هر یک دهه پدیده لانینا و ال نینو پی در پی شکل می گیرد که شدت آن می تواند ضعیف و قوی باشد و در مقایسه با خیلی از پدیده های دیگر بارش ایران، پدیده های دور محسوب می شوند. سازمان هواشناس براساس پیش بینی های سالانه زمان تقریبی دوره ال نینو یا لانینو را مطرح می کند که بدین منظور پدیده لانینا قبل و اواسط تابستان رخ می دهد و برشدت خشکسالی ها می افزاید و پدیده ال نینو موضوع بارش های پاییزه و زمستان را افزایش می دهد.
براین اساس از ماه ها قبل در پی پیش بینی های سازمان هواشناسی مبنی بر بارش های نرمال و بیش از نرمال پاییز و نیمه اول زمستان سازمان های ذی ربط از جمله منابع طبیعی، ستاد بحران و مراکز تحقیقاتی و سازمان هواشناسی تمهیدات لازم را اتخاذ کردند تا خسارت سیل به حداقل برسد.
بسیاری از کارشناسان منابع آبخیزداری اذعان می کنند که اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری علاوه بر حفظ پوشش گیاهی، جلوگیری از فرسایش خاک، تقویت پوشش گیاهی تا ۷۰ درصد خسارت وقوع سیل را کاهش می دهد که از این رو تخصیص اعتبارات لازم به این امر باید مورد توجه قرار گیرد.
نوبخت رئیس سازمان جنگل ها گفت: اکنون در کشور کار مطالعات آبخیزداری ۲۰ میلیون هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی انجام شده است و برنامه‌ریزی برای اجرای آن را در دستور کار قرار داده‌ایم و این ظرفیت می‌تواند با فعالیت‌های بیولوژیک و بیومکانیک تکمیل گردد.
در همین رابطه نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی از آبخیزداری و آبخوانداری با عنوان طرح‌های اولویت‌دار زیرساختی و زیربنایی وزارت جهاد کشاورزی یادکرد و گفت: تا حد امکان طرح‌ها را به سمت طرح‌های آبخیزداری، آبخوانداری و طرح‌های کوچک آب سوق می‌دهیم و در گام بعدی طرح‌های آب‌وخاک را اجرا خواهیم کرد و در این مسیر از به‌کارگیری توان استانداری، فرمانداری، نمایندگان مجلس و مشارکت جوامع محلی از طریق اقتصادی کردن طرح‌ها برای ایجاد انگیزه مشارکت، استفاده خواهیم کرد.
ضرورت توجه به اقدامات ابخیزداری به عنوان برنامه توسعه پایدار
در ادامه حمید نوری مدیرکل آبخیزداری سازمان منابع طبیعی گفت: با استفاده از ظرفیت های موجود سازمان منابع طبیعی اعم از عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در بحث مکانیکی، بیومکانیکی و بیولوژیکی تلاش می کنیم در فضای مدیریتی اقدامات آب بیشتری درون آبخوان ها را حفظ کنیم و رطوبت خاک را افزایش دهیم. سال گذشته ۱۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار به اجرای پروژه های آبخیزداری و آبخوانداری تخصیص یافت و امسال ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبارات کاهش یافت، اما دولت اقدامات خوبی برای جبران این مسئله در بخش تهاتر انجام داده ایم که امیدواریم از این طریق بتوانیم جبران کنیم. بنابر تاکید مقام معظم رهبری و رئیس جمهور بر اقدامات آبخیزداری به عنوان اولویت برنامه های توسعه پایدار در کشور گریزی در خصوص مدیریت سفره های آب زیرزمینی، مدیریت روان آب و سیلاب نیست.
مدیرکل آبخیزداری سازمان منابع طبیعی با اشاره به تاثیر پدیده ال نینو بر شدت بارندگی ها افزود: در ایامی ال نینو داریم، سیلاب از ۲ جنبه شدت بارندگی با بارش های ناگهانی و سیل آسا افزایش می یابد. در سال های گذشته اقدامات آبخیزداری معطوف به آبراهه ها بود و این بدان معنا نیست که در دامنه ها کار صورت نمی گرفت، اما اعتبارات گسترده عمدتا صرف اعتبارات سازه ای می شد، درحالی که نگاه جدید سازمان بحث تقویبت پوشش گیاهی و نگاه اکولوژیک محور است.
این مقام مسئول با بیان اینکه توجه به تامین معیشت و مشارکت مردم جزء نگاه اکولوژیک محور است، گفت: مخاطرات محیطی بدون استفاده از ظرفیت مردمی نمی تواند کنترل شود؛ بنابراین تخصیص اعتبارات از یک سو و مشارکت همه ذی نفعان منجر به برنامه مدیریت جامع پایداری سرزمین می شود.
پدیده تغییر اقلیم متناسب با سرزمین نیست
هوشنگ جزی مدیرکل اسبق دفتر آبخیزداری و آبخوانداری سازمان جنگل ها گفت: با توجه به تغییر اقلیم شیوه بارش، محل بارش و پراکنش شدت تغییر پیدا کرده است و به طور منظم در حوزه های بحرانی اقدامات همه جانبه و جامعی صورت نگرفته است، از این رو نمی توان گفت سیل رخ نمی دهد. با پدیده سیل باید به گونه ای مقابله شود که کمترین خسارت را داشته باشیم، لذا نقش مردم و آگاه سازی باید بدرستی انجام شود.
جزی با بیان اینکه پدیده تغییر اقلیم متناسب با سرزمین ما نیست، گفت: یکی از اثرات تغییر اقلیم آن است که خسارت های ناشی از سیل بصورت تصاعدی بالا رود.
کارشناس آبخیزداری با تاکید بر تخصیص اعتبار برای حوزه های بحرانی گفت: زاگرس ناحیه خزری ۹ میلیون هکتار است که در پی اثرات تغییر اقلیم و وقوع سیل خسارت های زیادی به این ناحیه وارد شد، البته این بدان معنا نیست که با این اقدامات نمی توان سیل را مدیریت کرد. در برنامه راهبردی اشتغال مردم که بر عدم قطع درختان بلوط تاکید می شود، لذا با تخصیص اعتبارات ویژه برای بحث آگاهی سازی و حضور جدی مشارکت مردم باید شغل جایگزین در نظر داشته باشیم.
با توجه به پیش بینی سازمان هواشناسی مبنی بر بارش های نرمال و بیش از نرمال در فصل پاییز و نیمه اول زمستان و به عبارتی وقوع پدیده ال نینو، توجه به اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری راه حلی مناسب در راستای کاهش خسارت سیل و مقابله با پدیده تغییر اقلیم محسوب می شود.
