در دنیای امروز بسیاری از زوج‌های جوان به سمت تک فرزندی تمایل پیدا کرده‌اند درصورتیکه تک فرزندی با پیامدهای منفی خود تمام دوران‌های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده و موجب تنهایی می‌شود.
از ابتدای شروع زندگی بشر تشکیل خانواده و فرزندآوری به‌عنوان ویژگی ذاتی انسان‌ها جریان داشته است. اما در عصر حاضر گویی چراغ قرمز مدرنیته و زندگی ماشینی به‌عنوان سرعت‌گیری درجهت مقابله با این خصلت انسانی ایفای نقش می‌کند. تکامل ملت‌ها و پیشرفت زندگی انسانی در سال‌های اخیر سونامی دوری انسان از زندگی سنتی و سوق دادن افراد به سوی عادت به سبک زندگی مدرن و ماشینی را ایجاد کرد. به‌تدریج با عادت انسان به هیاهوی زندگی مدرن، داستان فرزندپروری و گسترش خانواده به سناریوی کوچک شدن خانواده‌ها و تنهایی انسان تغییر کرد. به‌تدریج اپیدمی زندگی ماشینی در اغلب نقاط جهان فراگیر شد و خانواده‌ها نیز در مسیر هموار کردن جاده تک فرزندی حرکت کردند. حال با گذشت چندین سال و خوابیدن تب سبک زندگی مدرنیته، ملت‌ها با شمار زیادی از خانواده‌های تک فرزند و افراد تنها روبرو شده‌اند.
امروزه تک فرزندی و تنهایی به معضلی برای کودکان و نوجوانان تبدیل شده است. افرادی که خواهر یا برادری ندارند همواره حسرت‌هایی عاطفی را در زندگی خود تجربه خواهند کرد. اثرات منفی تک فرزندی در تمامی دروان‌های زندگی انسان از کودکی تا دوران بزرگسالی نیز نمود پیدا خواهد کرد.
سایه سنگین تنهایی بر زندگی «تک فرزندان»
شاید از نظر افراد عادی داشتن فضایی شخصی و سپری کردن زمانی به‌تنهایی لذت بخش باشد اما این فضا برای افرادی که تک فرزند هستند چندان هم خوشایند نیست. این دسته از فرزندان همیشه در آرزوی داشتن هم‌نشینی برای خود هستند. تنهایی بزرگ‌ترین معضلی است که از دوران کودکی تا نوجوانی موجب آزار افراد تک فرزند خواهد شد. نبود خواهر یا برادر و تنها بودن موجب وجود حسرتی همیشگی در وجود تک فرزندان خواهد شد.
نبود الگو در خانواده برای افراد تک فرزند
افراد و کودکان تک فرزند قادر به کسب تجربه از اشتباهات خواهر یا برادر بزرگ‌تر خود نخواهند بود. درطول زندگی خواهر یا برادر بزرگ‌تر قطعا اشتباهاتی خواهند داشت، درنتیجه فرزندان کوچک‌تر میتوانند از تجارب آن‌ها استفاده کرده و در زندگی از آن‌ها کمک گیرند.
اما این شانس و فرصت درس گرفتن از تجارت فرزندان دیگر خانواده، برای افراد دتک فرزند وجود نخواهد داشت. به‌علاوه این دسته از افراد فرد به مطمئنی یک خواهر یا برادر را برای مشورت و کمک گرفتن در زندگی نخواهند داشت.
نبود همبازی همیشگی معضل کودکان تک
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کودکان بازی کردن و داشتن یک همبازی همیشگی در طول روز است. از مزایای چند فرزندی نیز همبازی بودن فرزندان با یکدیگر است. این موضوع به‌ویژه در ایام کودکی بسیار نمود پیدا می‌کند. اغلب افراد تک فرزند در دوران کودکی همواره به‌دنبال یک همبازی ثابت و همیشگی هستند. چراکه دوستان تنها مدت کوتاهی در روز را با هم سپری می‌کنند. اما وجود خواهر یا برادر می‌تواند این خلا روحی کودکان را پر کرده و در آینده مانع از بروز مشکلات روحی و حسرت در فرزندان شود.
حسرت نبود یک حامی، همراه کودکان تک فرزند
همه انسان‌ها در تمام مراحل زندگی خود حتی در دوران کودکی نیز همواره نیاز به احساس اطمینان از وجود یک فرد پشتیبان دارند. نبود فردی حامی و پشتیبان امری است که بسیاری از افراد تک فرزند در طول زندگی خود کمبود آن را حس می‌کنند. این موضوع چه در دوران کودکی وچه در دوران بزرگسالی تک فرزندها حس می‌شود.
بسیاری از افراد تک فرزند معتقد اند به‌عنوان مثال در دوران کودکی زمانی که کار اشتباهی انجام می‌داده و مورد شماتت والدین قرار می‌گرفته‌اند، همواره کمبود وجود خواهر یا برادر به‌عنوان فردی حامی را حس کرده‌اند. به‌عقیده کارشناسان این احساس خلا می‌تواند در شکل‌گیری شخصیت فرد دوران بزرگسالی نیز تاثیرگذار باشد.
در سنین بالاتر نیز افراد بدون خواهر و برادر در میان هجوم مشکلات همواره در آرزوی داشتن فردی به‌غیر از دوستان برای کمک‌های مادی و معنوی خواهند بود. احساس اطمینان از حضور فردی مطمئن و پشتیبان بزرگسالی که در حل مشکلات فردی و اجتماعی در کنار انسان باشد، روحیه امید به زندگی را در افراد افزایش خواهد داد.
یکی دیگر از مواردی که افراد تک فرزند به‌ویژه در دوران نوجوانی و جوانی همواره در آرزوی آن خواهند بود، وجود یک پشتیبان در جامعه و محیط خارج از خانه است.
بسیاری از کودکان و نوجوانان در محیط‌های گوناگون از جمله مدرسه یا محیط بازی اذیت شدن توسط افراد بزرگ‌تر را تجربه کرده‌اند. اما وجود خواهر یا برادر بزرگ‌تر در این شرایط نقش یک فرد بزرگ‌تر و حمایت‌کننده را در زندگی افراد ایفا می‌کند. این در حالی است که اغلب کودکان تک فرزند حسرت داشتن یه پشتیبان در فضای جامعه خواهند داشت.
به‌عقیده روان‌شناسان، این خلا عاطفی تاثیر مخربی بر روی رفتار و شخصیت کودک گذاشته و حتی تا دوران بزرگسالی نیز تاثیر منفی خود را در رفتارهای فرد نشان خواهد داد.
افراد تک فرزند و نسلی تنها
یکی از مشکلاتی که در آینده افراد تک فرزند ایجاد خواهد شد، تنهایی آن‌ها در دوران جوانی و میانسالی خواهد بود. در این دوران فرد با بالا رفتن سن خود و تشکیل خانواده نیاز به داشتن اقوام و خویشاوندان برای داشتن ارتباط اجتماعی دارد اما به‌دلیل نداشتن خواهر و برادر همانند دوران کودکی تنها خواهد ماند.
به‌علاوه تنها شدن فرزندان این فرد و نبود اقوام نزدیک ازجمله خاله، عمو، عمه و دایی نیز یکی دیگر از معایب تک فرزندی است که حتی در نسل آینده فرد نیز تاثیرگذار است.
آسیب‌های تک فرزندی دامن‌گیر والدین
نداشتن خواهر و برادر نه تنها بر زندگی خود فرد آسیب نمی‌زند بلکه در بزرگسالی نیز دامن‌گیر والدین خواهد شد. با بزرگ شدن فرزندان والدین شاهد ادامه تحصیل و دانشگاه رفتن آن‌ها و سپس مراحل بعدی زندگی یعنی مستقل شدن و ازدواج فرزندان خواهند بود.
این امر ناخودآگاه موجب ایجاد فاصله میان فرزند و پدر و مادر شده و تنها شدن والدین در سنین بالا را به‌دنبال خواهد داشت. حال در خانواده‌های دارای یک فرزند با دور شدن آن فرد از خانواده والدین نیز به کلی تنها شده و به تدریج آسیب‌پذیر خواهند شد. این درحالی است که خانواده‌های دارای چند فرزند حتی با مستقل شدن یکی از فرزندان باقی افراد در خانواده بوده و والدین طعم تنهایی و مشکلات آن را دیرتر حس خواهند کرد.
در همین رابطه محمدرضا ایمانی مدرس حوزه روانشناسی در با اشاره به عوامل رشد تک فرزندی در خانواده‌ها می‌گوید: متاسفانه امروز در کشور با موجی از تمایل زوج‌ها به تک فرزندی مواجه هستیم که این موج ناشی از تغییر رویکرد در زندگی است. تغییر رویکرد برخی از مادران عامل اصلی تک فرزندی در خانواده‌ها شده است. عواملی ازجمله تغییر تفکر مادران درخصوص بروز مشکلات جسمانی بارداری، مشغله کاری مادران و بحران اقتصادی خانواده‌ها باعث کوچک شدن خانواده‌ها شده است.
ایمانی بابیان اینکه برخی خانواده‌ها تصور می‌کنند با یک فرزند میتوانند خانواده‌ای شاد و بهتر داشته باشند تصریح کرد: این تفکر کاملا غلط است، چراکه با یک فرزند نه امکانات و منابع مادی و معنوی کودک کاملا تامین خواهد شد و نه فرزندان شادتر خواهند بود. از سوی دیگر فرزندان در چنین خانواده‌ای با مهارت‌های اجتماعی نیز آشنا نخواهند شد.
وی یکی از مزایای چند فرزندی را ارتباط و تعامل اعضای خانواده با یکدیگر خواند و خاطرنشان کرد: در خانواده‌های دارای چند فرزند تعامل اعضای خانواده و فرزندان با یکدیگر بیش‌تر بوده و فرزندان نکات تربیتی را بهتر کسب می‌کنند. در این دسته از خانواده‌ها فرزندان از رفتارهای مثبت یکدیگر الگو برداری کرده و درنتیجه موجب رشد و تربیت بهتر فرزندان می‌شود.
این مدرس با بیان اینکه فرزندان در خانواده‌های پرجمعیت مهارت‌های ارتباطی را بیش‌تر کسب می‌کنند، عنوان کرد: در خانواده‌های چند گسترده‌تر فرزندان قهر، آشتی، چگونگی حل نزاع‌ها، چگونگی شروع و پایان دادن به اختلافات و به‌طور کلی مهارت‌های ارتباطی را بهتر و کامل‌تر کسب می‌کنند. به‌طور کلی خانواده‌های دارای چند فرزند شادتر بوده و فضای روانی مطلوب‌تری را برای فرزندان ایجاد می‌کنند.
امتیازات داشتن خواهر و برادر
وی با بیان اینکه فرزندان در خانواده‌های گسترده‌تر از امتیازهایی همچون تعامل بیش‌تر، حمایت و الگوهای رفتاری برخورد دارند، اظهار کرد: فرزندان دارای خواهر و برادر در سنین بالاتر دارای وضعیت روحی بهتری نیز خواهند بود چراکه در این سن از حمایت و پشتیبانی خانواده خود بهره‌مند خواهند شد.
این مدرس ادامه داد: این دسته از فرزندان با عقده‌ها و حسرت‌هایی از جمله مهربانی و پشتیبانی افرادی به‌غیر از والدین بزرگ نخواهند شد.
وی با بیان اینکه در خانواده‌های چند فرزندی خلاهای عاطفی و روحی کم‌تری برای فرزندان وجود دارد، خاطرنشان کرد: متاسفانه امروزه بیش‌تر فرزندان به ویژه تک فرزندان در مهد بوده یا توسط پرستار نگهداری می‌شوند، این امر فضای رشد، حرکت، سازگاری با محیط و تجربه شکست و موفقیت را از کودک خواهد گرفت.
این مدرس با بیان اینکه افرادی که تک فرزند بوده‌اند در آینده زندگی فردی و اجتماعی خود به مشکل خواهند خورد تصریح کرد: این دسته از افراد در ارتباط با همسر خود و فرزند پروری نیز با مشکلاتی برای مدیریت زندگی خود مواجه خواهند شد.
به‌طور کلی نقش خواهر یا برادر تمام مراحل زندگی افراد مشهود است. تک فرزندی و نبود هیچ خواهر یا برادری تاثیر منفی خود را از دوران کودکی تا پایان عمر بر روی زندگی فرد خواهد گذاشت.
تاثیری که به دلیل تنهایی بر روح و روان فرد از دوران کودکی شروع خواهد شد و تا دوران نوجوانی و جوانی به دلیل نبود هم‌صحبت و حامی با این فرد همراه خواد بود.
در دوران بزرگسالی و میانسالی نیز تک فرزندی همچنان اثرات منفی خود را بر زندگی فردی و خانوادگی فرد خواهد گذاشت. به‌عبارتی مسئله تک فرزندی داستانی است که تمام ابعاد و دوران‌های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده و برای زندگی انسانی مضر خواهد بود.
