شاخص کل بازار سهام در فصل پاییز نزولی ممتد اما شیب ملایمی را تجربه کرد و هر چند در برخی مقاطع، تحرکاتی در شاخص برای بازگشت به روند صعودی مشاهده شد، اما برآیند عوامل مثبت و منفی در نهایت شاخص این بازار را با زیان همراه کرد.
در این میان، افت چشمگیر حجم معاملات خرد به محدوده کمتر از 40 میلیارد تومان در بیشتر روزهای کاری این فصل، ابعاد جدیدی از عمق رکود در بورس تهران را نمایان کرده است. روز گذشته در حالی پرونده پاییز بورس تهران بسته شد که بازار در این بازه زمانی با عوامل مثبت و منفی زیادی همراه بوده است. عواملی که برآیند آنها بازار سهام را محتوم به ادامه روند نا‌امید‌کننده نزدیک به دو سال اخیر خود کرد. از ابتدای مهر تا اواسط آبان تالار شیشه‌ای شاهد انتشار گزارش‌های 6 ماهه شرکت‌ها بود، گزارش‌هایی که قریب به اتفاق انباشت کالاها و افت تقاضا را مهم‌ترین معضل خود عنوان کرده بودند و در همین راستا نیز انعکاس خوبی از وضعیت نامناسب صنایع مختلف به فعالان عرصه اقتصادی کشور مخابره کردند اما به هر ترتیب این گزارش‌ها در سطحی فراتر از انتظار سهامداران قرار گرفتند و در نهایت شاهد عبور نرم بورس تهران از محتوای این گزارش‌ها بودیم.
همزمان با انتشار گزارش‌های 6 ماهه در روزهای پایانی مهر بازار با دو عامل تصویب برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) توسط مجلس و همچنین انتشار بسته خروج از رکود مواجه شد. انتشار این دو خبر در کنار هم تلاش در بر هم زدن معادلات رکود سنگین بورس اوراق بهادار تهران را داشت اما در عمل منجر به تغییر خاصی در معاملات بورس تهران نشد و رکود در فضای معاملات بورس تهران همه‌گیر شد.در اواخر آذر ماه کارشناسان تصویب برجام در نشست شورای حکام و نزدیک شدن به مرحله رفع تحریم‌ها را عاملی برای از سر گرفتن رونق و امید در معاملات بورس تهران عنوان می‌کردند، اما این عامل نیز نتوانست پایانی بر رکود معاملات این بازار باشد.دلایل این مساله که معاملات بازار سهام در سه ماه سوم سال تحت تاثیر عوامل مثبت مربوط به رفع تحریم‌ها و همچنین تلاش دولت برای تحریک تقاضا نتوانست مسیر بازار را تغییر دهد، را باید در موارد زیر جست‌وجو کرد: اول اینکه، افت چشمگیر قیمت نفت تا حدود 32 دلار و همچنین پیش‌بینی برخی موسسات در مورد افت بیشتر قیمت این کالا در کنار افت قیمت فلزات پایه در بازارهای جهانی در جدال با عامل بهبود در روابط بین‌المللی و رفع تحریم‌ها پیروز بوده و توانسته سکان هدایت بورس تهران را در دست بگیرد. در این میان کارشناسان معتقدند صرف‌نظر از روند قیمت‌ها در بازارهای کالایی و قیمت نفت، بهبود در وضعیت اقتصاد کلان کشور همگام با اجرایی شدن تحریم‌ها اثر خود را در بورس تهران به تدریج نمایان خواهد کرد.
بورس بازنده فصل سوم بازارها
در سه ماه سوم سال 94، شاخص کل بورس تهران با زیان 1/ 0 درصدی همراه بود.در بازار ارز اما شاهد رشد 7/ 6 درصدی نرخ دلار بودیم. بازار سکه نیز در بازه زمانی مزبور رشد 76/ 0 درصدی را در کارنامه خود به ثبت رساند. به این ترتیب بازار ارز با احتساب سود حدود 5 درصدی بازار پول، پیشتاز بازارهای سرمایه‌گذاری کشور و بازار سهام نیز زیان‌ده‌ترین بازار سرمایه‌گذاری در فصل پاییز به شمار می‌رود. در بازار ارز، عواملی همچون کاهش قیمت نفت در روزهای اخیر، تقاضای ارز زائران در روزهای نزدیک به اربعین حسینی و همچنین نزدیک شدن به آغاز سال میلادی و تضعیف ارزش پول کشور‌های منطقه از جمله دلایل روند صعودی این بازار به شمار می‌رود. بررسی نوسانات قیمتی در آذر ماه در بازار ارز رشد 1/ 2 درصدی نرخ دلار را نشان می‌دهد. هر دلار آمریکا در روز آخر آذر ماه به 3465 تومان رسید. متوسط نرخ دلار در این ماه نیز رقم 3465 تومان است.این مساله نشان می‌دهد که نرخ کنونی دلار پس از کانال شکنی در پایان آبان ماه، نرخ با ثباتی است و احتمال شکستن کانال مزبور به سمت پایین دور از انتظار است. در بازار سکه در ماه گذشته، همگام با روند رشد دلار شاهد روند صعودی بودیم. هر سکه طرح جدید در آذرماه با رشد 5/ 1 درصدی همراه و در نهایت به قیمت 920 هزار تومان در پایان آذر معامله شد.افت قیمت اونس طلا از موانع رشد قیمت در بازار سکه به شمار می‌رود.
رکود عمیق در معاملات پاییز بورس
در سه ماه سوم سال جاری، در مجموع بیش از 23 میلیارد و 225 میلیون سهم به ارزش بیش از 41 هزار و 745 میلیارد ریال در یک میلیون و 802 هزار و 938 دفعه معامله شدند (اثرمعاملات بلوکی حذف شده است). بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد متوسط حجم و ارزش معاملات روزانه در این مدت به ترتیب حدود 381 میلیون سهم و 684 میلیارد ریال بوده است که در مقایسه با متوسط این دو متغیر در فصل تابستان افت به ترتیب بیش از 35و 33 درصدی را نشان می‌دهد.مقایسه متوسط این دو متغیر نسبت به فصل بهار از افت چشمگیر بیش از 62 درصدی در حجم و بیش از 84 درصدی در ارزش معاملات حکایت دارد. بر این اساس بازار سهام در فصل گذشته رکودی‌ترین فصل در سال جاری از منظر حجم و ارزش معاملات را تجربه کرده و این در حالی است که از منظر بازدهی، فصل تابستان زیان‌ده‌ترین فصل برای بورس اوراق بهادار تهران در سال 94 بوده است.
مشارکت بیشتر حقوقی‌ها در سه ماه سوم سال 94
در معاملات بورس تهران در فصل گذشته مشارکت سهامداران حقیقی به‌شدت کاهش یافت و در حالی که در سه ماه اول و دوم سال به ترتیب حدودا 56 و 54 درصد در معاملات مشارکت داشتند، فعالیت آنها در معاملات (خرید و فروش) در فصل گذشته به 5/ 45 درصد کاهش یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در فصل پاییز حدود 117 میلیارد تومان از نقدینگی سهامداران حقیقی از بورس خارج شده که حدود 28 میلیارد تومان از این رقم مربوط به آذر ماه بوده است.نقدینگی وارد شده از سوی سهامداران حقیقی به بورس تهران از ابتدای سال تا‌کنون حدود 260 میلیارد تومان است که بخش عمده آن در ماه‌های فروردین ( به دلیل تفاهم لوزان)، اردیبهشت (به دنبال عرضه اولیه مبین) و تیر ماه (به دنبال توافق هسته‌ای) وارد شده است.
زیان 7/ 16 درصدی خودرو در پاییز
بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از نوسانات مختلف گروه بورسی نشان می‌دهد که از بین 37 صنعت حاضر در بورس تهران، 14 صنعت با رشد شاخص و 23 صنعت با افت شاخص همراه بودند. در این میان، گروه‌های ابزار پزشکی، استخراج سایر معادن و دباغی به ترتیب با رشد 5/ 53، 1/ 52 و 8/ 22 درصد بهترین عملکرد در فصل پاییز را از منظر رشد شاخص به ثبت رساندند. از سوی دیگر، ساخت دستگاه و وسایل ارتباطی، سایر واسطه‌گری مالی (لیزینگ) و خودرو به ترتیب با 5/ 19، 4/ 19 و 7/ 16 درصد افت شاخص، زیان‌ده‌ترین گروه‌های بورسی در فصل گذشته شناخته شدند. همچنین، از منظر معاملات نیز صنایع خودرو، بانک و سرمایه‌گذاری‌ها به ترتیب بیشترین حجم معاملات سه ماه سوم سال را به خود اختصاص دادند. در میان 10 صنعت با بیشترین حجم معاملات در فصل پاییز، گروه قند و شکر با رشد 7/ 16 درصدی بیشترین بازدهی را داشت و در مقابل گروه خودرویی با افت 7/ 16 درصدی شاخص خود، بیشترین زیان فصلی را تجربه کرد.به نظر می‌رسد وام 25 میلیون تومانی وام خودرو در بسته خروج از رکود دوم مطابق پیش‌بینی کارشناسان که آن را تهدیدی جدی برای عملکرد شرکت‌های لیزینگی می‌دانستند، زمینه افت قیمت در شرکت‌های زیر مجموعه گروه سایر واسطه‌گری مالی را فراهم کرد و این گروه را در رتبه دوم زیان‌ده‌ترین صنایع بورسی در سه ماه گذشته قرار دارد.
