سلول‌های قرمز خون انسان که به گلبول‌های قرمز شهرت دارند، پهن بوده و در مرکز مقعرالطرفین هستند؛ جالب است بدانید مجموع کل مساحت گلبول‌های قرمز در خون بطور متوسط بین ۳۵۰۰ - ۳۰۰۰ متر مربع است و در همین راستا با جمع آوری مطالبی حول این سلول‌های قرمز رنگ قصد داریم تا شما را بیشتر با این سلول آشنا کنیم.
مایع لزجی به نام خون و ترکیبات آن
اخبار اجتماعی _ خون؛ مایعی لزج است که بخشی از آن را مایعی به نام پلاسما و بخش دیگر را عناصر جامد معلق در پلاسما تشکیل می‌دهد.
بخش جامد خون شامل اریتروسیت‌ها (گلبول‌های قرمز خون)، لوکوسیت‌ها یا گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها است.
غشای آنها از مجموعه‌ای از لیپوپروتئین‌ها تشکیل شده که به مواد کلوئیدی و یون پتاسیم یا یون سدیم غیر قابل نفوذ است، اما به یون کلر و بی‌کربنات و +H و OH- نفوذ پذیر است؛ ترکیب مواد معدنی اریتروسیت‌ها و پلاسما مشابه هم نیستند.
مقدار پتاسیم گلبول‌های قرمز انسان بیشتر از سدیم است در حالی که نسبت این نمک‌ها در پلاسما برعکس است.
هموگلوبین ۹۰ درصد ماده خشک گلبول‌های قرمز را تشکیل می‌دهد، در حالی که پروتئین‌ها، لیپید‌ها و گلوکز و نمک‌های معدنی دو درصد بقیه را بوجود می‌آورند.
تعیین تعداد اریتروسیت‌ها در خون اهمیت زیادی در فیزیولوژی و کلینیک دارد و در حدود ۵/۵ میلیون گلبول قرمز در میلیمتر مکعب خون یک مرد سالم و ۴/۵ میلیون گلبول در میلیمتر مکعب خون در یک زن سالم وجود دارد.
واقعیت‌های خواندنی درباره گلبول‌های قرمز خون
سلول‌های قرمز خون که به گلبول‌های قرمز نیز معروفند، از جمله فراوان‌ترین نوع سلول‌های خونی هستند دیگر اجزای عمده خون عبارتند از:
پلاسما، سلول‌های سفید خون (گلبول‌های سفید) و پلاکت ها
وظیفه اصلی سلول‌های قرمز خون انتقال اکسیژن به سلول‌های بدن و حمل دی اکسید کربن به ریه‌ها است.
سلول‌های قرمز خون شکل مقعر الطرفین دارند؛ یعنی این که سطح سلول مثل گوی به سمت داخل انحنا یافته است.
همین شکل به گلبول‌های قرمز خون، سطح بزرگی برای تبادل گاز می‌دهد همچنین گلبول‌های قرمز خون بسیار الاستیک (کشسان یا با قابلیت ارتجاع) اند که آنها را قادر می‌سازد از میان عروق خونی بسیار باریک و کوچک عبور کنند و اکسیژن را به اندام‌ها و بافت‌ها برسانند.
سلول‌های قرمز خون همچنین در تعیین گروه خونی انسان اهمیت دارند.
گروه خونی با وجود داشتن یا وجود نداشتن شناسه خاصی روی سطح سلول‌های قرمز خون مشخص می‌شود.
این شناسه که آنتی ژن هم نامیده می‌شود به سیستم ایمنی بدن در تشخیص نوع گلبول قرمز بدن کمک می‌کند.
این مطلب را از دست ندهید: همه چیز درباره غلظت خون + راه های درمان
مشخصات گلبول‌های قرمز
جالب است بدانید؛ قطر گلبول‌های قرمز بین ۷/۵ - ۷/۲ میکرون و حجم متوسط هر یک از آنها ۹۰ - ۸۸ میکرون مکعب است.
ضخامت آنها در ضخیم‌ترین قسمت ۲ میکرون و در وسط یک میکرون است و از روی اندازه هر اریتروسیت و تعداد کل آنها با مساحت کلی گلبول‌های قرمز را در بدن می‌توان محاسبه کرد.
چون جذب و آزاد شدن اکسیژن یعنی تبادلات آن در این سطح صورت می‌گیرد از این نظر این رقم واجد اهمیت است، زیرا تبادل اکسیژن عمل اصلی فیزیولوژیک گلبول‌های قرمز است.
مجموع کل مساحت گلبول‌های قرمز در خون انسان بطور متوسط ۳۵۰۰ - ۳۰۰۰ متر مربع است که این مقدار ۱۵۰۰ برابر سطح بدن برآورد می‌شود.
گلبول‌های قرمز انسان پهن و در مرکز مقعرالطرفین هستند با این شکل هیچ نقطه‌ای از سلول بیشتر از ۸۵ درصد میکرون از سطح آن فاصله ندارد در صورتی که یک شکل کروی ۲/۵ میکرون از سطح فاصله دارد و کل سطح ۲۰ درصد کمتر می‌شود.
این نسبت واقعی بین سطح و حجم اجزای گلبول‌های قرمز عمل انتقال اکسیژن را از اندام‌های تنفسی به سلول‌ها آسانتر می‌کند.
ساختمان سلول‌های قرمز خون
سلول‌های قرمز خون ساختار منحصر به فردی دارند.
این سلول‌ها به شکل دیسک‌هایی انعطاف پذیر (با قابلیت انحنا و خم شدگی) هستند که همین کمک می‌کند نسبت سطح به حجم این سلول‌های بسیار کوچک افزایش یابد.
همین شکل کمک می‌کند تا اکسیژن و دی اکسید کربن با سهولت بیشتری از این سو به آن سوی غشای پلاسمایی سلول‌های قرمز خون منتشر شوند.
سلول‌های قرمز خون حاوی مقادیر زیادی از پروتئینی به نام هموگلوبین اند؛ این آهن حاوی مولکولی است که به اکسیژن متصل می‌شود به صورتی که مولکول‌های اکسیژن وارد رگ‌های خونی داخل ریه‌ها می‌شوند.
بر خلاف سلول‌های دیگر بدن، سلول‌های قرمز بالغ خون حاوی هسته، میتوکندری یا ریبوزوم نیستند.
نبود این ساختار‌های سلولی جا را برای صد‌ها میلیون مولکول هموگلوبین که در گلبول‌های قرمز خون یافت می‌شوند، باز می‌کند.
جهش در ژن هموگلوبین می‌تواند ایجاد سلول‌های داسی شکل را به دنبال داشته باشد و به اختلال سلول داسی شکل منجر شود.
این مطلب را از دست ندهید: ترکیب عسل با این ۵ ماده طلایی معجزه می‌کند/ درمان سه سوته انواع زخم/ مبتلایان به چربی خون مصرف این خوراکی ترش را فراموش نکنند
تبادل گاز سلول‌های قرمز خون
اکسیژن و دی اکسید کربن از طریق سیستم قلبی عروقی از میان بدن نقل و انتقال پیدا می‌کنند.
هنگامی که قلب، خون را به گردش درمی آورد، خون تهی از اکسیژن که به قلب باز می‌گردد به ریه‌ها پمپ می‌شود.
بدن، اکسیژن را از طریق دستگاه تنفسی به دست می‌آورد به این ترتیت که در ریه‌ها، شریان‌های ریوی، عروق خونی کوچک تری به نام شریانچه‌ها را تشکیل می‌دهند.
شریانچه ها، جریان خون را به مویرگ‌هایی که اطراف آلوئول‌های (کیسه‌های هوای کوچک داخل ریه‌ها که وظیفه تبادل گاز را انجام می‌دهند) ریه احاطه می‌کنند، هدایت می‌کنند.
مولکول‌های هموگلوبین داخل گلبول‌های قرمز خون، دی اکسید کربن را از بافت‌های بدن بر می‌دارند و با اکسیژن اشباع می‌شوند.
حالا خون غنی از اکسیژن به قلب باز می‌گردد و به بقیه بدن پمپ می‌شود؛ هنگامی که خون به بافت‌های سیستمیک (در گردش خون سیستمیک) می‌رسد، اکسیژن از خون به سلول‌های اطراف منتشر می‌شود.
دی اکسید کربن به عنوان نتیجه تنفس سلولی از مایع میان بافتی اطراف سلول‌های بدن به داخل خون منتشر می‌شود.
چگونگی تولید سلول‌های قرمز خون
سطوح پایین اکسیژن می‌تواند به دلایل مختلفی شامل از دست دادن خون، حضور در ارتفاع بالا، ورزش، آسیب به مغز استخوان و سطوح هموگلوبین پایین رخ دهد.
زمانی که کلیه‌ها سطوح پایین اکسیژن را تشخیص می‌دهند، هورمونی به نام اریتروپویتین را تولید و منتشر می‌کنند.
اریتروپویتین تولید سلول‌های قرمز خون توسط مغز استخوان قرمز را بر می‌انگیزد.
هنگامی که گلبول‌های قرمز بیشتری وارد گردش خون می‌شود، سطوح اکسیژن خون و بافت افزایش می‌یابد.
زمانی که کلیه‌ها افزایش سطوح اکسیژن در خون را حس می‌کنند، انتشار اریتروپویتین کند می‌شود در نتیجه، تولید سلول‌های قرمز خون کاهش می‌یابد.
سلول‌های قرمز خون یک بزرگسال به دلیل نداشتن هسته و اندامک‌های دیگر، نمی‌تواند میتوز (تقسیم سلولی) انجام دهد تا تقسیم شود یا ساختار‌های سلولی جدیدی را تولید کند.
هنگامی که این سلول‌ها پیر می‌شوند یا آسیب می‌بینند، اکثر قریب به اتفاق شان به وسیله طحال، کبد و غدد لنفاوی از گردش خون حذف می‌شوند.
این ساختار‌های بدن دارای نوعی از سلول‌های سفید خون به نام ماکروفاژ‌ها هستند که سلول‌های خونی در حال مرگ یا آسیب دیده را در بر می‌گیرند و هضم می‌کنند.
تخریب سلول‌های قرمز خون و خونسازی معمولاً با یک سرعت انجام می‌شود تا هموستازی (حفظ شرایط پایدار و تعادل) در گردش سلول‌های قرمز خون تضمین شود.
معرفی انواع کم خونی‌ها
سلول‌های قرمز خون می‌توانند بیماری‌هایی داشته باشند که باعث می‌شود شکل این سلول‌ها تغییر کند یا به شکلی غیر طبیعی بزرگ یا کوچک شوند.
کم خونی وضعیتی است که در آن به اندازه کافی سلول‌های قرمز سالم برای حمل اکسیژن به سلول‌های بدن وجود ندارد و در نتیجه، افراد مبتلا به کم خونی ممکن است خستگی، سرگیجه، تنگی نفس یا تپش قلب را تجربه کنند.
عوامل کم خونی شامل از دست رفتن ناگهانی یا مزمن خون، تولید ناکافی سلول‌های قرمز خون و تخریب سلول‌های قرمز خون است.
انواع شایع کم خونی عبارتند از:
کم خونی ناشی از فقر آهن
نتیجه کمبود آهن در بدن، کافی نبودن سلول‌های قرمز خون است. عوامل آن هم شامل از دست دادن ناگهانی خون، قاعدگی زنان، مصرف ناکافی آهن یا جذب ناکافی مواد غذایی است.
کم خونی داسی شکل
این اختلال ارثی که توسط یک جهش در ژن هموگلوبین ایجاد می‌شود باعث می‌شود سلول‌های قرمز خون شکل داسی شکل بگیرند؛ این سلول‌های با شکل غیر طبیعی در رگ‌های خونی گیر می‌کنند و مانع جریان طبیعی خون می‌شوند.
کم خونی نرموسیتیک (Normocytic)
این وضعیت از تولید نشدن سلول‌های قرمز خون ناشی می‌شود، اما سلول‌هایی که تولید می‌شوند اندازه و شکل طبیعی دارند؛ این شرایط ممکن است از بیماری‌های کلیوی، اختلال در عملکرد مغز استخوان یا دیگر بیماری‌های مزمن ناشی شود.
کم خونی همولیتیک
سلول‌های قرمز خون به شکلی نارس که معمولاً نتیجه یک عفونت، اختلال خود ایمنی یا سرطان خون است از بین می‌روند.
