سازمان تأمین اجتماعی بزرگترین سازمان بیمه‌ای کشور است که خدمات آن از قبل تولد تا بعد از مرگ همراه بیمه شدگان و خانواده‌های آن است. در این بین قوانین مختلفی برای حمایت از بیمه شدگان وجود دارد که هدیه ازدواج، کمک هزینه ایام بارداری و مستمری بازماندگان از جمله آن است.
اخبار اجتماعی-در حال حاضر قانون مستمری‌بازماندگان با سوءاستفاده بعضی افراد مواجه شده است. براساس قانون فرد بیمه شده‌ای که فوت کند و بازمانده‌ای داشته باشد حقوق آن فرد به بازماندگان آن پرداخت می‌شود به این ترتیب که 50 درصد از این مبلغ به همسر 25 درصد والدین و 20 درصد هم به والدین تحت تکلف. حال اگر بیمه شده‌ای فوت کند و همسرش هم در قید حیات نباشد و فرزند اُناث داشته باشد این مستمری به حساب آن فرزند واریز می‌شود.
کدام بازماندگان می‌توانند حقوق مستمری از مرد دریافت کنند؟
زوجه دائم بیمه‌شده متوفی، زمانیکه شوهر اختیار نکرده است.
همسران بیمه‌شده متوفی که شوهر اختیار نکرده اند (عقد دائم) در صورت فوت شوهر دوم، توسط تأمین اجتماعی مجدداً به آنها مستمری پرداخت خواهد شد.
فرزندان متوفی در صورتی که سن آنان کمتر از هجده سال تمام باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته باشند یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ این قانون قادر به کار نباشند.
از تاریخ تصویب این قانون، حقوق وظیفه و مستمری موضوع تبصره ۲ ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمندان مصوب آذر ماه ۱۳۳۸ در مورد ورثه ذکور (پسر) تا پایان بیست سالگی و چنانچه به موجب مدارک مثبته در یکی از دانشگاهها یا مؤسسات آموزشی رسمی عالی مشغول تحصیل باشند تا پایان بیست و پنج سالگی قابل پرداخت خواهد بود.
حقوق وظیفه سهم فرزندان و نوادگان اُناث (دختر) تمامی مستخدمین وزاتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین سازمان‌های دولتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است و مشمولین قانون استخدام نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و قانون تأمین اجتماعی که طبق قوانین و مقررات مربوطه برقرار شده یا بشود با رعایت کلیه قوانین و مقررات مورد عمل به شرط نداشتن شوهر وشغل قابل پرداخت می‌باشد.
در قانون آمده است که فرزند اُناث باید فاقد شغل و مجرد باشد تا بتواند مستمری پدر فوت شده را دریافت کند بر همین اساس سالیان سال است که از این قانون سوء استفاده می‌شود و براساس اعلام یکی از مسوولان تأمین اجتماعی تا پایان سال ۹۴ بیش از ۶۰۰۰ مورد در این خصوص کشف شد و تأمین اجتماعی پرونده هایی دارد که بیش از ۱۵ سال است که دارد مستمری بازماندگان پرداخت می‌کند.
برای دور زدن قانون تأمین اجتماعی فرزندان دختر بیمه شدگان فوت شده در صورتی که ازدواج کرده باشند از همسران خود به صورت صوری طلاق می‌گیرند و به صورت صیغه ۹۹ ساله با همسران خود گذران زندگی می‌کنند تا از مستمری بازماندگان استفاده کنند.
به این نوع طلاق صوری، طلاق تأمین اجتماعی هم می‌گویند که با توجه با خلاء‌های قانونی این سوء استفاده ضرر میلیاردی به تأمین اجتماعی وارد می‌کند.
از سوی دیگر خلاء‌های موجود این قانون موجب ازدواج صوری و یا همان ازدواج تأمین اجتماعی هم می‌شود،آن هم به این شکل است که دختران و خانم‌ها به ازدواج پیرمرد‌هایی که روزهای آخر زندگی را سپری می‌کنند درمی‌آیند تا بعد از فوت از این مستمری استفاده کنند.
محمدعلی جنانی مدیرکل امور فنی مستمری‌های سازمان تأمین اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری فارس، درباره طلاق‌های صوری به دلیل دریافت مستمری پدر فوت شده اظهار داشت: اگر پدر بیمه شده‌ای فوت کند و فرزند اُناث داشته باشد که این فرزند در حین فوت شغل و شوهری نداشته باشد و بعد از فوت پدر نیز طلاق بگیرد و شغلی نداشته باشد بر اساس قانون حمایت از خانواده که در سال 92 به تصویب رسید تحت حضانت بخشی از مستری پدر قرار می‌گیرد و می‌تواند از آن بهره‌مند شود.
وی ادامه داد: اگر فرزند اُناث در هنگام فوت پدر، همسر داشته باشد و بعد از فوت طلاق بگیرد باز این فرد می‌تواند در شعبات درخواست بدهد و طبق قانون خانواده در قالب اینکه شغل و همسری ندارد مستمری پدر را از تامین اجتماعی طلب و دریافت کند.
مدیرکل امور فنی مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی ادامه داد: این موضوع یک زمینه سوء استفاده را ایجاد کرده که برخی افراد سالیان سال در کنار هم زندگی کردند و خانواده‌ای را تشکیل دادند و فرزندانشان را تربیت کرده‌اند ولی برای بهره‌گیری غیرحق و تقلب به قانون، طلاق صوری می‌گیرند و بر اساس آن نامه‌ای دریافت می‌کنند که از همسرشان جدا شده و از تامین اجتماعی مستمری پدر را طلب می‌کند و این موضوع صدمه بسیاری را هم از لحاظ اقتصادی به پیکره تامین اجتماعی و هم از لحاظ اجتماعی به پیکره جامعه می‌زند و آمار طلاق‌های من غیر حق بالا می‌رود که از لحاظ اجتماعی نیز صدمات جبران ناپذیری به کشور وارد می‌کند و آمار طلاق افزایش می‌یابد.
جنانی گفت: این قانون فرصتی را برای سوءاستفاده گران ایجاد کرده و پدیده طلاق را که در جامعه ما که یک پدیده کراهت‌دار است، از بین می‌برد و تسری می‌دهد.
وی ادامه داد: این قانون علاوه بر حمایتی که از افراد محق دارد ولی به یک نحوی ضد اشتغال و ضد ازدواج است. اینکه تشویق می‌کنیم شغلی نداشته باشند این یعنی ترویج بی‌اشتغالی و ترویج ضد ازدواج است.
مدیرکل امور فنی مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی گفت: بر اساس این قانون فرد می‌تواند ازدواج نکند، شغلی نداشته باشد و مستمری را دریافت کند و گذران زندگی کند و تاثیرات منفی این گونه نگرش‌ها در جامعه متجلی می‌شود.
جنانی اظهار داشت: افرادی که از این قانون سوء استفاده می‌کنند موجب می‌شوند زندگی‌شان سست شود و یکسری ناهنجاری‌های دیگر در سطح جامعه اتفاق می‌افتد.
تبعات منفی طلاق صوری
وی ادامه داد:هنگامی که با طلاق صوری از هم جدا می‌شوند تبعات منفی آن را نمی‌بینند و وقتی این تبعات گریبانگیر آنها می‌شود متوجه اشتباه خود خواهند شد چرا که وقتی طلاق صوری می‌گیرند آن فرد می‌تواند ازدواج دیگری کند و همسر آن زن می‌تواند زن دیگری را اختیار کند و در مسئله ارث دچار مشکل می‌شوند. به عنوان مثال زن و شوهری برای دریافت مستمری من غیر حق از یکدیگر جدا می‌شوند و بعد از مدتی آن مرد فوت می‌کند و با توجه به اینکه این زن به شکل صوری جدا شده ارثی تعلق نمی‌گیرد و کار اینها به محاکم و دادگاه‌ها کشیده می‌شود و یک داستان عجیب و غریبی برای آنها ایجاد می‌شود.
مدیرکل امور فنی مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه حداقل و حداکثر میزان مستمری چقدر است،گفت: اگر پدر بیمه‌شده‌ای فوت کند 50 درصد مستمری آن به همسرش می‌رسد ،25 درصد به فرزندان و 20 درصد دیگر به والدین تحت تکفل؛ حال اگر هر کدام را نداشته باشد سهام بین دیگر ذی‌نفعان تقسیم می‌شود و نمی‌توان عدد مشخصی را اعلام کرد چرا که ممکن است مستمری بگیری دو میلیون تومان دریافت کند و دیگری 5 میلیون تومان.
قانون مستمری بازماندگان باید اصلاح شود
جنانی در پاسخ به پرسش دیگری که آیا می‌شود جلوی این قانون را گرفت،گفت:ما پیشنهادات زیادی ارائه دادیم و بنده با این نگرش که با جنسی برتری بدهیم و تمایز ایجاد کنیم، مخالفم. خیلی از کشورها بین جنس اناث و ذکور فرقی قائل نیستند چرا که الان امکان اشتغال برای همه وجود دارد و زن و مرد در کنار یکدیگر آموزش می‌بینند و کار می‌کنند و حتی در دستگاه‌های دولتی نیز احتمال می‌دهم تعداد خانم‌ها بیشتر باشد. پیشنهاد کارشناسی بنده این است که باید این نگاه جنسیتی تعدیل شود و یک زمان مشخصی بین یک تا دو سال برای دریافت مستمری پدر به فرزندان ایجاد شود و بعد از آن، آن فرزند به دنبال اشتغال یا ازدواج باشد چرا که در وضعیت کنونی این قانون ضد اشتغال است. اینکه به طرف بگوییم شغل به دست نیاور و ازدواج هم نکند ما به تو مستمری پرداخت می‌کنیم قطعا به این سمت و سو نخواهد رفت.
وی گفت: نگاه سومم این است که مستمری به فرزند اناثی پرداخت شود که در زمان فوت پدر ازدواج نکرده باشد و مجرد باشد نه اینکه بعد از فوت طلاق بگیرد.
مدیرکل امور فنی مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی افزود: بعضا با این قوانین استحکام خانواده دچار خدشه می‌شود و این قانون باید اصلاح شود.
جنانی اظهار داشت: منابع تامین اجتماعی بین الانسلی است و حرمت دارد. ما از دفتر مقام معظم رهبری و آیت‌الله مکارم شیرازی استفتا گرفته‌ایم و نوشته‌اند "تقلب به قانون به قصد بهره‌گیری من غیر حق موجب ضمان می‌شود" و یک نوع دزدی محسوب می‌شود و باید این قانون اصلاح شود ونباید به خودمان اجازه دهیم از جیب دیگران استفاده کنند.
پول مستمری بازمانده غیرحق حرام است
وی گفت:این پولی که عده‌ای استفاده می‌کنند پول حلالی نیست و حرام است . یعنی قانونگذار فرصتی قائل شده برای کسانی که شغل و شوهر ندارند و ما بیاییم از آن سوءاستفاده کنیم و به صورت صوری جدا شویم و اگر حرمت شرعی را قائل نیستند به حرمت‌های اجتماعی توجه کنند که این موارد تبعات دارد و فرزندانشان دچار آسیب‌های اجتماعی می‌شوند و زن و شوهری که می‌خواهند به شکل مخفیانه زندگی کنند و از تامین اجتماعی بهره غیر حق ببرند مطمئن باشند آثار تبعات آن در زندگی‌شان و فرزندانشان ایجاد می‌شود.
شناسایی متخلفین
مدیرکل امور فنی مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی خبر داد:ما سازوکارهایی فراهم کرده‌ایم و این افراد را شناسایی کرده‌ایم و بر اساس استفتایی که از مراجع دریافت کرده‌ایم و بر اساس قانون اگر بر ما احراز شود این افراد طلاق‌شان صوری است پرداخت‌هایی که تاکنون من غیر حق به آن فرد پرداخت شده، باز خواهیم گرفت و تاکنون مواردی داشته‌ایم، پرونده های تشکیل داده‌ایم و درصد بسیاری از طلاق‌های صوری را تشخصیص داده‌ایم وجلوی آن را گرفته‌ایم.
متوجه دور زدن‌های به ظاهر قانونی می‌شویم
محمد حسن زدا، سرپرست سازمان تأمین اجتماعی هم در این خصوص در صفحه اینستاگرام خود نوشت:چند سالی است سازمان تامین اجتماعی با پدیده طلاق‌های صوری برای برقراری مستمری فرزندان اُناثی که پدرشان بیمه‌شده یا مستمری‌بگیر سازمان بوده و فوت کرده است روبروست؛ اگر چه تعداد خانوارهایی که حاضر به پذیرش این خطای عجیب و پرمسئله می‌شوند در قیاس با تعداد مستمری‌بگیران محق، بسیار کم است.
وی افزود: اتفاق دیگری که رخ داده این است که برخی دختران جوان به عقد مستمری‌بگیرانی که سن بسیار بالایی دارند و احتمال فوت‌شان زیاد است، در می‌آیند تا پس از فوت آن فرد، موفق به دریافت مستمری سازمان شوند! در این موارد موضوع فقط به دریافت مستمری ختم نمی‌شود، بلکه مفسده‌ها و مشکلات فراوان بعدی برای خانواده‌ها و بویژه آن زنان طلاق گرفته و دختران ازدواج کرده پیش می‌آید که … در این زمینه‌ها بایستی نهادها و افراد مسئول، خانواده‌ها را آگاه کرده و اطلاعات لازم را ارائه دهند.
سرپرست سازمان تامین اجتماعی در ادامه نوشت: البته در بسیاری از این موارد، سازمان از طرق مختلف متوجه این دور زدن‌های به ظاهر قانونی می‌شود و اقدامات لازم را انجام می‌دهد. سازمان تامین اجتماعی پشتیبان واقعی دختران و زنانی است که در مسیر زندگی خود با ریسک مواجه می‌شوند.
