اهمیت و جایگاه فضای مجازی در بیان رهبر معظم انقلاب نیز بارها و بارها نمود پیداکرده است. به‌عنوان‌مثال نگاه ایشان به مقوله فضای مجازی این‌چنین است: «حوزه فضای مجازی به‌اندازه انقلاب اسلامی اهمیت دارد. این فضا مثل یک رودخانه پر از آب و خروشان است که می‌آید و دائماً هم بر آب آن افزوده و خروشان‌تر می‌شود. اگر ما بر این رودخانه تدبیر کنیم و برنامه داشته باشیم، زه کشی کنیم و هدایت کنیم این رودخانه را تا به سد بریزد، می‌شود فرصت. اگر رهایش کنیم و برنامه‌ای برای آن نداشته باشیم می‌شود یک تهدید»یکی از مجموعه‌های فعال و اثرگذار در این حوزه، سازمان فضای مجازی سراج است که خبرنگار رسالت با مسئول این سازمان که فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی وی سابقه‌ای بیست ساله دارد و از مسجد و کانون های فرهنگی آغاز شده، به گفت‌وگو نشست:
جناب آقای امینی! شمارا به‌عنوان مسئول سازمان فضای مجازی سراج می‌شناسند. اگر ممکن است در ابتدا کمی بیشتر خودتان را معرفی کنید و از سوابق‌تان در حوزه فضای مجازی برایمان بگویید؟
با کمک جمعی از نیروهای خوب و فعال انقلابی از سال 1377 فعالیت در فضای مجازی را آغاز کردیم و از سال 1381 پایگاه جامع فرهنگی و مذهبی شهید آوینی را راه‌اندازی نمودیم. فعالیت‌های متعدد دیگری ازجمله راه‌اندازی و مدیریت مؤسسه رسانه بنیاد فرهنگی روایت، شورای هماهنگی فعالان سایبری، حزب الله سایبر، کارگروه رسانه‌های دیجیتال بنیاد خاتم الاوصیاء(عج) و ... نیز در حوزه فضای مجازی قابل‌ذکر است. پس‌ازآن راه‌اندازی سازمان فضای مجازی سراج در چند سال اخیر نیز از فعالیت‌های قابل‌ذکر است.
با توجه به تجربیات تخصصی‌تان،کمی درباره ویژگی‌های فضای مجازی بفرمایید.
امروزه فضای مجازی بستری برای زندگی دوم است؛ یعنی اکثر اتفاقاتی که در فضای فیزیکی رخ می‌دهد، در فضای مجازی نیز ما به ازا دارد و حتی برخی موارد در فضای مجازی هستند که فراتر از فضای فیزیکی دنیا هستند. درواقع فضای مجازی یک پدیده اول بلا آخر شده است که ساحت‌ها و لایه‌های مختلفی دارد. در یک تقسیم‌بندی، این لایه‌ها را می‌توان به این شکل معرفی کرد: اولین لایه، لایه نظامات است که شامل حوزههای سیاسی، اقتصادی، امنیتی دفاعی، علم و فناوری، حقوقی و فرهنگی اجتماعی می‌شود. لایه دوم، لایه کاربر است که به مصرف‌کننده و تولیدکننده تقسیم می‌شود. سومین لایه محتواست که بخشی از آن زنجیره توزیع محتوا و بخشی دیگر زنجیره تولید محتوا شامل مبانی و ایده و سناریو، محتوای چندرسانهای، اپلیکیشن و نرم‌افزار و بازی می‌باشد. لایه خدمات، لایه چهارم است که به‌عنوان نمونه در این لایه می‌توان به خدمات پایه جویشگر و اکانتینگ، خدمات انتشاری در سایتها و ... ، شبکه‌های اجتماعی – انتقالی، کسب‌وکار و پلتفرم‌های بازی اشاره نمود. لایه پنجم، سخت‌افزار و نرم‌افزار پایه است مانند ابزار و device، سیستم‌عامل، مارکت ها، شبکه Grid، معماری اینترنت اشیا، پلتفرم VR میزبانی وب و غیره. نهایتاً ششمین لایه زیرساخت است که شامل دیتاسنتر، شبکه دسترسی فیبر نوری و وایرلس پهن باند، پروتکل‌های امنیتی، استانداردها و پروتکل‌ها می‌شود.
البته این لایه‌ها، نیاز به توضیحات بیشتری دارد، اما برای این‌که از حوصله این بحث خارج است، بنده فقط از آنها نام بردم تا یادآوری کنم که برای پرداختن به فضای مجازی، لازم است با در نظر گرفتن پیچیدگی و گستردگی آن، مشخص شود که در خصوص کدام لایه و ساحت بحث می‌کنیم، وگرنه دچار خطا و کژفهمی خواهیم شد.
فضای مجازی در کشور ما چه وضعیتی دارد و چه آینده‌ای برای آن تصور می‌کنید؟
اجازه بدهید ابتدا در خصوص آینده این فضا کمی صحبت کنم و بعد به وضعیت فعلی بپردازم. طبق آیندهپژوهیهایی که در مرکز تحقیقات و آینده‌پژوهی سازمان سراج در افق‌های چهل‌ساله، بیست‌ساله و پنج‌ساله، صورت پذیرفته است، جهان به سمت تمدن تازه‌ای حرکت می‌کند که بستر ایجاد این تمدن، فضای مجازی است. این تمدن ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد از قبیل تقلیل حکمرانی‌ها، نفی مرزهای جغرافیایی، تسهیل ارتباطات جهانی و غیره و بسیاری از سکوهای حرکت به سمت این تمدن هم‌اکنون شکل‌گرفته‌اند که رایانش ابری، اینترنت اشیا، پول‌های مجازی، سرویس‌های تجمیعی (مثل ویچت و ...) از آن جمله‌اند. حالا با در نظر گرفتن این تمدن نوین و نقش فضای مجازی در آن، شاید بسیار راحت‌تر بتوان معنای سخن رهبر انقلاب را درک کرد که فرمودند: « اهمیت فضای مجازی به‌اندازه انقلاب اسلامی است ».
بنابراین فضای مجازی هم فرصت است و هم تهدید؛ اگر تحولات آینده را به‌صورت علمی در نظر بگیریم و الزامات و مقدمات آن مانند شبکه ملی و نظامات و زیرساخت‌های موردنیاز را فراهم نماییم، فرصتی است که کمک می‌کند با بهره‌گیری از فضای مجازی، سریع‌تر به سمت تمدن نوین اسلامی حرکت کنیم، اما اگر منفعل و واداده باشیم یا از این واقعیت فرار کنیم، طبیعتاً دشمنان و دیگران ما را مجبور می‌کنند که بر مبنای خواست و برنامه آنها زندگی کنیم که این تهدید بزرگی است.
با این نگاه، رویکرد صحیح برای مواجهه با فضای مجازی، نگاه فرصت - تهدید باهم است و باید برای آن مهیا شویم، هم برنامه‌ریزی تدافعی لازم است و هم نیاز به پیش‌دستی و تهاجم داریم و نباید صحنه را برای دشمن خالی کنیم. ما اعتقادداریم امکان پیروزی حق بر باطل در فضای مجازی وجود دارد و ان شاء ا... این امر با مجاهدت نیروهای جبهه فضای مجازی انقلاب اسلامی محقق خواهد شد.
اما در خصوص وضعیت فعلی فضای مجازی کشور، همان‌طور که در سوال قبل هم‌عرض کردم، می‌بایست لایه‌لایه صحبت کرد. مثلاً در کشور ما در لایه‌های کاربر و محتوا اقدامات خوبی انجام‌شده، اما در لایه‌های زیرساخت و ابزار و سرویس ضعف‌های زیادی وجود دارد.
با این تفاصیل، هدف از فعالیت در فضای مجازی چه باید باشد؟
با توجه به وضعیت امروز کشور، ما باید در کوتاه‌مدت دشمن را از فضای مجازی کشور برانیم و بتارانیم که لازمه آن تحول هوشمندانه است که این مسئله مدنظر رهبر معظم انقلاب اسلامی است.اما در میان‌مدت باید فضای مجازی بومی انقلاب اسلامی را طراحی کنیم، مثلاً باید طراحی کنیم که پیامرسان بومی متناسب باارزش‌های انقلاب اسلامی باید چگونه باشد؛ آیا می‌بایست مشابه تلگرام و سروش و آی گپ باشد یا نیاز به یک ساختار متفاوت است.
هدفی که باید نهایت کار ما در فضای مجازی باشد، این است که باید کشور را برای مواجهه درست و ایمن با انقلاب پیش رو در فضای مجازی و تمدن جدیدی که بر اساس آن شکل می‌گیرد، مهیّا کنیم.
برای تحقق این هدف، وظیفه حاکمیت و شورای عالی فضای مجازی و نقش جریان مردمی انقلابی چیست و هرکدام چه سهمی دارند؟
بخش عمده‌ای از کار در اختیار شورای عالی فضای مجازی و دولت است. گلوگاه‌ها و زیرساخت‌ها دست دولت است و نقش دولت در ایجاد شبکه ملی اطلاعات حیاتی است، به‌طوری‌که تا این شبکه ملی نباشد، کارهای دیگر خیلی قوی نخواهد بود. سیاست‌ها، چارچوب‌ها، مقررات و نظامات را نیز شورای عالی فضای مجازی باید تدوین کند که متأسفانه علیرغم تدوین سیاست‌ها و چارچوب‌های نسبتاً صحیح در شورای عالی فضای مجازی در بخش شبکه ملی اطلاعات و ایجاد زیرساخت‌ها و خدمات بومی شاهد کم‌کاری‌ها و کارشکنی‌های زیادی هستیم.
مهم‌ترین بخشی که در اختیار جریان مردمی و جبهه انقلاب است، مربوط به لایه‌های محتوا و کاربر می‌شود. هرچند ما در سرویس هم ورود می‌کنیم، ولی اصل حوزه‌ای که می‌توانیم ورود کنیم، محتوا و کاربر است. مثلاً در حوزه محتوا، امروزه شاهد تولید انواع بازی، انیمیشن، اپلیکیشن، نرم‌افزار، متن، تولیدات چندرسانهای و امثالهم هستیم که دارد به‌صورت مردمی تهیه و منتشر می‌شود.
در این میان نقش سازمان فضای مجازی سراج چیست و تاکنون چه اقداماتی انجام داده است؟
سازمان فضای مجازی سراج به‌منظور ساماندهی و حمایت از فعالیت‌های مردمی در فضای مجازی شکل‌گرفته است و بر همین اساس، در دولایه کاربر و محتوا اقدامات بسیاری را انجام داده که برخی از آنها را در اینجا برای شما ذکر می‌کنم.
یکی از پیش‌نیازهای مهم برای فعالیت‌های مردمی، مسئله تربیت و آموزش است که به لطف خدا هرروز و هر ساعت در اقصی نقاط کشور، توسط مراکز استانی و دفاتر شهرستانی سازمان سراج و مراکز تخصصی ملی آن، ده‌ها نیروی مستعد، دانش و مهارت‌های لازم برای تولید و ارائه خدمت در فضای مجازی را مبتنی بر نگاه تربیتی می‌آموزند و تاکنون هزاران نفر از این آموزش‌ها بهره برده‌اند.
حوزه دیگری که لازم است به آن اشاره‌کنم و امروزه آحاد جامعه به آن احتیاج مبرمی دارند، عرصه سواد فضای مجازی و فرهنگ کاربری است، به این معنا که مردم بیاموزند به بهترین نحو از فضای مجازی بهرهمند شوند و از خطرات و آسیب‌های آن در امان بمانند. در این عرصه نهضت ارتقای سواد فضای مجازی از سال 1394 در دستور کار قرار گرفت و با برگزاری ده‌ها دوره تربیت مربی در سراسر کشور، چند هزار نفر مربی سواد فضای مجازی آموزش‌ها و مهارت‌های لازم را کسب نموده و به‌صورت مستمر در محافل و نشست‌های گوناگون برای آگاه‌سازی مردم تلاش می‌کنند. همچنین در این بخش، برای نخستین بار در کشور کلینیک ارتقاء سلامت ذهن در فضای مجازی توسط سازمان سراج راه‌اندازی شد که هدف آن کنترل میزان استفاده از این فضا و بهبود شرایط کسانی است که به‌نوعی به اعتیاد اینترنتی دچار شده‌اند.یکی از مهم‌ترین حوزههای فعالیت سازمان سراج، مربوط به حیطه‌های دانشی می‌شود که تاکنون بیش از 200 نفر متخصص در 6 دپارتمان تخصصی مرکز تحقیقات و آینده‌پژوهی سازمان با سازوکار مردمی رشد یافته و به پژوهشهای تخصصی مشغول شده‌اند.
تولید صدها اپلیکیشن در حوزههای موردنیاز جامعه مانند زنان، کودکان، سبک زندگی، جهاد و مقاومت، معارف دینی و غیره و ساخت ده‌ها بازی موبایلی و کامپیوتری توسط گروه‌های مردمی با راهبری سازمان فضای مجازی سراج از دیگر فعالیت‌هایی است که سبب ایجاد و رشد تیم‌های متخصص و متعهد در این حوزه‌ها شده است. ارائه خدمات تخصصی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به گروه‌های مردمی، از دیگر اقداماتی است که به‌عنوان پشتوانه فنی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی در حال پیگیری است.
تولید برنامه‌های تلویزیونی، رادیویی و تولیدات تصویری برای رسانه‌های اجتماعی در خصوص فضای مجازی، حمایت از ایده‌های نوین در حوزههای فناورانه، برگزاری صدها نشست و نمایشگاه‌های تخصصی در حوزههای مختلف فضای مجازی، فراهم ساختن مقدمات حضور مردم در شبکه‌های اجتماعی به‌منظور بیرون راندن دشمن از این فضا و ده‌ها اقدام دیگر که بیان تک‌تک آنها از حوصله این گفت‌وگو خارج است، گوشه‌هایی از تلاش‌های جوانان مؤمن و انقلابی در سازمان فضای مجازی سراج است که امیدوارم موردتوجه امام زمان(عج) قرارگرفته باشد.
یک سؤال شخصی هم در خصوص حضور خودتان در فضای شبکه‌های اجتماعی دارم. چرا آقای منصور امینی تصمیم گرفته است که در شبکه‌های اجتماعی حضور یابد و نتایج این حضور چه بوده است؟
البته باید عرض کنم که حضور بنده در شبکه‌های اجتماعی، در جایگاه شخصیت حقیقی‌ام بوده و علت آن را هم باید در اهمیت شبکه‌های اجتماعی جست‌وجو کرد. به نظر بنده امروز هیچ بستر رسانه‌ای ازلحاظ قدرت، سرعت، جامعیت و ضریب نفوذ نمی‌تواند با شبکه‌های اجتماعی رقابت کند و طبیعی است در چنین شرایطی، کسی که در حوزه فضای مجازی مسئولیتی دارد، باید خودش در وسط این میدان مهم حضور یابد و شرایط آن را درک کند. از سوی دیگر وقتی قرار است ما با جریان مردمی همراهی داشته باشیم، لازم است در دسترس آنها باشیم و به‌طور مستقیم، نقدها و نظرها و پیشنهادها و نکات آنها را بشنویم که ساده‌ترین و سریع‌ترین روش برای این کار، حضور در رسانه‌های اجتماعی است.
دلیل سوم حضور بنده در این فضا برمی‌گردد به نظر و قضاوت‌های غیرمنصفانه‌ای که بعضاً نسبت داده می‌شد، لذا تصمیم گرفتم به‌طور مستقیم نقطه نظرات و دیدگاه‌هایم را منتشر کنم و در خصوص آنها با مخاطب گفت‌وگو نمایم تا همه حرف‌هایم به‌طور شفاف و درست به مخاطب منتقل شود. با این توضیحات به همه مسئولین ایران توصیه می‌کنم که در این فضا حضور فعال داشته باشند و از مردم عقب نیفتند.
کلام آخر و جمع‌بندی لطفاً.
درنهایت به‌عنوان جمع‌بندی شایسته است بگوییم که سرمایه‌گذاری روی فضای مجازی در دهه پنجم انقلاب اسلامی، شاید مهم‌ترین کار انقلاب باشد، چراکه تحول اصلی ما در این حوزه است و با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی درست در این حوزه بسیاری از مسائل اشتغال، آموزش، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و ... رفع می‌شود و برای تحولات جدید اقتصادی، امنیتی و ... آماده می‌شویم.
امیدوارم با تلاش و اهتمام مردم و مسئولین، بتوانیم با مدیریت صحیح فضای مجازی کشور، هر چه پرشتابتر به سمت تمدن نوین اسلامی در همه عرصه‌ها حرکت کنیم.
از وقتی‌که اختصاص دادید، ممنونم.
