در گذشته این امکان وجود داشت که از کشاورزان گندم دوروم خریداری شود، اما امروز این امکان وجود ندارد. صنایع تولید ماکارونی برای تامین گندم مورد نیاز خود زیر فشار هستند. از سوی دیگر در هماهنگی با وزارت صمت مقرر شده بود تا قیمت ماکارونی ۳۰ درصد افزایش پیدا کند، اما دولت اجازه افزایش ۱۲ درصدی قیمت ماکارونی را داد که این کار را برای صنایع تولید ماکارونی سخت‌تر کرد.
در ماه‌های اخیر مطالب متعددی در خصوص کیفیت گندم دوروم استفاده شده در صنایع ماکارونی شنیده شده که حاکی از این است در این عرصه به نظر می‌رسد معضلات متعددی وجود دارد. با وجود این که برخی متخصصین این حوزه بر این باور هستند که دوروم تولید شده در ایران از کیفیت مطلوبی برخوردار است، اما به نظر می‌رسد که میزان پروتئین موجود در آن متفاوت است.
رسول مژده شفق، سخنگوی انجمن صنفی کارفرمایان کارخانجات ماکارونی در این رابطه می‌گوید: کیفیت گندم دوروم استفاده شده در صنایع ماکارونی مطلوب است و به مراتب از گندم معمولی بالاتر است. کیفیت گندم دوروم تولید شده در ایران خوب است، اما به نسبت منطقه‌ای که گندم دوروم کشت می‌شود، میزان گلوتن آن متفاوت است. گلوتن برخی گندم‌های تولید شده در داخل حدود ۲۰ است در حالی که حداقل گلوتن موجود در گندم باید حوالی ۳۰ باشد. این اتفاق سبب می‌شود تا گندم‌های خارجی با کیفیت‌تر باشند. مشروح صحبت‌های وی را در ادامه بخوانید
*مزایای استفاده از گندم دوروم در صنایع تولید ماکارونی چیست؟
گندم دوروم گندمی کیفی است که اصطلاحا به آن گندم سخت نیز گفته می‌شود. گندم دوروم حاوی مواد معدنی و ویتامین‌های متعددی است به گونه‌ای که از گندم معمولی و نرم به مراتب غنی‌تر است. گندم معمولی در عرصه تولید نان و در قنادی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و بر همین اساس بیشترین مصرف گندم کشور مربوط به همین گندم نرم است. از گندم سخت آرد سمولینا استخراج می‌شود که در جهان برای تولید مواد غذایی از جمله ماکارونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فیبر فراوان موجود در آرد سمولینا خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد و با کاهش کلسترول خون، فشار خون و التهاب بدن سبب سلامت قلب می‌شود. باید توجه داشت که آرد سمولینا تقویت سیستم گوارش است. فیبر فراوان موجود در آرد سمولینا رشد باکتری‌های مفید روده را بهبود بخشیده و با حفظ تعادل آن‌ها سبب هضم بهتر مواد غذایی و سلامت سیستم ایمنی و به طور کلی متابولیسم بدن می‌شود.
در ایران به دلیل نبود شرایط کشت و استفاده آن صرفا در صنایع ساخت ماکارونی شاهد تولید حدود ۳۰۰ هزار تنی گندم دوروم هستیم. قیمت گندم دوروم از قیمت گندم معمولی بالاتر بوده و به همین علت با گندم نرم مخلوط می‌شود تا بتوان از آن در صنایع استفاده کرد. تقریبا می‌توان گفت که به نسبت ۲۵ درصد به ۷۵ درصد از این گندم در تولید ماکارونی استفاده می‌شود.
*معضلات موجود در استفاده از گندم دوروم در صنایع تولید ماکارونی، نشات گرفته از چه مواردی است؟
استفاده از گندم دوروم هیچ ضرری ندارد و هیچ آسیبی در این حوزه وجود ندارد، اما به علت این که قیمت دستوری بر صنایع تولید ماکارونی تحمیل می‌شود و دولت نیز تمایلی برای خرید گندم دوروم ندارد، کارخانه‌ها مجبور به ترکیب کردن این گندم با گندم معمولی می‌شود.
امروز ضرورت دارد تا دولت انحصار گندم را لغو کند و قیمت‌گذاری دستوری را از میان بردارد تا صنایع تولید ماکارونی بتوانند با آزادی عمل بیشتری اقدام به تولید کنند. این امر کمک می‌کند تا تولیدکنندگان ماکارونی مستقیما وارد بازار شوند و این شرایط را داشته باشند تا مستقیما با کشاورزان، قرارداد امضا کرده و هر نوع گندم مورد نیاز خود را از کشاورزان خریداری کنند.
در گذشته این امکان وجود داشت که از کشاورزان گندم دوروم خریداری شود و این فرصت باید مجددا ایجاد شود تا صنایع تولید ماکارونی از زیر فشار خارج شوند و بتوانند نوع گندم درخواستی خود را به راحتی انتخاب و خریداری کنند.
*کیفیت گندم دوروم استفاده شده در صنایع ماکارونی در چه سطحی است؟
کیفیت گندم دوروم استفاده شده در صنایع ماکارونی مطلوب است و به مراتب از گندم معمولی کیفیت بالاتری دارد. کیفیت گندم دوروم تولید شده در ایران خوب است، اما به نسبت منطقه‌ای که گندم دوروم کشت می‌شود، میزان گلوتن آن متفاوت است.
گلوتن پروتئینی است که در گندم، جو و چاودار یافت می‌شود. این ماده باعث کش آمدن خمیر و ترد شدن بافت فرآورده نهایی می‌شود.
برای مثال گندم دورومی که در قزاقستان، روسیه و حتی اروپا تولید می‌شود میزان گلوتن بیشتری نسبت به گندم دوروم تولید شده در ایران دارد. این امر ریشه در این دارد که تولید گندم در آن کشور‌ها درجه بندی و با برنامه ریزی است، اما در ایران این اتفاق رخ نمی‌دهد. این نیز به انحصار دولت در حوزه گندم باز می‌گردد.
وقتی خرید تضمینی صورت می‌گیرد دیگر تفکیکی وجود ندارد و گلوتن موجود در گندم‌ها بعضا به حداقل می‌رسد. این امر سبب می‌شود تا گلوتن برخی گندم‌های تولید شده در حدود ۲۰ باشد در حالی که حداقل گلوتن موجود در گندم باید حوالی ۳۰ باشد. این اتفاق سبب می‌شود تا گندم‌های خارجی با کیفیت‌تر باشند.
*با این تفاسیر، حال و روز صنایع تولیدی ماکارونی در کشور چگونه است؟
حال و روز صنایع تولید ماکارونی در کشور خوب است به شرطی که دولت قیمت‌های دستوری را حذف کند و اجازه مداخله صنایع را در این حوزه دهد. قیمت ماکارونی امروز متناسب با واقعیت‌های موجود تعیین نمی‌شود و این امر سبب می‌شود تا کیفیت تولید و وجود گندم دوروم به حاشیه رود. وقتی یک قیمت یکسان برای تمامی تولیدات، تعیین می‌شود، و این قیمت‌گذاری به صورت غیرکارشناسی است، مشخصا نمی‌توان تنوع خوبی در تولیدات ایجاد کرد و مشتری صرفا با یک سری محصولات یکسان و تکراری مواجه می‌شود.
ریشه این معضل نیز در انحصاری کردن گندم کشور است. امروز نه گندم وارد کشور می‌شود و نه به علت وجود مشکلات ارزی، بخش خصوصی قادر به واردات گندم به کشور است. به همین علت صنایع تولید ماکارونی به صورت کج دار و مریز در حال فعالیت هستند.
چه اختلافی به صورت دقیق در حوزه قیمت‌گذاری دستوری وجود دارد؟
سال ۱۴۰۳ دستمزدها، مالیات، نرخ مواد اولیه وارداتی، نرخ ارز، قیمت آرد و گندم افزایش پیدا می‌کند و مشخصا دولت باید به همین نسبت قیمت‌گذاری ماکارونی را در دستور کار قرار دهد.
در هماهنگی با وزارت صمت مقرر شده بود تا قیمت ماکارونی ۳۰ درصد افزایش پیدا کند، اما دولت اجازه افزایش ۱۲ درصدی قیمت ماکارونی را داد که این کار را برای صنایع تولید ماکارونی سخت‌تر کرد. امروز برای مثال در حوزه صادرات محدودیتی وجود ندارد، اما به علت این که قیمت تمام شده ماکارونی، در مقایسه با رقبای خارجی بالاتر است، در صادرات نیز محدود شده ایم.
امروز ترکیه، عربستان، چین و مصر ماکارونی را با قیمت پایین‌تری از ایران تولید می‌کنند و به همین علت بخش قابل توجهی از بازار منطقه را تصاحب کرده‌اند. امروز بخاطر تحریم نمی‌توان اعتبار باز کرد و هزینه‌های حمل و نقل بالایی به صنایع تحمیل می‌شود.
مجموع این اتفاقات سبب شده تا بتوان بازار ماکارونی در عراق و افغانستان را صرفا حفظ کرد و صادرات به سایر کشور‌ها به حداقل رسیده است. تمامی این موارد سبب شده تا بازار خوب آفریقا را به رقبا واگذار کنیم. دولت اگر صرفا به نظارت خود ادامه دهد و در امور بخش خصوصی دخالت نکند، بزرگ‌ترین کمک را به صنایع تولید ماکارونی کرده است.
