گروه اجتماعی- بازی و اسباب بازی نقش مهمی در بروز و تجلی احساسات، برقراری ارتباط با دیگران و شکل‌گیری شخصیت کودک دارد.
آقای دکتر علیرضا ملازاده ، مشاور و نویسنده کودک و خانواده، استاد و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در ارتباط اسباب بازی و نقش مهم آن در تربیت و شکل گیری شخصیت کودک به خبرنگار افکار نیوز این چنین می گوید:
اخبار اجتماعی- بازی و اسباب بازی نقش مهمی در بروز و تجلی احساسات، برقراری ارتباط با دیگران و شکل‌گیری شخصیت کودک دارد. انتخاب اسباب‌بازی یک بخش مهم در بازی است. بهتر است انتخاب و خرید اسباب‌بازی هدفمندانه انجام شود. برخی اسباب بازی‌ها در تقویت تمرکز و توجه موثرند. بعضی خلاقیت و قدرت فکری بچه‌ها را بالا می‌برند. بعضی اطلاعات عمومی بچه‌ها را بیشتر می‌کنند و برخی موجب تقویت مهارت‌های حرکتی می‌شوند. گاهی هدف خرید اسباب‌بازی صرفا لذت بردن و شادی بچه‌ها است. به هر حال، انتخاب اسباب‌بازی مناسب موجب پرورش خلاقیت و افزایش توانایی‌های کودک و گسترش ارتباط او با دیگران و آماده‌سازی او برای نقش‌های واقعی‌اش او در زندگی آینده می‌شود. مثلا وقتی برای یک دختربچه عروسک می‌خریم او را به طرف نقش‌های زنانه راهنمایی می‌کنیم. او در بازی با عروسک خود رفتار بزرگترها را تقلید می‌کند، می‌گوید عروسکم سردش شد، گرسنه شد یا خوابش می‌آید، باید به او شیر بدهم یا او را بخوابانم... او در این بازی به نوعی نقش مادری را تجربه می‌کند. این نقش و عملکرد جنسیتی است که او در آینده و در زندگی واقعی ایفا خواهد کرد.
به گزارش افکارنیوز، در حال حاضر و عصری که ما در آن زندگی می کنیم یعنی دوران پست مدرن، نیازها و شرایط جدیدی برای سرگرمی و بازی کودکان مهیا کرده است و این موجب دشواری انتخاب والدین برای اسباب بازی فرزندانشان شده است. در این گستره انواع مختلف بازی های جدید رایانه‌ای با تکنولوژی های جدید وجود دارند، در عین حال که بازی های سنتی ، بازی های توپی که جنبه های ورزشی دارد مثل فوتبال هم کماکان به قوّت خودشان باقی است. اسباب بازی مناسب باید عوامل زیادی را دارا باشد، از جمله جذابیت ظاهری، تحریک خلاقیت، لذت بخش بودن و ایجاد سرگرمی. اسباب بازی شاید لذت بخش ترین دارایی های کودکان محسوب شود و بسیاری از بزرگترها اسباب بازی دوران کودکی را نگهداری می کنند و با دیدن آنها یک حس نوستالژی را تجربه می کنند.
انتخاب اسباب بازی توسط والدین
در انتخاب اسباب بازی کودکان، شخصیت، علایق، سرگرمی ها ، نگرش و عقده های روانی والدین موثر است. در واقع خیلی از والدین به دنبال الگوهای ذهنی و علایق خودشان هستند و در انتخاب اسباب بازی ها ممکن است آن ها نیازهای واقعی و طبیعی و ارتجاعی کودکان را در نظر نگیرند. برای این لازم است که والدین در انتخاب اسباب‌بازی هشیارانه برخورد کنند تا مسایل ناهشیار روانی شان در انتخاب اسباب‌بازی دخالت نکند. چه بسا ممکن است بعضی از بزرگسالان دچار مشکلات و عقده ها و نگرش های غلط باشند که در انتخاب اسباب‌بازی همین ها مداخله کنند و اسباب بازی انتخاب شود که واقعاً برای کودکان مناسب نباشد. در همین راستا برخی از والدین خودشان جذب اسباب بازی های رنگارنک یا گرانقیمت می شوند ، در حالی که بارها دیده شده که کودک با داشتن اسباب بازی های رنگارنگ و گران قیمت، به سراغ یک در وسیله ساده مثل درپوش پلاستیکی می رود و ساعت ها با آن سرگرم می شود. هرقدر اسباب بازی شکل غیراختصاصی تر و قابل انعطاف داشته باشد(مثل ساختمان سازی) ، قدرت بیشتری برای تقویت تخیل کودک دارد. بررسی ها نشان داده که کودکان نیز مجذوب این نوع اسباب بازی های می شوند و بارها و ساعت ها خود را با آنها سرگرم می کنند البته منکر علاقه کودکان به عروسکهای رنگارنگ، ماشینها و تفنگهای گوناگون نیستم اما کودک به این نوع اسباب بازیه عادت می کند در صورتی که اسباب بازیه ای خلاقانه کودک را زمان طولانی تری سرگرم می کند .
تفاوت های فردی ، بافت فرهنگی، محیط زندگی و مسایل مالی درانتخاب اسباب بازی و بسیاری عوامل دیگر در انتخاب و خرید اسباب بازی کودکان مطرح است.اگر دقت والدین برای انتخاب اسباب بازی با توجه به معیارهای مختلف فرهنگی سن جنس کودک و .... لحاظ نشود، مشکلاتی را برای کودکان به وجود می‌آورد.
معیارهایی در انتخاب اسباب بازی
عصر حاضر آمیخته به پیشرفت علم، تکنولوژی و زندگی ماشینی است که نیازها، احتیاجات و شرایط جدیدی را برای انسان ایجاد کرده است. و انتخاب کردن یک اسباب بازی مناسب برای والدین کار دشواری شده است. در اینجا چند سوال و معیار های اسباب بازی مناسب را ذکر می کنیم.
1- آیا اسباب بازی خلاقیت کودک را تحریک می کند؟
2- آیا اسباب بازی موجب فعالیت بدنی کودک می شود؟
3- آیا اسباب بازی تعاملات اجتماعی کودک را گسترش می دهد و می تواند با دیگران با آن بازی کند یا به تنهایی با آن بازی کند ؟
4- آیا اسباب بازی با فرهنگ خانواده کودک سازگار یا متضاد است؟
5- آیا اسباب بازی با جنس و سن کودک سازگار است؟
6- آیا اسباب بازی کودک را مجذوب خود می کند و باعث سرگرمی کودک می شود؟
ارائه معیارهای مشخص برای تهیه اسباب بازی و انتخاب آن کار دشواری است ولی در عین حال همان طوری که در بالا ذکر کردیم، بازی ارتجاعی کودک و عدم دخالت بیش از حد والدین در انتخاب اسباب‌بازی کودک در نظر گرفته شود. در انتها این نکته مهم حائز اهمیت است که انتخاب و خرید اسباب بازی باید با توجه به این ویژگی هایی که برشمردیم به صورت تعاملی بوده و والدین قدرت انتخاب را به کودکان شان برای انتخاب اسباب بازی بدهند.
اعمال نظر و انتخاب فعال کودکان در اسباب بازی، حس اعتماد به نفس و استقلال را درآنها ایجاد می کند و باعث می شود در دوران کودکی دقت لازم در انتخاب اسباب بازی و در سال های بعد سایر چیزها را به دست آورند. اگرچه والدین باید در انتخاب اسباب بازی کودکان راهنمایی کنند و اگر در انتخاب کودک مشکلی وجود دارد آن را گوشزد کنند، اما تا جای ممکن این کار غیر مستقیم باشد. روش مناسب والدین این است که به علایق و خواسته ها و مشکلات فرزندانشان توجه کنند ولی از اعمال نظر مستقیم و افراطی خودداری کنند.
استفاده از اسباب‌بازی‌‌هایی که جنبه آموزشی ندارند، به تخلیه هیجانات کودک کمک نمی‌کنند و موجب ارتباط او با دیگران نمی‌شوند و صرفا جنبه سرگرمی و گذران وقت دارند، بهتر است محدود شود. البته اگر کودکی این نوع اسباب‌بازی‌ها را اصلا نداشته باشد ممکن است همیشه در حسرت تجربه یکی از آنها بماند و مشکلاتی به وجود بیاید. مثلا ماشین و عروسک های کنترلی به تقویت خلاقیت کودک کمک نمی‌کند و جنبه آموزشی چندانی ندارند اما اگر بچه این اسباب‌بازی را نداشته باشد، خودش را با سایر دوستانش که این اسباب بازی های را دارند مقایسه می کند واین که چرا دیگران دارند و او ندارد و یا دلش بخواهد بداند ماشین کنترلی چه‌طور کار می‌کندو غیره.
تهیه اسباب بازی زیاد
اگر به مقدار زیادی اسباب بازی برای کودک تهیه شود به نحوی که کودک فرصت کافی برای بازی با اسباب‌بازی‌هایش را نداشته باشد و اشباع شود، برای کودک مضر است.خرید اسباب‌بازی برای کودک باید جنبه تقویت کننده ی رفتار داشته باشد. بچه باید برای رسیدن به خواسته اش تلاش کرده، صبر و انتظار بکشد. اگر همیشه همه چیز برایش به راحتی و بدون هیچ تلاش و کوشش فراهم شود، در آینده همین انتظار را خواهد داشت و هیچ چیز او را شاد نمی کند. متاسفانه برخی والدین که زمان کمی را برای کودکانشان می گذرانند و از وضع مالی خوبی برخوردارند، هشیارانه یا ناهشیارانه خلاء هایی که در صرف وقت و محبت به فرزند (یا همسر)دارند می خواهند با خرید های پر هزینه جبران کنند و این رویه کار را دشوار تر می کند. اصل کلی این است که اگر خواسته کودک برای خرید اسباب بازی منطقی بود و والدین تشخیص دادند که نیاز وجود دارد، خرید انجام شود، اما اگر دیدند چیزی می‌خواهد که همانندش را دارد یا غیرمنطقی است، به خواسته او توجه نشود.
