گاهی این افراد در توجیه تک فرزندی خود این طور دلیل می‌آورند که آدم یک فرزند داشته باشد و همان را خوب تربیت کند، کار بزرگی کرده است. غافل از این که امروزه، آسیب‌های تک فرزندی تقریبا برای همه پدر و مادر‌ها روشن شده است.
شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» پشتوانه علمی ندارد
اگرچه تا قبل از دهه ۹۰ شمسی، تبلیغات شدید والبته بدون پشتوانه علمی و تحقیقی کافی برای داشتن فرزند کمتر انجام شد، اما پس از مدتی با آگاهی از آثار سوء و زیان بار شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر»، مجدد تمهیدات و آموزش‌های لازم برای فرزندآوری درست تعبیه شد. در این میان باز هم برخی والدین درباره آوردن فرزند دوم دچار نگرانی‌هایی هستند که سعی می‌شود در این مطلب به آن‌ها اشاره شود، اما در ابتدا برای کاهش دغدغه والدینی که به تربیت درست و فرزندپروری آگاهانه می‌اندیشند به فواید داشتن فرزند دوم اشاره می‌کنیم.
فواید داشتن فرزند دوم برای والدین
مطالعات نشان داده که هزینه، وقت و انرژی لازم برای تربیت یک فرزند از دو فرزند بیشتر است به دلیل این که پدر و مادر تک فرزندها تنها همبازی و جایگزین خواهر و برادر برای او هستند بنابراین مجبورند تمام وقت و انرژی خود را صرف سرگرم کردن یا پرکردن وقت او قرار دهند. همچنین برای اثبات علاقه و توجه، مدام نیاز‌های مالی او را برآورده می‌کنند و هزینه بیشتری روی دست شان، گذاشته خواهد شد. در نهایت والدین تک فرزند زودتر از بقیه به «سندروم آشیانه خالی» گرفتار خواهند شد و مشکلات روان شناختی که با ازدواج یا تحصیل یا ترک منزل پدری توسط تک فرزند برای والدین ایجاد می‌شود با علایم افسردگی، احساس تنهایی، پوچی، بی هدفی، غمگینی و ... همراه است.
فواید تولد فرزند دوم برای فرزند اول
فرزند دوم سازگاری و روابط اجتماعی بالاتری از طریق تعاملات خود برای فرزند اول فراهم می‌آورد در حالی که غالبا تک فرزندها، سازگاری پایین و روابط اجتماعی ضعیفی دارند. همچنین میزان همدلی و نوع دوستی در خانواده‌های تک فرزند کم و محدود است، اما تولد فرزند دوم به افزایش همدلی و نوع دوستی فرزند اول کمک می‌کند چراکه تک فرزندها به دلیل تمرکز توجه پدر و مادر روی آن ها، معمولا ویژگی‌های افراد خودشیفته و خود محور را بروز می‌دهند که همه چیز در اختیار و در خدمت آن‌ها بوده است.
فرزند دوم به سلامت روان فرزند اول کمک فراوانی می‌کند در حالی که اگر فرزند اول تک فرزند باقی بماند با اضطراب‌های متعدد و نشانه‌های بیماری معمولا جزو بیشترین مراجعه کنندگان به مشاوران کودک هستند. در واقع در این خانواده‌ها به دلیل نبود فرزند دیگر، تمام توقعات، انتظارات و حتی آرزو‌های والدین روی یک فرزند متمرکز می‌شود که اضطراب یا کاهش اعتماد به نفس فرزند را در پی دارد. همچنین باعث وابستگی افراطی بین پدر و مادر و تک فرزند می‌شود که تولد فرزند دوم به حل این مشکلات کمک می‌کند.
زمان مناسب برای تولد فرزند دوم چه زمانی است؟
سوال مهمی که بیشتر والدین درباره تولد فرزند دوم درگیر آن هستند، مناسب‌ترین فاصله سنی فرزند دوم با فرزند اول است. در توضیح این سوال بهتر است که بگوییم فاصله سنی خیلی زیاد و خیلی کم، هر دو از لحاظ روان شناسی آسیب رسان هستند، هم برای پدر و به خصوص مادر و هم برای فرزند اول؛ بنابراین نیاز است تا فاصله سنی مناسب رعایت شود.
در صورتی که فاصله سنی بین دو فرزند اول و دوم بیش از هشت سال باشد، معمولا مانع همزبانی و طی کردن دوره‌های رشدی همزمان در آن‌ها می‌شود و فرزند بزرگ‌تر ریاست و مدیریت رابطه خواهر-برادری را دارد و فرد کوچک‌تر نقش مطیع و پیرو را ایفا می‌کند که صمیمیت زیادی بین آن دو برقرار نخواهد شد. همچنین باید توجه داشت در صورتی که فرزند اول مدت زیادی تک فرزند بماند، قادر به پذیرش بچه بعدی در خانواده نیست و، چون دوست ندارد جایگاه منحصر به فرد و تک بودن خود را از دست بدهد، برای آمدن فرزند دوم بی تمایل یا حتی معترض می‌شود. به همین دلیل بهتر است از فاصله گذاری زیاد بین دو فرزند پرهیز شود.
فاصله سنی نباید کمتر از ۳ سال باشد
اگر فاصله سنی دو فرزند کمتر از سه سال باشد، به چند دلیل، آسیب زننده و مشکل زاست. اولا مادر به لحاظ جسمی و البته روانی نتوانسته شرایط مناسبی برای بارداری مجدد پیدا کند و فشار روانی و ضعف جسمانی در بارداری دوم بر او وارد خواهد شد. ثانیا فرزند اول در بسیاری از زمینه‌ها هنوز به مادر خود وابسته است و، چون مادر فرصت رسیدگی به نیاز‌های او را به طور کامل ندارد، مثلا در آداب توالت رفتن، غذا خوردن، لباس پوشیدن و ... هنوز استقلال کامل پیدا نکرده، فشار زیادی را بر مادر و کودک وارد می‌کند و بر رابطه والد - کودک اثر منفی می‌گذارد.
در ضمن از نظر توجه، محبت و وقت گذاشتن فرزند اول هنوز به امنیت روانی و عاطفی نرسیده بنابراین با فرزند دوم به راحتی کنار نمی‌آید و حس خصومت و حسادت در او شکل می‌گیرد. در نهایت به این نکته باید توجه کرد فاصله سنی مناسب یک عدد تقریبی است که حدود چهار یا پنج سال مورد تایید است، اما در عین حال، نداشتن بحران مثل اولین سال ورود به مدرسه، هماهنگی زوج برای بارداری دوم و ... از مسائل مهم است.
توصیه‌هایی برای آماده سازی فرزند اول برای تولد نوزاد جدید
بهتر است از ماه‌های ششم بارداری به بعد، آرام آرام پدر و مادر کودک را به آوردن فرزند جدید نوید دهند. قبل از این زمان، چون کودک قادر به درک زمان نیست، احتمال آشفتگی و بی صبری در او وجود دارد. بهتر است از طریق عکس‌های تولد و نوزادی او، قصه فرزند جدید و شرایط او بازگو شود. هیجان و شادی خود را از آمدن فرزند جدید با تصویرسازی از آینده به او انتقال دهید. به طور مثال مادر بگوید: «وقتی خواهر یا برادرت به دنیا بیاد، من میام می‌بینم شما دو تا دارین با هم بازی می‌کنین، خوراکی می‌خورین و ...» در محیط بیرون از خانه مثلا در مهمانی ها، خواهر و برادر‌ها را به او نشان دهید و به او بگویید که کم کم تو هم از تنهایی در می‌آیی. همچنین در خرید وسایل نوزاد جدید، نام گذاری او و چیدمان وسایل نوزاد او را مشارکت دهید.
