اگرچه از کودها اغلب برای دستیابی به حداکثر تولید در واحد سطح استفاده می‌شود، اما علاوه بر افزایش تولید، کیفیت محصولات کشاورزی و سلامت محصولات نیز باید مد نظر قرار گیرد. کودهای دامی ازجمله کود گاوی، قادر به افزایش قدرت نگهداری آب توسط خاک، افزایش تنوع میکروبی خاک، بهبود ساختمان فیزیکی خاک و جلوگیری از فرسایش خاک هستند که به همراه تأمین بخشی از مواد غذایی مورد نیاز گیاه، رشد و عملکرد گیاه را بهبود داده و کیفیت و سلامت محصول را افزایش می‌دهند.
طبق نتایج بررسی‌های محققان، دام‌های اهلی، ۵۰ تا ۹۵ درصد از نیتروژن، فسفر و پتاسیم موجود در علوفه مصرفی را از طریق فضولات دفع می‌کنند. بنابراین بازچرخش کودها می‌تواند منبع بزرگی از عناصر غذایی برای سیستم‌های کشاورزی فراهم کند. چنین به‌نظر می‌رسد که استفاده از انواع مواد آلی به‌عنوان کود در خاک زراعی، بتواند علاوه بر بهبود خلل و فرج و افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت در خاک، موجب بهبود تعداد و وزن اندام‌های زیرزمینی گیاهان تحت تأثیر سبک‌تر شدن بافت خاک شود. این کودها همچنین از طریق خنک نگه‌داشتن لایه سطحی خاک در شرایط آب و هوایی گرم و همچنین از طریق گرم کردن لایه سطحی خاک در مناطق سردسیر، عملکرد و محصول گیاهی را افزایش می‌دهند.
در همین رابطه، پژوهشی انجام شده است که در آن، اثر روش‌های مختلف کاربرد و سطوح مختلف کود گاوی بر میزان محصول و غلظت برخی عناصر غذایی گیاه دارویی سیر مورد بررسی قرار گرفته است.
این آزمایش در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد انجام شد و در آن، مقادیر مختلف آزمایشی از کود گاوی در دو روش مختلف کاربرد، یعنی کاربرد به‌صورت پخش سطحی و کاربرد زیرسطحی به کار گرفته شدند.
نتایج بررسی‌ها نشان داد که استفاده زیرسطحی از کود گاوی برای گیاه دارویی سیر، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر میزان محصول این گیاه و بهبود دانه‌های آن مؤثر باشد.
در این خصوص، دکتر سیف‌اله فلاح، استاد گروه زراعت دانشگاه شهرکرد و همکارانش به‌عنوان مجریان این پژوهش می‌گویند: «طبق نتایج به‌دست‌آمده، کاربرد زیرسطحی کود گاوی در مزرعه، با تأثیر بیشتر بر محیط اطراف ریشه، عناصر غذایی بیشتری را برای گیاه فراهم می‌کند و درنتیجه با افزایش تقسیم سلولی و طویل شدن سلول‌های گیاهی باعث بهبود رشد گیاه می‌شود».
آن‌ها توضیح داده‌اند: «کود گاوی با رهاسازی تدریجی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه سیر به‌ویژه نیتروژن طی تجزیه میکروبی توانسته است به‌طور هماهنگ، نیاز غذایی گیاه را برای سنتز رنگدانه‌های فتوسنتزی فراهم کند و منجر به افزایش غلظت کلروفیل در این گیاه شود».
رنگیزه های گیاهی که مهم‌ترین آن‌ها، کلروفیل است برای انجام صحیح پدیده حیاتی فتوسنتز در گیاهان و تولید محصول، اهمیت فراوانی دارند.
نتیجه مهم دیگری که از این پژوهش حاصل شده است، آن بوده که کاربرد زیرسطحی ۲۷ تن در هکتار کود گاوی، توانسته است محصولی مشابه با پخش سطحی ۵۳ تن از این کود در هکتار حاصل نماید و این نتیجه، به معنی کاهش مصرف کود دامی در روش زیرسطحی است.
این یافته‌ها که علاوه بر کمک به کشاورزان در تعیین نوع کود مناسب برای محصولات کشاورزی، روش بهینه پخش چنین کودی در زمین را نیز معرفی می‌کنند، به‌صورت مقاله‌ای علمی پژوهشی در نشریه «مدیریت خاک و تولید پایدار» منتشر شده‌اند.
این نشریه در راستای نشر دستاوردهای پژوهشی مربوط به مدیریت خاک و تولید پایدار، توسط معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و انجمن علوم خاک ایران به‌صورت فصل‌نامه و سالانه در چهار شماره، منتشر می‌شود.
