ماموریت دانشگاه ها طی سال های اخیر تغییر کرده به نحوی که این مراکز از فعالیت های آموزشی صرف به سمت استفاده از فناوری های نوین و توسعه اشتغال فارغ التحصیلان حرکت کرده اند بنابراین با وجود چنین تغییری این مراکز بیشتر از گذشته به دنبال ارتباط با صنایع مختلف با هدف رفع نیازهای جامعه و کسب درآمدهای اختصاصی هستند بنابراین بحث بر سر ارتباط دانشگاه و صنعت بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته اما علی رغم ضرورت و اهمیت موضوع هنوز در کشور شاهد روند پیوسته ای در این حوزه نیستیم.
شاید افزایش تحریم ها و مشکلات کشور برخی از موضوعاتی است که اهمیت ارتباط این دو نهاد را گوشزد می کند چراکه ارتقا این ارتباط می تواند بسیاری از نیازهای جامعه و مردم را حل و بستر ورود ایران به بازارهای جهانی را نیز فراهم کند.
اگرچه مسئولان آموزش عالی، صنعتگران و نهادهای اجرایی کشور از این ارتباط صحبت و برای اجرای آن تلاش می کنند اما باوجود تمام برنامه ریزی های صورت گرفته همچنان این ارتباط با اما و اگرهایی مواجه بوده و جامعه دانشگاهی معتقد است که این ارتباط باید توسعه چشمگیرتر و عملیاتی تری داشته باشد.
برای موشکافی بیشتر موضوع به سراغ مسئولان آموزش عالی کشور رفتیم تا چالش ها و اقدامات صورت گرفته در این زمینه را بیشتر جویا شویم.
صنعت، دانشگاه را باور کند
برای اجرایی سازی مباحث مختلف باید علاوه بر سیاستگذاری و برنامه ریزی به فرهنگ سازی توجه کرد که ارتباط صنعت و دانشگاه نیز نیازمند فرهنگ سازی قوی و مستمر در جامعه است چراکه بدون فرهنگ سازی صنعت همچنان با دانشگاه غریبه خواهد بود.
محمد تقی احمدی، رئیس دانشگاه تربیت مدرس معتقد است صنعت باید دانشگاه را باور کند و این باور تنها با فرهنگ سازی در جامعه شکل می گیرد.
وی افزود: صنعت باید این باور را داشته باشد که دانشگاه ها می توانند نیازهای این مراکز را رفع کنند.
رئیس دانشگاه تربیت مدرس خاطرنشان کرد: البته این باور زمانی محقق می شود که دانشگاه ها پاسخگو باشند بنابراین دانشگاه تربیت مدرس موضوع دانشگاه پاک را مطرح کرده است. دانشگاه پاک به معنای دانشگاه پاسخگو، اشتغالزا و کارآفرین است.
رئیس دانشگاه تربیت مدرس خاطرنشان کرد: اگر دانشگاه پاسخگو باشد مراکز اجرایی و صنعتی برای رفع نیازهای خود به سمت آن سوق می یابند.
احمدی گفت: البته مشکلات کمبودهای ارزی ماه های اخیر کشور بستری را فراهم می کند که مراکز صنعتی برخی از نیازهای خود را به دانشگاه ها ارجاع دهند.
برخی سیاست ها مانع ارتباط درست صنعت و دانشگاه
علاوه بر فرهنگ سازی برای تداوم ارتباط صنعت و دانشگاه باید سیاستگذاری های صحیحی در جامعه شکل گیرد تا این ارتباط مانند چرخ دنده هایی همواره در حرکت باشد.
احمد معتمدی، رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر وضعیت ارتباط صنعت و دانشگاه را ایده آل نمی داند و تاکید دارد که باید در سیاستگذاری ها و زیرساخت های این رویه اصلاحات اساسی صورت گیرد.
این درحالی است که براساس نظر وی در کنار سیاست گذاری ها باید برای استحکام این ارتباط اعتماد به جامعه دانشگاهی و مراکز پژوهشی از سوی صنعت بیشتر شود.
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر افزود: ارتباط صنعت و دانشگاه نیازمند اصلاحات اساسی است تا بتوانیم به سیاستگذاری هایی دست یابیم که این دو نهاد به راحتی بتوانند با یکدیگر فعالیت کنند چراکه برخی سیاست گذاری ها اکنون مانع فعالیت این دو نهاد است.
معتمدی خاطرنشان کرد: درحال حاضر وضعیت ارتباط دانشگاه با صنعت ایده آل نیست و آن را متوسط ارزیابی می کنم.
وی گفت: اکنون مراکز دانشگاهی و پژوهشی با صنعت و جامعه بی ارتباط نیستند اما باتوجه به نیازهای کشور به نظر می رسد که باید این ارتباط قوی تر باشد.
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر افزود: برای استحکام این ارتباط علاوه بر فعالیت مراکز دانشگاهی و پژوهشی باید اعتماد صنعت به دانشگاه بیشتر شود.
معتمدی عنوان کرد: از سوی دیگر ما باید در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی شرایطی فراهم کنیم که بهتر بتوانیم به زبان صنعت صحبت کنیم.
وی گفت: در این راستا طی سال های گذشته رشد خوبی داشتیم اما فکر می کنم که نیاز کشور خیلی بیشتر از اینها است.
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر خاطرنشان کرد: در شرایط امروز و مشکلات واردات به نظر می رسد که باید وضعیت ارتباط دانشگاه و صنعت گسترده تر شود.
معتمدی گفت: اما برای تداوم این ارتباط باید به صورت ساختاری اصلاحات اساسی از سوی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و صنعتی صورت گیرد.
اولویت دانشگاه امیرکبیر در زمینه آب و انرژی
وی تاکید کرد: اولویت های پژوهشی این دانشگاه در زمینه های محیط زیست، سلامت، انرژی و آب است و همچنین زمینه هایی که مشکلات اساسی کشور را رفع می کند نیز جز اولویت های ما به شمار می رود.
معتمدی افزود: اما هر موضوعی که برای آن صنعت به دانشگاه مراجعه کند آن را مطالعه و بررسی می کنیم.
هدفمند کردن پایان نامه ها کلید بازگشایی ارتباط با صنعت
باتوجه به اینکه پایان نامه های دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی از سطح دانش و فناوری بالایی برخوردارند و در بسیاری موارد موضوعات روز و آینده کشور را مورد بررسی قرار می دهند بنابراین باید از خاک خوردن این متون در کتابخانه ها جلوگیری و زمینه ورود آنها به جامعه فراهم شود در این راستا حسن صدوق رئیس دانشگاه شهید بهشتی هدفمند سازی پایان نامه های تحصیلات تکمیلی و استفاده از آنها از سوی صنعت را کلید بازگشایی ارتباط دو نهاد صنعت و دانشگاه می داند.
وی افزود: طی سال های گذشته مراکز رشد و فناوری در دانشگاه ها راه اندازی شده اند که این مراکز می تواند در توسعه ارتباط دانشگاه ها با صنایع و جامعه موثر باشند اما این مراکز نمی تواند حلال تمامی مسائل باشند.
رئیس دانشگاه شهید بهشتی تاکید کرد: موضوع ارتباط دانشگاه ها با صنعت طی سال های گذشته روند خوبی را طی کرده اما هنوز به مرحله مطلوب نرسیده است.
صدوق اظهار داشت: با هدفمند سازی پایان نامه های ارشد و دکتری دانشگاه ها می توانیم بستر توسعه ارتباط دانشگاه با صنعت را فراهم کنیم.
وی خاطرنشان کرد: البته صنعت و جامعه نیز باید از نتایج تحقیقات و پایان نامه های مراکز آموزشی و پژوهشی استقبال کنند.
رشد ۴۰ برابری قراردادهای پژوهشی علوم انسانی
دانشگاه علامه طباطبایی تنها دانشگاه تخصصی در حوزه علوم انسانی است که با تمام ناملایمت ها در خصوص علوم انسانی در کشور طی سال های اخیر توانسته با جامعه و صنعت ارتباطی بیشتر از گذشته برقرار کند به نحوی که میزان قراردادهای پژوهشی این دانشگاه نسبت به ۵ سال گذشته ۴۰ برابر رشد داشته است.
حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی گفت: برنامه داریم در سال جاری ۱۱ میلیارد تومان قرارداد پژوهشی با دستگاه های اجرایی و مراکز صنعتی مختلف در حوزه علوم انسانی منعقد کنیم.
وی خاطرنشان کرد: باید به نحوی برنامه ریزی کنیم که موضوع ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت و رفع نیازهای آنها در دستور کار دانشگاه به صورت مداوم قرار گیرد.
رئیس دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: اگر بتوانیم موضوع ارتباط دانشگاه با جامعه و انعقاد قراردادهای پژوهشی در حوزه علوم انسانی را نهادینه و در ساختار دانشگاه وارد کنیم بنابراین یک همکاری ساختاری با حوزه اجرا به صورت متداول خواهیم داشت.
همکاری دانشگاه علامه با قوه قضائیه در شناسایی علل جرم
دانشگاه علامه طباطبایی برای تداوم ارتباط با جامعه و صنعت اقدام به تدوین برنامه عملیاتی کرده که این برنامه برای بازه زمانی سه ساله تعریف شده که در آن نیازهای جامعه شناسایی و در راستای رفع آنها تلاش خواهد شد.
حمیدرضا علومی، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در همین رابطه گفت: دانشگاه علامه طباطبایی با هدف ورود به رفع مشکلات جامعه بر موضوع آسیب های اجتماعی متمرکز شده است و اکنون پروژه اجرایی با محوریت شناسایی علل و عوامل جرایم و اختلافات درحال انجام است.
وی عنوان کرد: همچنین این دانشگاه با قوه قضائیه پروژه اجرایی مشترکی با محوریت شناسایی علل و عوامل جرایم و اختلافات انجام می دهد.
معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: هدف ما نزدیکی دانشگاه به جامعه و صنعت است تا از این طریق بتوانیم مشکلات را رصد و برای آنها راهکار علمی ارائه کنیم.
حمایت از تولید داخلی تقویت کننده ارتباط صنعت و دانشگاه
مقام معظم رهبری سال ۹۷ را با نام حمایت از کالای ایرانی عنوان کردند که تحقق این شعار می تواند بر تاثیر گذاری دانشگاه ها در جامعه و صنعت موثر باشد به نحوی که اگر صنایع بخواهند وضعیت خود را ارتقا دهند باید از آخرین دانش ها و فناوری ها استفاده کنند که این امر تنها با استفاده از توان دانشگاه ها و مراکز پژوهشی محقق خواهد شد.
محمود فتوحی، رئیس دانشگاه صنعتی شریف افزود: نامگذاری سال ۹۷ با عنوان حمایت از کالای ایرانی بستری فراهم می کند تا ارتباط دانشگاه ها با صنایع توسعه یابد.چراکه دانشگاه نقش عمده ای در بهبود کیفیت محصولات داخلی خواهند داشت.
رئیس دانشگاه صنعتی شریف اظهار داشت: این دانشگاه نیز اولویت های پژوهشی دارد که در زمینه توسعه ارتباط صنعت و دانشگاه است.
فتوحی عنوان کرد: اولویت های اصلی پژوهشی این دانشگاه در زمینه آب، محیط زیست، انرژی و سلامت است.
وی عنوان کرد: وضعیت ارتباط دانشگاه ها با صنعت نسبت به گذشته از شرایط بهتری برخوردار است اما به هر حال نیاز است که فراتر از این رویه در کشور تلاش شود.
بدقولی دستگاه های اجرای برای تامین هزینه قراردادها
ارتباط صنعت و دانشگاه موضوعی است که باید به صورت مستمر دنبال شود اما این استمرار نیازمند تامین بودجه های لازم از سوی صنعت و نهادهای اجرایی است که عدم تامین بودجه موجب تاخیر و یا کاهش میزان قراردادهای دانشگاه ها خواهد شد.
علی خاکی صدیق رئیس دانشگاه خواجه نصیر افزود: دانشگاه ها تلاش خود را برای توسعه ارتباط با صنعت انجام می دهند و این روند نسبت به گذشته بهتر شده اما تا شرایط ایده آل فاصله زیادی داریم.
وی خاطرنشان کرد: سال گذشته این دانشگاه در میزان قراردادها افت داشت که دلیل آن عدم اختصاص بودجه از سوی دستگاه هایی بود که با آنها قرارداد منعقد کرده بودیم.
رئیس دانشگاه خواجه نصیر تاکید کرد: در سال گذشته به دلیل مشکلات مالی بخشی از دستگاه هایی که با آنها قرارداد منعقد کردیم نتوانستند هزینه اجرای قراردادها را تامین کنند.
خاکی صدیق گفت: فعالیت های این دانشگاه در حوزه های مختلف علمی و تحقیقاتی در راستای توسعه ارتباط صنعت و دانشگاه است که اولویت های پژوهشی این دانشگاه در زمینه های هوافضا، نقشه برداری و برق است.
۳ راهکار وزارت علوم برای تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه
باتوجه به اینکه جامعه آموزش عالی کشور برنامه دارد تا تعدادی از دانشگاه های کشور به دانشگاه های نسل سوم تبدیل شوند و از این طریق موضوع ارتباط این مراکز با جامعه و صنعت تقویت و مشکل اشتغال فارغ التحصیلان رفع شود بنابراین وزارت علوم ۳ طرح محوری مهارت افزایی، فرصت مطالعاتی اساتید در صنعت و رصد اشتغال فارغ التحصیلان را تدوین کرده است.
محمد سعید سیف، مدیرکل ارتباط با صنعت وزارت علوم افزود: برای تقویت ارتباط دانشگاه ها با صنعت ۳ طرح کلان در این وزارتخانه طراحی شده است.
وی افزود: طرح مهارت افزایی دانشجویان از سال گذشته در دانشگاه ها آغاز شده و در سال جاری با شدت بیشتری ادامه دارد.
مدیرکل ارتباط با صنعت وزارت علوم خاطرنشان کرد: در طرح مهارت افزایی به دانش آموزان براساس رشته تحصیلی و نیازهای صنعت و بازار کار آموزش های مهارت محور ارائه می شود که این طرح با همکاری سازمان فنی و حرفه ای درحال اجرا است.
سیف عنوان کرد: طرح دیگر این وزارتخانه رصد اشتغال فارغ التحصیلان است که تاکنون ۷۱ دانشگاه نتایج این ارزیابی را اعلام کرده اند.
وی تاکید کرد: این طرح موجب می شود تا ارتباط فارغ التحصیلان با دانشگاه حفظ شود و درصورتی که این افراد در صنایع و یا نهادهای مختلف مشغول به کار باشند بتوانند زمینه ارتباط دانشگاه با محل اشتغال خود را فراهم کنند.
مدیرکل ارتباط با صنعت وزارت علوم خاطرنشان کرد: طرح دیگر این وزارتخانه اجرای فرصت مطالعاتی اساتید در صنعت است که آیین نامه اجرایی آن نهایی شده و به زودی ابلاغ می شود.
سیف اظهار داشت: براساس این آیین نامه اساتید دانشگاه از ۳ ماه تا یک سال می توانند در دستگاه های دولتی و خصوصی مشغول به فعالیت شوند تا از این طریق نیازهای این دستگاه ها را احصا و برای رفع آن برنامه ریزی کنند.
وی گفت: این طرح برای اساتید تازه استخدام شده اجباری و برای دیگر اساتید به صورت تشویقی برگزار خواهد شد.
اگرچه به اذعان مسئولان آموزش عالی ارتباط دانشگاه ها با صنعت درحال انجام است اما به دلیل عدم احساس نیاز در صنعت برای ارتباط با دانشگاه و نبود انگیزه در دانشگاه برای ارتباط صنعت این روند در نقطه مطلوب و آرمانی خود در کشور قرار ندارد. بنابراین به گفته روسای دانشگاه ها و فعالان آموزشی کشور برای بهبود و توسعه این فرآیند باید شاخص ها و محورهایی مانند فرهنگ سازی، اصلاح سیاست ها و زیرساخت ها، نزدیکی دانشگاه ها به زبان صنعت، استفاده از پایان نامه های تحصیلات تکمیلی، شناسایی اولویت های کشور، تامین منابع مالی قراردادها و موضوع اعتماد صنعت به دانشگاه مورد توجه قرار گیرد.
