مراکز اورژانس اجتماعی زیر نظر دفتر امور آسیب دیدگان معاونت امور اجتماعی سازمان بهزیستی با هدف کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی و حمایت از افراد آسیب دیده و در معرض آسیب فعالیت می‌کند. گروه هدف اورژانس اجتماعی شامل افرادی که مورد خشونت‌های خانگی قرار گرفته‌اند (کودک آزاری همسرآزاری، معلول آزاری، سالمندآزاری)، افراد فراری و افرادی که اختلافات خانوادگی حاد داشته و در شرایط بحرانی قرار دارند، می‌شود.
در همین راستا، گفت‌وگویی با لاله همتی- مسئول مرکز مداخله در بحران اورژانس اجتماعی شهرستان اصفهان انجام شد تا اهداف و بستر‌های موجود در این نهاد مورد شناخت بهتری قرار بگیرد. شرح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.
- اهداف اورژانس اجتماعی چیست و در چه مواردی مداخله می‌کند؟
اهداف اورژانس اجتماعی شامل کنترل و کاهش بحران‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی، در دسترس قرار دادن خدمات اجتماعی تخصصی برای افراد نیازمند و انجام مداخلات اجتماعی- روانی قبل از مداخلات انتظامی و قضایی است. از اهداف دیگر این سازمان ارتقا توانمندی افراد در معرض آسیب یا آسیب دیده اجتماعی است. این خدمات دارای ویژگی در دسترس بودن، تخصصی بودن و به موقع بودن است. اورژانس اجتماعی شامل سه سطح است: سطح اول تمام فعالیت‌های مجموعه شامل پایگاه‌های خدمات اجتماعی، دفاتر مددکاری اجتماعی در پایانه‌ها، خط ۱۲۳، واحد سیار و مداخله در بحران را اجرا می‌کند. اورژانس اجتماعی شهرستان اصفهان در سطح یک قرار دارد و خوشبختانه تمام شهرستان‌های استان اصفهان مراکز اورژانس اجتماعی را در سطح دو و سه دارا هستند.
- خط ۱۲۳ اورژانس اجتماعی، به خوبی ۱۲۵ آتش‌نشانی، ۱۱۰ پلیس و ۱۲۵ فوریت‌های پزشکی شناخته نشده است. این راه ارتباطی چه کاربرد و نقشی دارد؟
افرادی که افکار خودکشی داشته، مورد خشونت خانگی (کودک آزاری، همسرآزاری، سالمندآزاری، معلول آزاری) قرار گرفته‌اند، افراد مبتلا به ملال جنسیتی، دختران فراری، کودکان کار و خیابانی، اختلافات خانوادگی حاد و افراد با شرایط بحرانی می‌توانند به خط ۱۲۳ تماس بگیرند و همکاران در سه شیفت صبح، ظهر و شب به صورت ۲۴ ساعته جوابگوی نیازمندان هستند. این خط برای مشاوره تلفنی طراحی نشده است و اگر افرادی نیازمند مشاوره تلفنی بودند می‌توانند با خط ۱۴۸۰ از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب تماس بگیرند. خط ۱۲۳ جهت راهنمایی و کمک به افراد در شرایط بحرانی است. حتی مردم می‌توانند در صورت مشاهده و اطلاع دقیق از کودک آزاری با خط ۱۲۳ تماس برقرار کنند و با ارائه اطلاعات کامل از خانواده مورد نظر جهت پیگیری به مرکز گزارش دهند. تمام اطلاعات فرد تماس گیرنده با این خط محرمانه بوده و هیچ فردی دسترسی به اطلاعات گزارش دهنده ندارد. برای تکمیل و بهبودی روند کار و شرایط بحرانی در کنار خط ۱۲۳ واحد سیار نیز فعالیت دارد. واحد سیار شامل دو نیروی متخصص مددکار اجتماعی و روان شناس بوده و در مواقعی که نیازمند به مداخله باشد پس از هماهنگی با سوپروایزر مرکز و تشخیص مورد آنی، فوریت و فوریت کمتر مداخلات صورت می‌گیرد.
- اورژانس اجتماعی در چه مواردی مداخله می‌کند؟
در بخش مداخله در بحران، دختران فراری، دختران در معرض آسیب یا آسیب دیده و زنان تحت خشونت خانگی می‌توانند در خوابگاه اورژانس اجتماعی پذیرش شوند. پذیرش در مرکز اورژانس اجتماعی به دو صورت است. خودمعرف و ارجاع از سایر ارگان‌ها و دستگاه‌ها از جمله نیروی انتظامی، قوه قضائیه و بیمارستان‌ها است که در این قسمت مراجع خدمات را به دو صورت سرپایی و اقامتی دریافت می‌کنند. تیم ارائه دهنده خدمات شامل مسئول پذیرش، مددکار اجتماعی، روان شناس، پزشک، روان پزشک و پرستار و مشاور حقوقی است. فرد مراجعه کننده هنگامی که پذیرش می‌شود توسط مسئول پذیرش ارزیابی شده و بعد به مددکار اجتماعی و روان شناس ارجاع داده می‌شود. در صورت تشخیص تیم تخصصی مراجع در قسمت خوابگاه پذیرش می‌شود. در خوابگاه اورژانس اجتماعی به مدت ۲۰ روز می‌تواند اقامت داشته باشد و بازگشت فرد به محیط خانواده است البته خانواده‌ای که سامان دهی شده باشد. اولین اقدام دعوت از خانواده مراجع جهت بررسی اوضاع و شرایط پیش آمده است. در صورت نیاز خدمات مشاوره و روانپزشکی به خانواده ارائه می‌شود. بعد از ساماندهی خانواده و شرکت در جلسات مشاوره، فرد ترخیص و به خانواده تحویل داده می‌شود، مددکار اجتماعی مراجع را رها نمی‌کند و با پیگیری‌های پس از ترخیص مثل بازدید از منزل، تماس‌های تلفنی و جلسات مشاوره خانوادگی مراجع تا مدتی تحت نظر خواهد بود. در مراکز اورژانس اجتماعی برای مراجع تصمیم گیری نمی‌شود بلکه تیم تخصصی در کنار مددجو سعی بر راهنمایی و تصمیم گیری صحیح او دارند. در صورت صلاحیت نداشتن خانواده، فرد بعد از ۲۰ روز، به سایر مراکز سازمان بهزیستی ارجاع داده می‌شود. زنان تحت خشونت خانگی به مرکز خانه امن، دختران آسیب دیده به مرکز بازپروری و دختران در معرض آسیب به مرکز خانه سلامت ارجاع داده می‌شوند.
- همه افرادی که دچار مشکلات اجتماعی هستند، امکان پذیرش در خوابگاه‌های اورژانس اجتماعی را دارند؟
خیر. دو گروه از افراد نمی‌توانند در خوابگاه اورژانس اجتماعی پذیرش شوند؛ افراد دارای سوء مصرف مواد مخدر و افراد درگیر با اختلالات روانی مزمن. افرادی که با اعتیاد دست به گریبان هستند ابتدا باید جهت ترک اقدام کنند و بعد از بهبودی می‌توانند در مرکز پذیرش شوند و افراد درگیر با اختلالات روانی مزمن باید از قسمت توان بخشی سازمان بهزیستی و بیمارستان‌ها خدمات دریافت کنند. خدمات خوابگاه اورژانس اجتماعی به صورت ۲۴ ساعته ارائه می‌شود.
- وظیفه پایگاه‌های سطح شهر که متعلق به اورژانس اجتماعی هستند، چیست؟
با توجه به اینکه تعداد زیادی از افراد گروه هدف اورژانس اجتماعی در حاشیه شهر ساکن هستند پایگاه خدمات اجتماعی راه اندازی شده‌اند. این پایگاه‌ها توسط مددکار اجتماعی و روانشناس اداره می‌شوند. اهداف این پایگاه‌ها توانمندسازی ساکنین همان مناطق با استفاده از الگو‌های اجتماع محور است و شناسایی مسائل و مشکلات گروه‌های هدف و همچنین ارتقاء سلامت اجتماعی و کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی است. جلسات آموزشی متنوعی شامل مهارت‌های زندگی، آموزش پیش از ازدواج، آموزش پیشگیری از ایدز و هپاتیت، خود مراقبتی، سرطان پستان، گلدوزی، خیاطی و ... به اهالی آموزش داده می‌شود. برخی از این آموزش‌ها در راستای خودکفایی و توانمندسازی زنان منطقه برای کسب درآمد صورت می‌گیرد. همکاران با شناسایی افراد نیازمند و معرفی آن‌ها به خیریه سعی در کمک به وضعیت معیشت آن‌ها نیز دارند.
همچنین در پایانه‌های مسافربری مانند پایانه‌های صفه و کاوه اصفهان، مددکاران اجتماعی فعالیت می‌کنند. در این قسمت خدمات مشاوره خانوادگی سرپایی به افراد و در راه ماندگان ارائه می‌شود. باتوجه به اینکه پایانه‌ها گلوگاه‌هایی هستند که دخترانی که از شهرستان‌های دیگر فرار می‌کنند، به اولین قسمتی که وارد می‌شوند ترمینال‌ها است، همکاران در این قسمت‌ها مستقر هستند تا در صورت مشاهده دختران در معرض آسیب یا آسیب دیده بتوانند به آن‌ها کمک کنند.
- سخنی برای پایان گفتگو دارید؟
آمار و شواهد موجود نشان دهنده روند رو به رشد آسیب‌های اجتماعی در جامعه است. در این راستا وظیفه همه است که آسیب‌های اجتماعی را انکار نکنیم و با اطلاع رسانی و ارتقا آگاهی افراد نسبت به حقوق فردی‌شان، اقدام کنیم. این امر علاوه بر حمایت بهزیستی حمایت سایر سازمان‌ها و ارگان‌ها را می‌طلبد.
