زباله این طلای کثیف در کلان‌شهر تهران به وفور یافت می‌شود و با توجه به نبود مدیریت مناسب پسماند مافیاها و سودجویان بسیاری را شکل داده است که مشکلات عدیده ای را برای شهر ایجاد کرده‌اند.
در راستای ساماندهی مدیریت پسماند و برنامه‌های شهرداری در این خصوص با رضا عبدلی، مدیرعامل سازمان مدیریت و پسماند شهرداری تهران به گفت‌وگو پرداختیم.
برای جمع‌آوری پسماندهای ویژه بیمارستانی چه برنامه‌ای دارید؟
شهرداری تهران در قبال پسماندهای ویژه هیچ مسئولیتی ندارد و قانون هم این موضوع را صراحت دارد ولی از سوی دیگر جمع‌آوری زباله‌های ویژه هم به گردن شهرداری افتاده است و نه می‌توانیم آن را جمع کنیم و نه می‌توانیم جمع نکنیم.
زباله‌های ویژه را جمع کنیم زیر سؤال می‌رویم که با چه شیوه‌ای در حال جمع‌آوری زباله هستیم، زباله‌های ویژه و پزشکی باید بسوزد، درست حمل و درست دفع شود، جمع هم نکنیم در بیمارستان می‌ماند و جو ایجاد می‌شود و با توجه به اینکه موضوعات پسماند را شهرداری تهران معمولاً اجرایی می‌کند، جو عمومی این احساس را خواهد داشت که ما کوتاهی می‌کنیم.
پسماندهای پزشکی جزو پسماندهای ویژه است و صراحت قانون دارد که پسماند ویژه را باید تولیدکننده جمع‌آوری و دفع کند. بنده نمی‌دانم که داستان زباله‌سوز و فراخوان اجرای آن را می‌دانید یا نه.
به دلیل اینکه پول شرکت جمع‌آوری زباله‌های ویژه بیمارستانی را وزارت بهداشت پرداخت نکرد و تقبل هزینه تاکنون نکرده است، با مشکلاتی در خصوص زباله‌های بیمارستانی مواجه هستیم و در حال حاضر نیز اگر وزارت بهداشت هزینه را پرداخت کند، شرکت مربوطه قرارداد را خواهد بست ولی مبلغی را بابت هزینه هر کیلوگرم دفع و سوزاندن باید وزارت بهداشت متقبل شود چون وظیفه خودش است.
تاکنون وزارت بهداشت مبلغی را بابت زباله‌های بیمارستانی پرداخت کرده است؟
حتماً مبلغی را پرداخت می‌کند، عیب اصلی در خصوص زباله‌های پزشکی این است که شهرداری تهران نه از محل‌های تولیدکننده زباله‌های ویژه و نه میزان تولید آمار دقیقی ندارد، چون مبدأ صدور مجوز حِرف پزشکی شهرداری نیست.
شهرداری وظیفه‌ای در قبال زباله‌های بیمارستانی ندارد؟
در حال حاضر نمی‌دانم چند مرکز پزشکی در تهران فعال است و ما هم درباره جمع‌آوری زباله‌های ویژه آنها تکلیفی نداریم. آن‌که مجوز حِرف پزشکی را صادر می‌کند باید این موضوع را بداند و اینکه مراکز درمانی چقدر زباله تولید می‌کنند را هم نمی‌دانیم.
سال ۱۳۹۴، ۱۰۷ تن زباله پزشکی تحویل شهرداری می‌دادند که در حال حاضر به ۷۸ تن رسیده است. البته در سال ۹۴ نیز صد درصد زباله‌های پزشکی به شهرداری داده نمی‌شد و نمی‌دانم چه اتفاقی افتاده که نسبت به سال ۹۴، ۳۰ تن کسری زباله پزشکی داریم. این زباله‌ها کجا می‌رود و چه می‌شود را نمی‌دانم ولی مطرح می‌کنند که این زباله‌ها با زباله‌های عادی مخلوط می‌شود.
چطور ۳۰ تن زباله ویژه بیمارستانی با زباله عادی مخلوط می‌شود؟
از کجا معلوم بیشتر از این نباشد. در سال ۹۴ صد درصد زباله‌های ویژه به شهرداری تهران داده نمی‌شد که حجم آن ۱۰۷ تن بود، حالا که ۷۸ تن شده است، قطعاً صد درصد آن داده نمی‌شود.
بنده نمی‌توانم آمار مشخص مراکز درمانی و میزان تولید زباله آنها را احصا کنم و در این خصوص وزارت بهداشت تکلیف دارد. شهرداری و سازمان مدیریت پسماند به نقل از وزارت بهداشت یک پیمانکار است و در قبال زباله‌های پزشکی وظیفه وزارت بهداشت است به ما اعلام کند چند مرکز دارد و چه مقدار تولید زباله‌های ویژه.
میزان تولید زباله‌های اعلام نشده است؟
نخیر.
آیا درخواستی داده‌اید که مراکز تولید زباله‌های ویژه و مقدار تولید زباله را معرفی کنند؟
نمی‌دانم در سنوات گذشته چگونه بوده است ولی بنده درخواست کرده‌ام محیط‌زیست به ما اعلام کند این زباله‌ها با اتوکلاو تبدیل به زباله عادی می‌شود و اگر نمی‌شود مبادی تولید و میزان آن را به ما بدهند تا جمع کنیم. بنده به جز این کار نمی‌توانم حِرف پزشکی را شناسایی کنم و میزان تناژ تولید زباله آنها را به دست بیاورم و بعد نسبت به جمع‌آوری زباله اقدام کنم. این اقدام اصلاً کار بنده نیست. وزارت بهداشت موظف است که مراکز تولید زباله‌های ویژه و میزان تناژ آن را به ما اعلام کند.
۷ هزار مرکز تولید زباله‌های ویژه پزشکی توسط شهرداری تهران شناسایی شدند که با ۲۶۰۰ مرکز قرارداد بسته‌ایم و ۲۵۰۰ مرکز نیز زباله‌های خود را تحویل می‌دهند. ما هیچ ابزاری در این خصوص نداریم و در قانون هم پیش‌بینی نشده است بتوانیم علیه کسی شکایت کنیم چون در این خصوص مرجعیتی نداریم. مرجع آن محیط‌زیست است که بلاتکلیفی در این خصوص ضربه زیادی به شهر و شهروندان وارد می‌کند.
ما سه درخواست از وزارت بهداشت و محیط‌زیست داریم؛ اولاً مراکز تولید زباله‌های ویژه پزشکی را معرفی کنند، درخواست دوم این است که میزان تولید زباله پزشکی را در هر مرکز اعلام کنند و محیط‌زیست نیز اعلام کند این زباله‌ها که تولید می‌شود عادی و یا بی‌خطرسازی شده‌اند. ما تکلیف‌مان مشخص شود که به عنوان یک پیمانکار چه اقدامی را باید در خصوص زباله‌های پزشکی انجام دهیم.
شهرداری در این خصوص چه برنامه ای دارد؟
در خصوص زباله خشک دو اقدام در سطح مناطق سطح شهر انجام می‌شود که جمع‌آوری زباله‌های عادی و نظافت و شستشوی المان‌های شهری است.
۱۲۳ قرارداد پیمانکاری و نظافت و همچنین اقدامات مکانیزه با نواحی و مناطق تهران داریم که اقدامات لازم را برای پاکسازی شهر و جمع‌آوری زباله انجام می‌دهند.
هر منطقه یک پیمانکار جمع‌آوری زباله خشک دارد و وظیفه دارد که نسبت به آموزش تفکیک زباله و ارائه مخزن و کیسه زباله اقدام کند. ولی متأسفانه به دلیل اینکه نظارت درستی از سوی ناظرین نبوده است، پیمانکاران نیز از وظیفه اصلی خارج شدند و راه ساده را پیش گرفتند که جمع‌آوری زباله خشک از داخل مخازن است که این موضوع تخلف است و نباید عوامل پیمانکاران از مخازن سطح خیابان زباله را جمع‌آوری کنند و قرار بر این بوده که از مبادی تولید و درب منازل با آموزش‌های تفکیک، زباله را تحویل بگیرند و حتی مبلغی هم بابت تفکیک زباله به خانواده‌ها بدهند، ولی در این خصوص پیمانکاران تخطی کرده‌اند.
از سوی دیگر تعدادی آدم‌های سودجو تعدادی کودکان کار را اجیر می‌کنند، مدیریت می‌کنند و در محلات رها می‌کنند تا زباله‌ها را جمع‌آوری کنند و به صورت روزمزدی و کیلوگرمی این زباله‌ها خریداری می‌شود. اکثر زباله‌گردها و یا کتفی‌ها در شهر تهران افاغنه هستند که در حاشیه استان تهران زندگی می‌کنند و توسط عده‌ای سودجو این افراد مدیریت می‌شوند و بسیار گسترده هستند. کودکان زباله‌گرد و یا کتفی‌ها از چند جهت وارد شهر تهران می‌شوند و فکر نمی‌کنم در شهر تهران مخزنی وجود داشته باشد و یک کودک کار و زباله‌گرد مسئولیت آن را نداشته باشد.
در این خصوص انگشت اتهام به سمت سازمان مدیریت پسماند است ولی هیچ تکلیف و ابزاری برای جمع‌آوری زباله‌گردها ندارد؛ چراکه نه مسئولیتی در قبال قراردادهایی که نواحی و مناطق بسته‌اند دارد و نه می‌تواند در این خصوص ورود پیدا کند.
ما مسئولیت اجرایی داریم و ناظر عالی هستیم و می‌توانیم بگوییم منطقه کار خود را به درستی انجام داده است یا نه که در این خصوص بارها نامه زدیم و گفته‌ایم کار خود را به درستی انجام نداده‌اید. مناطق و نواحی شهر تهران باید نظارت کاملی داشته باشند ولی آنها نیز ابزار قانونی به عنوان ضابط قضایی ندارند و نمی‌توانند آدم‌ها را متوقف کنند و این کار نیاز به دستور و ضابط قضایی دارد.
بهزیستی، نیروی انتظامی، شهرداری تهران، قوه قضائیه و... باید کمک کنند تا ساماندهی دقیقی در خصوص زباله‌گردها اتفاق بیفتد.
کودکان زباله‌گرد از کجا می‌آیند؟ به کجا می‌روند؟ چرا این همه افغانی زیر ۱۷ و ۱۸ سال در ایران است؟ محل استقرار و استراحت آنها کجاست و از کجا مدیریت می‌شوند؟ اینها سوالاتی است که باید دیگر دستگاه‌ها پاسخگو باشند.
آیا شما تحقیق کرده‌اید که این زباله‌گردها از کجا می‌آیند و کجا ساماندهی می‌شوند؟
اینها در حاشیه شهرها هستند حتی خارج از حاشیه شهری و حریم تهران زندگی می‌کنند مانند ورامین، پاکدشت و در حاشیه جنوب شرقی استان تهران واقع هستند. روزها و شب‌ها با کامیون در سطح شهر رها می‌شوند و در ساعاتی خاص نیز این افراد را جمع‌آوری می‌کنند.
شهرداری به تنهایی چه کار می‌تواند بکند؟ باید تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط در این خصوص ورود کنند. این افراد با چه روشی وارد ایران می‌شوند؟ اگر بررسی دقیقی صورت بگیرد، اکثر زباله‌گردها به صورت غیرمجاز از کشور افغانستان و یا پاکستان وارد ایران و تهران شده‌اند و کودکان زباله‌گرد اصلاً ایرانی نیستند.
تمامی مشکلات در این خصوص بر گردن شهرداری تهران افتاده است و شهرداری و مدیریت پسماند نیز در نوک پیکان هستند و در این خصوص باید همه کمک کنند.
با وضعیت اقتصادی فعلی زباله خشک ارزشمند شده است و متأسفانه مافیا هم دارند سوءاستفاده می‌کنند.
چرا زباله خشک در حال حاضر ارزشمند شده است؟
زمانی زباله خشک در هر کیلوگرم ۱۵۰۰ تومان بوده ولی الان کیلویی ۳ تا ۴ هزار تومان به فروش می‌رسد. مواد اولیه کمتر وارد می‌شود و پروسه تولید کاغذ گران شده است و به همین دلیل خیلی راحت مقوا و کاغذ را می‌خرند. فلزات گران شده؛ فلزات را از سطح شهر جمع‌آوری می‌کنند و با قیمت خوبی می‌فروشند. فروش مواد پلاستیکی نیز و کمبود مواد اولیه آن نیز موجب افزایش قیمت مواد بازیافتی شده است. اتحادیه صنایع بازیافت در این خصوص تکلیف دارد و باید در این خصوص وارد شود. شهرداری این آمادگی را دارد که شهرک بازیافت ایجاد کند و در این خصوص زمین و محل مناسب نیز پیش‌بینی شده و سرمایه‌گذار باید در این خصوص وارد شود. خیلی از قشرها باید وارد شوند، کمک کنند تا این شهرک تکمیل شود و حتی اگر این شهرک نیز احداث شود خیلی نمی‌توان مطمئن اعلام کرد که فعالیت افراد سودجو در زباله متوقف می‌شود.
میزان درآمد این افراد چقدر است؟
نمی‌توان در این خصوص صد درصد اظهارنظر کرد، ولی بر اساس اظهارات خودشان روزانه بیش از ۱۳۰۰ تن زباله ارزشمند جدا می‌شود و به صورت مجاز و غیرمجاز این زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کنند.
زباله ها را به کجا می برند؟
زباله‌ها جداسازی می‌شود، مقوا، فلزات، پلاستیک‌ها جدا می‌شوند و دوباره به چرخه تولید بازمی‌گردند.
با توجه به اینکه وظیفه پیمانکاران شهرداری تفکیک زباله از مبدأ است ولی این کار انجام نمی‌شود، ایرادی که به شهرداری وارد است عدم تفکیک زباله از مبدا است ؟ چه برنامه ای برای رفع این مشکل وجود دارد.
در حال حاضر اقداماتی که اشاره کردید خیلی نقص ندارد ولی اجرا نمی‌شود. قرار بر این بوده که ۲۲ پیمانکار در ۲۲ منطقه شهر تهران برای جمع‌آوری پسماند خشک اقدام کنند و در موضوع تفکیک زباله آموزش‌های لازم به شهروندان داده شود و علی‌رغم توزیع پلاستیک و مخازن، زمانبندی مشخصی برای تحویل زباله به پیمانکاران مشخص شود. ولی این روش انجام نشد و پیمانکاران روش کوتاه‌تر و سریع‌تر و با تخلف بیشتر که جمع‌آوری از مخازن است را پیش گرفتند.
با متخلفان چه می‌کنید؟
برخورد با متخلفان را نباید بنده انجام دهم و مسئولان ناحیه و منطقه باید با متخلف برخورد کنند که البته این اقدام صورت نمی‌گیرد.
چه تعداد کودک زباله‌گرد در تهران وجود دارد؟
نمی‌دانم، آمار ندارم، البته هیچ کسی در این خصوص آمار ندارد؛ چراکه آنها به صورت غیررسمی و غیرقانونی وارد کشور و شهر می‌شوند.
آیا کودک زباله‌گرد ایرانی نیز وجود دارد؟
اصلاً زباله‌گرد ایرانی نداریم. چند قشر زباله‌گرد هستند، یکی عوامل پیمانکارانند، دیگری مافیا و سودجویان زباله‌گرد هستند که تعدادی از تبعه افغانستان را در سطح شهر پخش و مجدداً جمع‌آوری می‌کنند و یکسری هم افراد معتاد و نیازمند هستند.
آیا مافیای سودجو در بحث زباله را شناسایی کرده‌اید؟
بیشتر این افراد تبعه افغانی هستند و از خارج از تهران می‌آیند.
چگونه زباله‌ها گردها را شناسایی می‌کنند؟
ما چند طرح را برای جلوگیری از تخلفات در حوزه پسماند پیگیری کرده‌ایم. در منطقه یک پیمانکاری آمده است که اعلام کرده با همکاری نیروهای انتظامی می‌تواند کتفی‌ها را ساماندهی و جمع‌آوری کند. امیدواریم بتوانیم با نرم‌افزار و اپلیکیشنی که مانند تاکسی‌های اینترنتی عمل می‌کند بتوانیم زباله‌های خشک شهروندان را جمع‌آوری کنیم.
این اپلیکیشن به‌گونه‌ای عمل می‌کند که هرگاه هر خانوار زباله‌های خشکش به کیلوگرم برسد با استفاده از این نرم‌افزار می‌تواند اعلام کند و فردی برای تحویل زباله به درب منزل آن فرد مراجعه می‌کند. پایلوت این طرح در منطقه ۱۱ اجرایی شده است و می‌توانیم با این کار دست مافیا را قطع کنیم.
اگر پیمانکاران بخواهند عمده زباله‌گردها کم می‌شود و شرایط فعلی در خصوص زباله‌گردی را می‌توان گفت عوامل پیمانکاران هستند.
طرح دیگری مبنی بر ادغام پیمانکارهای جمع‌آوری خشک و نظافت‌کنندگان داریم که با این کار هر کارگری که برای نظافت محله ورود می‌کند می‌تواند زباله‌های خشک را نیز جمع‌آوری کند و هرچه زباله خشک بیشتری داشته باشد، درآمد بیشتری نیز خواهد داشت و این اقدام موجب می‌شود از زباله‌گردها نیز کم شود.
این طرح‌ها را پیش می‌بریم اگر مناطق همراهی کنند قطعاً اتفاقات خوبی خواهد افتاد و از سوی دیگر نیز صورت وضعیت الکترونیک را به جد پیگیری می‌کنیم و اجازه نمی‌دهیم دست افراد در نظارت خیلی باز باشد.
در حال حاضر وضعیت را چطور ارزیابی می‌کنید؟
مناسب نیست. در حال حاضر به لحاظ نظافت و جمع‌آوری زباله تلاش خود را می‌کنیم و می‌توان گفت از ساعت ۶ تا ۷ صبح هر کس چرخی در شهر بزند اذعان می‌کند که شهر تمیز است، ولی ساعاتی بعد از لحاظ نظافت شهر به هم می‌ریزد و شهروندان نیز باید بدانند در قبال نظافت و پسماند شهر وظیفه دارند و باید به آن عمل کنند.
آیا خانواده شما زباله‌ها را تفکیک می‌کنند؟
خانواده بنده حتماً این کار را می‌کنند، حتی در مسافرت نیز تفکیک زباله را انجام می‌دهیم.
آیا زباله‌هایتان را از داخل ماشین به بیرون پرت می‌کنید؟
به هیچ وجه. من همیشه در ماشین پلاستیک دارم، اگر هم کوتاهی صورت بگیرد فرزندم به بنده تذکر می‌دهد.
در کدام مناطق زباله ارزشمندتر است؟
با توجه به شرایط زندگی منطقه یک تهران زباله خشک بیشتری دارد.
چرا به زباله‌گردها کتفی می‌گویند؟
چون با کتف زباله‌ها را حمل می‌کنند. گونی بر روی کتف می‌اندازند که کل ابزارشان گونی ۵ هزار تومانی است و هنگامی که توسط شهرداری نیز متوقف شوند گونی دیگری را خریداری و به کار خود ادامه می‌دهند.
محتوای گونی‌ها چقدر ارزش دارد؟
میانگین محتوای هر گونی ۵۰ هزار تومان ارزش ریالی دارد.
سازمان پسماند با همراهی مناطق و نواحی باید وظایف‌شان را به درستی انجام دهند و در کنار آنها شهروندان، نیروی انتظامی، بهزیستی و قوه قضائیه کمک کنند تا کتفی‌ها را سروسامان دهیم. این افراد صد درصد غیرمجاز هستند و یک کارگر ۱۶ و ۱۷ ساله افغانی چطور وارد ایران شده است.
حرف پایانی
از مردم می خواهیم در زمینه تفکیک زباله از مبدا کمک کنند تا بتوانیم این طرح را به درستی در تهران اجرایی کنیم.
