد رهنی ندارند. اگر می‌دانستم با کاهش نرخ سود بانکی این اتفاق می‌افتد، قبل از آن خانه رهن می‌کردم. توان پرداخت بالای اجاره را ندارم و اگر پول را در بانک بگذارم هم نمی‌توانم به ازای یک میلیون تومان، 30هزار تومان سود دریافت کنم.»
اثر کاهش سود بانکی
یکی از مشاوران املاک منطقه پونک در مورد شرایط بازار اجاره مسکن پس از کاهش نرخ سود بانکی به همشهری می‌گوید: «از زمانی که نرخ سود بانکی کاهش پیدا کرده است، مورد رهنی بسیار کمیاب شده است. بنگاه ما که بسیار پرتردد است هم در هفته بیشتر از یک یا دو مورد رهنی ندارد. مشتریان اما بیشتر به‌دنبال رهن هستند و این موضوع شرایط را برای آنها دشوار کرده است.»
سلیمی ادامه می‌دهد:«اکثر صاحبخانه‌ها ترجیح می‌دهند که حدود یک سوم ارزش رهن را به‌عنوان ودیعه دریافت کنند و مابقی را بر مبنای 30هزار تومان به ازای یک میلیون تومان اجاره بگیرند. در مقابل، مستأجران هم اکثرا می‌خواهند ودیعه بیشتری بدهند اما وقتی موردی پیدا نمی‌کنند، مجبور می‌شوند انتظار خود را پایین بیاورند و خانه کوچک‌تر یا محله‌ای ارزان‌تر را انتخاب کنند تا بتوانند اجاره ماهانه آن را از سود بانکی پول ودیعه بپردازند.
در بازار مسکن طبق همان رویه قبلی به ازای یک میلیون تومان ودیعه، 30هزار تومان اجاره درنظر می‌گیرند و این موضوع به‌طور عرفی جا افتاده است. شاید اگر مبنای این محاسبه هم مثل نرخ سود بانکی، تغییر کند، مشکلات مستأجران کاهش یابد اما معلوم نیست با بخشنامه بشود این عرف را تغییر داد.» این کارشناس بازار ملک می‌گوید: «کمیابی موارد رهنی موجب شده تا قیمت این موارد بالا برود چراکه تقاضا برای آن زیاد است اما مواردی که متکی بر اجاره ماهانه است با کمترین تغییر به تمدید قرارداد می‌رسد. صاحبخانه‌ها با افزایش کمتر از 10درصدی در اجاره ماهانه حاضر به تمدید هستند.»
حسام عقبایی رئیس اتحادیه مشاوران املاک در این زمینه معتقد است: «معمولا مالکان دریافت اجاره را به رهن ترجیح می‌دهند. عموما آن دسته از مالکانی به‌صورت رهن واحد خود را عرضه می‌کنند که برای سرمایه‌گذاری وارد بازار مسکن شده‌اند و بخشی از پول خرید واحد را از طریق رهن تهیه می‌کنند.» عقبایی بر این باور است که بازار اجاره متاثر از نرخ سود بانکی نیست و مالکان نباید بسته به کاهش نرخ سود بانکی بر مبلغ اجاره بیفزایند. رئیس اتحادیه مشاوران املاک به همشهری گفت: «بازار اجاره آرام است و افزایش اجاره‌بها کمتر از10درصد برآورد شده است. بسیاری از مستأجران و صاحبخانه‌ها نیز بدون افزایش قیمت به تمدید قرارداد خود دست می‌زنند.»
اجاره‌بها جلوتر از بازار مسکن
تغییر رویکرد صاحبخانه‌ها در بازار اجاره در شرایطی رقم خورده است که مبلغ اجاره مسکن نیز رشد سریع‌تری نسبت به قیمت مسکن طی می‌کند. آخرین گزارش بانک مرکزی از وضعیت بازار مسکن در تهران نشان می‌دهد که متوسط قیمت مسکن درخرداد 95نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته 3.5درصد رشد کرده اما اجاره‌بهای مسکن در این بازه زمانی نزدیک به 10درصدافزایش یافته است. گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که در خردادماه سال 1395شاخص کرایه مسکن اجاری در شهر تهران نسبت به‌ماه مشابه سال قبل 9.7درصد افزایش یافت. اجاره مسکن در کل مناطق شهری نیز در خردادماه نسبت به‌ماه مشابه سال قبل 10.5درصد رشد کرده است.
