این روز‌ها شاهد هستیم که نسل جدید خانواده‌های ایرانی به علت مشکلات اقتصادی به تک فرزندی روی آورده‌اند.
تک‌فرزندان افرادی هستند که در مرکز توجه والدین قرار دارند لذا این کودکان به دلیل برآورده شدن نیازهایشان ناکامی را کمتر تجربه می‌کنند و والدین آن‌ها تک‌فرزندی خودمحوری و خودخواهی را برای فرزندشان معنا می‌کنند.
باتوجه به اینکه ایران نسبت به دهه گذشته با افزایش سن ازدواج همراه بوده بنابراین باید در نظر داشت که بلوغ فکری، اجتماعی و اقتصادی جوانان به تأخیر افتاده و به تبع آن تک فرزندآوری نیز بروز پیدا کرده است. طبق آمار‌های مرکز آمار ایران زوجین بین سه تا چهار سال تمایل به فرزندآوری ندارند و بعد از این فاصله زمانی، اگر مشکلات پزشکی و نازایی در این زمینه دخیل نباشد زوجین به مرحله فرزندآوری می‌رسند.
استدلال بسیاری از این والدین با تکیه بر بعد مالی باعث شده است که این پدیده نوظهور به صورت امری منطقی در نظر گرفته شود، "ما یک فرزند را به درستی تربیت کنیم و انواع امکانات را برایش فراهم کنیم، بهتر از آن است که چند فرزند را به شکلی نامطلوب تربیت کنیم". این گونه استدلال‌ها با نادیده گرفتن ابعاد عاطفی، هیجانی و اجتماعی زندگی کودک، صدمات جبران ناپذیری را بر او وارد خواهد کرد.
مشکلات در انتخاب دوست بین تک فرزندان رایج است
سید شهرام علیزاده روانشناس کودک و نوجوان، با اشاره به اینکه مشکلات فراوانی در جامعه تک فرزندی رایج شده است، تصریح کرد: تک فرزندی باعث می‌شود که فشار بسیاری بر فرزندان وارد شود و در دوستیابی دچار مشکل شوند.
وی افزود: از جمله معایب تک فرزندی، وابستگی بیش از حد کودک به دلیل حمایت بیش از حد والدین، فشار بیش از حد والدین به کودک جهت کسب موفقیت تحصیلی، عدم مهارت یابی اجتماعی کودک، عدم تجربه محرومیت و زیاده خواهی کودک و عدم یادگیری مهارت از برادر و خواهر کوچکتر و بزرگتر است.
این روانشناس گفت: تا چند سال گذشته، داشتن خانواده‌های بزرگ رایج بود و یک مزیت محسوب می‌شد، حمایت عاطفی و هیجانی برادر و خواهر‌ها در این خانواده‌ها بسیار چشمگیر بود و کودکان از سنین کودکی با یادگیری نقش‌های جنسیتی راه مطلوبی را در کسب هویت طی می‌کردند.
علیزاده تصریح کرد: این کودکان در سنین پایین در امور مختلف به خانواده کمک می‌کردند و این مساله افزایش روزافزون اعتماد به نفس آن‌ها را در پی داشت.
در اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ با موجی از گرایش به تک فرزندی رو به رو شدیم که تک فرزندی را، راه حل مشکلات اقتصادی دانسته و تمایل به افزایش فرزند را به حداقل رساند. خانواده ایده آل که نسل قبل برای ما تفسیر کرده است؛ خانواده ایست که تنها با یک فرزند توانسته سطح کیفی تربیت را افزایش دهد، متأسفانه این نسل از معایب تک فرزندی چشم پوشی کرده اند.
وابستگی زیاد تک فرزندان به والدین
امیر لطفی حقیقت استاد دانشگاه و روان شناس، درباره آسیب‌های تک فرزندی، بیان کرد: کودکانی که تک هستند به طور کامل مورد توجه والدین خود بوده و ارتباط محدودی با اطرافیان دارند. این کودکان دچار خلاء ارتباطی شده و شخصیت خود مرکز بین آن‌ها خودخواهی را برایشان به ارمغان می‌آورد.
وی ادامه داد: در خانواده‌های تک فرزند، والدین به دلیل توجه بیش از حد به کودک و مراقبت‌های بسیار از آن، دچار وسواسی فکری شده و این ایجاد وابستگی شدید، پدر و مادر‌ها را اذیت می‌کند.
لطفی با اشاره به اینکه برای پایین آمدن آمار تک فرزندی نیاز به حمایت تمام ارگان‌ها است، اظهار کرد: با فرهنگ سازی و رفع مشکلات اقشار کم درآمد جامعه می‌توان با آسان کردن روند زندگی‌ها و برقراری توازن خانوار‌ها آمار تولد بیش از یک فرزند در خانواده را افزایش داد.
توقع زیاد والدین از تک فرزندانشان
همچنین هانیه لواف روانشناس و مشاور خانواده ، در این باره گفت: از آسیب‌های تک فرزندی می‌توان به وابستگی بیش از حد فرزندان به والدین اشاره کرد؛ کودکان همواره مرکز توجه والدین قرار دارند و توجه تقسیم شده را تجربه نمی‌کنند بنابراین ممکن است افرادی پرتوقع، زودرنج و حساس شوند که هیچ گاه نمی‌توانند خواسته‌های خود را به تعویق بیندازند.
لواف گفت: افرادی که خواهر و برادر ندارند و تجربه برقراری ارتباط با همسالان خود را نداشته‌اند، اگر در محیط بیرون از خانه هم با گروه‌های همسالان خود ارتباط نداشته باشند، ممکن است ضعف در روابط اجتماعی داشته باشند.
وی با بیان اینکه والدین برای موفقیت در زمینه تحصیلی، موسیقی، ورزش و... به فرزندان خود فشار می‌آورند، ادامه داد: والدین می‌خواهند آرزو‌های خود را در فرزندانشان جستجو کنند و توقع بیش از حد از فرزندنشان برای موفق شدن دارند.
این روانشناس تصریح کرد: گاهی افراد مایل هستند درباره حل مسائل پیش آمده در زندگی‌شان با فردی به غیر از پدر و مادر صحبت کند و در چنین شرایطی آن ها در مورد خواهر و برادر احساس خلاء می‌کند.
لواف اضافه کرد: زمانی ممکن است فرزند خانواده برای ادامه تحصیل خارج از کشور می‌رود در چنین شرایطی والدین از لحاظ عاطفی تحت فشار قرار می‌گیرند.
