مدت زمان کوتاهی از اجرای طرح تحول سلامت نگذشته بود که به یکباره شاهد هجوم بیماران به بیمارستان‌های دولتی بودیم که دلیل آین اتفاق کاهش سهم پرداختی از جیب مردم و افزایش تقاضاهای القایی بود، هرچند در اوایل اجرای طرح تحول سلامت بسیاری از کارشناسان هشدارهای متعددی را در زمینه ادامه حیات این طرح بدون اجرایی شدن نظام ارجاع مطرح کردند اما برنامه‌ریزی برای انجام این طرح با تعلل مسئولان وزارت بهداشت همراه بود به طوری که بسیاری از بیمارستان‌ها از کمبود نیروی انسانی در مقابل این تعداد تقاضا گلایه داشتند هرچند هجوم یکباره مردم برای درمان هزینه‌های زیادی را به بیمه‌ها تحمیل می‌کرد.
به تدریج با گذشت زمان مشکلات بسیاری در مسیر اجرای این طرح نمایان شد و تعدادی از کارشناسان تنها راه کاهش هزینه‌های سلامت را تشکیل پرونده الکترونیک سلامت برای بیماران و نظام ارجاع و پزشک خانواده دانستند موضوعی که در سال‌های گذشته بارها و بارها توسط پزشکان، کارشناسان و منتقدان از طریق رسانه‌ها اعلام شد اما اکنون پس از گذشت چهار سال از اجرای طرح تحول سلامت نظام ارجاع و پزشک خانواده تنها در دو استان اجرایی شده است.
طریقت منفرد: حل مشکلات مردم با نظام ارجاع و پزشک خانواده
سال ۹۲ بود که محمدحسن طریقت منفرد به عنوان سرپرست وزارت بهداشت بر مسند کار قرار گرفت.
وزیر بهداشت دولت دهم در اولین حضورش در جمع خبرنگاران به این موضوع اشاره کرد که فرصت زیادی برای اجرای برنامه‌های دراز مدت ندارد ولی آنچه می‌تواند تا حدود زیادی مشکلات مردم را در حوزه بهداشت و درمان برطرف کند، اجرای درست برنامه پزشک خانواده شهری است. زیرا، این برنامه تنها طرح ملی حوزه سلامت است که علاوه بر کاهش هزینه‌های درمان مردم، موجب ارتقای نظام سلامت جامعه خواهد شد.
وی درباره آخرین وضعیت برنامه پزشک خانواده نیز اظهارداشت: این برنامه بیش از یکسال است که در استانهای فارس و مازندران در دست اجراست اما مسئولان دانشگاههای یادشده به این نتیجه رسیده اند که این روش ناکارآمد است و باید تغییر کند.
وزیر بهداشت اسبق با تاکید بر اینکه ساختار بهداشت و درمان کشور نیاز به تحول جدی دارد، افزود: برنامه پزشک خانواده یکی از عوامل موثر در این تغییر است.
پس از اتمام دوره وزارت طریقت منفرد طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع به طور کامل در سراسر کشور اجرایی نشد که وی دلیل این موضوع را کمبود وقت دانست و گفت: برنامه پزشک خانواده در نظام ارجاع را مهمترین نیاز نظام سلامت کشور است و این برنامه باید تا به حال تکمیل می شد اما به دلایل متعددی با وجود گذشت هشت سال از آغاز، عملا در مراحل اولیه قرار گرفته است. مشکل من در واقع کمبود وقت بود من بیشتر از پنج درصد از فرصت را در دو دولت گذشته در اختیار نداشتم.
وی بارها در مصاحبه‌ها و میزگردهای تخصصی، نبود نظام ارجاع و پزشک خانواده را از آفت‌های بزرگ طرحتحول سلامت بیان کرده بود، طریقت معتقد بود که بدون راه اندازی نظام ارجاع حتما طرح سلامت با مشکل مواجه خواهد شد و مسولان مجبور به برگشت به پزشک خانواده خواهد بود.
بخش پزشک خانواده مغفول مانده است
سال ۹۲/ مهرداد لاهوتی نماینده مردم لنگرود با انتقاد از اجرا نشدن نظام ارجاع و پزشک خانواده اظهار داشت: شما به پزشک محوری و تقویت بخش خصوصی اعتقاد دارید اما مریضان صعب العلاج به دلیل مشکلات مالی جلوی چشمان خانواده هایشان نظاره گر مرگ هستند که البته همه اینها ناشی از فاصله در بخش درمان دولتی و خصوصی است.
وی افزود: حقوق یک پزشک عمومی در بخش دولتی از یک کارمند کمتر است که همین باعث شده پزشکان از روستاها مهاجرت کرده و بیشتر مراکز روستایی از پزشک خالی بماند. بخش پزشک خانواده مغفول مانده است که باید اجرا شود و راهی جز اجرای طرح پزشک خانواده نیست.
مهمترین عوامل اجرا نشدن برنامه پزشک خانواده
سال ۹۴/ امامی رضوی معاون درمان وزارت بهداشت وقت نبود ثبات، تغییر مداوم دولت‌ها و وزرای بهداشت و دیدگاه‌های متفاوت فردی آنان، پراکندگی تولیت نظام سلامت، نقص برنامه ریزی و بدنه کارشناسی ضعیف وزارت بهداشت و سیستم پزشک محور و به خصوص متخصص محور که باعث شده بدنه مدیریتی وزارت بهداشت ضعیف بماند را مهمترین عوامل اجرا نشدن برنامه پزشک خانواده و اصلاح نطام سلامت ایران می داند.
نظام ارجاع و پزشک خانواده عامل مهم کاهش هزینه‌های نظام سلامت
سال ۹۵/ ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی درباره مشکلات اجرای طرح تحول سلامت گفت: تا زمانی که پزشک خانواده در ایران نهادینه نشود باید زیر بار هزینه‌های سنگین درمانی رفت و همیشه نیز وزارت بهداشت و بیمه‌ها برای تأمین این هزینه‌ها گرفتار خواهند بود. درحالی‌که در تمام کشورهای موفق در حوزه سلامت روند معاینه و درمان اولیه بیماران از کانال پزشک عمومی و خانواده صورت می‌پذیرد.
مصوبات قانون برنامه ششم هرچه سریعتر اجرایی شود
سال ۹۶/ مرتضی خاتمی نماینده مجلس نیز، با اشاره به اینکه طبق قانون برنامه ششم اجرای نظام ارجاع باید در حوزه سلامت با جدیت مورد پیگیری قرار گیرد، افزود: سازوکارهای اجرای نظام ارجاع در قانون برنامه ششم تنظیم و تصویب شده است، بنابراین امیدواریم مصوبات قانون برنامه ششم هرچه سریعتر درمسیر اجرا قرار گیرد.
خاتمی با اشاره به اینکه اجرای نظام ارجاع درحوزه سلامت دارای نقاط مثبت بسیاری است،گفت: مهم ترینموضوع در نظام ارجاع رفع مشکلات اقتصاد سلامت است، یعنی در حال حاضر تمام اعتباراتی که درحوزه سلامت صرف می شود بهینه نبوده و ممکن است صرف منابع و اعتبارات به صورت ناعادلانه انجام شود، بنابراین در شرایطی که نظام ارجاع اجرایی می شود؛ به طورحتم هزینه ها معتدل شده و به اندازه نیازها منابع صرف می شود.
بیمارستان‌های دولتی کشش این حجم از مراجعین را ندارند
سال ۹۶/ مرتضی صانعی طاهری مدیر گروه رادیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تأکید بر ضرورت طرح نظام ارجاع در کشور، گفت: باید سطح‌بندی خدمات مدنظر قرار گیرد و پزشکان خانواده عمومی و مدنظر قرار گیرد. راهنماهای بالینی باید به صورت کامل قبل از اجرای طرح تحول پیش‌بینی می‌شد تا هزینه‌ها کاهش یابد چرا که اکنون این هزینه‌ها بسیار بالا است و طی سال‌ها مشکلات زیادی را فراهم می‌کند.
صانعی طاهری با بیان اینکه اجرای طرح تحول در ابتدا برای مردم بسیار خوب بود، گفت: در سیستم آموزشی طرح تحول برخی منافات‌هایی را با آموزش بیمارستان‌ها دارد چرا که بیمارستان‌های دولتی کشش این حجم از مراجعین را نداشته و سطح‌بندی خدمات باید حتماً مدنظر قرار می‌گرفت.
مهر ۹۷/ قاضی‌زاده هاشمی: نبود نظام ارجاع عامل بالا بودن هزینه‌های نظام سلامت
هرچند طی سال‌های گذشته مسئولان وزارت بهداشت بارها با تأیید سخنان مسئولان وزارت بهداشت دولت قبل نظام ارجاع و پزشک خانواده را از جمله راهکارهای مهم برای کاهش هزینه‌های حوزه سلامت عنوان کرده‌اند اما طی مدت ۶ سال گذشته طرح پزشک خانواده تنها در دو استان شیراز و مازندران اجرایی ماند و حتی مشکلات پزشکان شاغل در این طرح نیز به صورت کامل برطرف نشده است و شواهد حاکی از آن استکه وزارت بهداشتی‌ها گرایش چندانی نسبت به آن نداشته‌اند.
حال پس از گذشت 4 سال از آغاز طرح تحول سلامت و بروز مشکلاتی که منتقدان از روزهای اول از آن آگاه بودند و بارها نسبت به وقوع آن در نظام سلامت هشدار داده بودند، کمبود بودجه و بحران در نظام سلامت وزارت بهداشتی‌ها را مجبور به برگشت به رویکرد منتقدان و پذیرفتن حرف آنها کرد. حال آنکه اگر از ابتدای امر زیر ساخت‌های طرح سلامت یعنی پزشک خانواده و نظام ارجاع را‌ه‌ندازی می‌شد، امروز حال روز سلامت و درمان مردم بسیار بهتر از وضع موجود بود.
حسن قاضی‌زاده هاشمی طی روزهای گذشته درباره اجرایی شدن طرح نظام ارجاع گفت: اگر این سامانه در کشور مستقر شود، بیماران می‌توانند در سطح یک که مراکز بهداشتی است معاینه شوند و به پزشک عمومی که صف اول خدمت است معرفی شوند و در مراحل بعدی مریض به سطوح بعدی که متخصصین است ارجاع داده می شود.
هاشمی با اشاره به بالا بودن هزینه های درمان در کشور افزود: یکی از دلایل آن، نداشتن نظام ارجاع است که بیمار مستقیما به فوق تخصص مراجعه می‌کند، نظام ارجاع در کنترل کردن هزینه‌ها کمک بسیاری می‌کند.
اکنون که پس از گذشت چند سال قاضی‌زاده هاشمی وزیر بهداشت از سامانه ارجاع سلامت سلامت رونمایی کرد و از حضور 23 میلیون نفر در نظام ارجاع خبر داد و گفت: در برخی استان ها مثل گلستان و مازندران شروع شده که دارای مدل‌های مختلفی است که باید تجربه شود و بهترین در کشور مستقر شود.
