مسئولیت یا مسئولیت پذیری، به تنهایی اشاره به حس وظیفه‌شناسی، پاسخ‌گو بودن تعهد دارد و از آنجایی که در روانشناسی مسئولیت پذیری یک ویژگی ذاتی نیست، قابل آموزش و قابل ارتقاست. در حال حاضر براساس بررسی‌ها در حوزه روانشناسی و رواشناسی اجتماعی، بخش زیادی از مشکلات اجتماعی کشور در حوزه مهارت‌های فردی است و در مهارت‌های فردی نیز، تاکنون آموزش درست و علمی در مورد مسئولیت پذیری صورت نگرفته است.
همچنین، نتایج تحقیقات متعددی نشان می‌دهد، تاثیر شیوه‌های فرزندپروری بر عملکرد اجتماعی و کارکردهای روانشناختی فرزندان نقش دارد. علاوه بر این، رواشناسان صفر تا ۸ سال را زمان طلایی تربیت کودکان می‌دانند و همین مساله باعث شده، گروهی از روانشناسان ایرانی، با حضور در موقعیت‌های شهری اقدام به آموزش مسئولیت پذیری می‌کنند؛ طرحی تحت عنوان خانه مسئولیت پذیری که هدف اصلی آن، آشنا کردن خانواده‌های با سبک‌های نوین تربیت فرزند است.
خانه‌های مسئولیت‌پذیری در نقاطی که مادران و کودکان در آنجا حضور دارند، غرفه‌هایی را برپا می‌کند و خانواده‌ها با کودکان ۲ تا ۱۲ سال می‌توانند به آنها مراجعه کنند و ارزیابی شوند. این ارزیابی در سه بخش انجام می‌شود؛ در بخش اول کودک توسط روان‌شناس‌های تایید شده ارزیابی می‌شود، در قسمت دوم والدین از لحاظ سبک فرزندپروری ارزیابی می‌شوند و در بخش سوم هم به والدین آموزش داده می‌شود. پروسه‌ای رایگان که فقط ۲۰ دقیقه زمان می‌برد و دید جدیدی به والد برای تربیت و آموزش مسئولیت‌پذیری به کودک می‌دهد.
مسئولیت‌پذیری؛ خلأ مهم در جامعه ایران
در همین زمینه دکتر حسام فیروزی، روان‌درمانگر کودک، نوجوان و خانواده با تاکید بر اینکه، این طرح برای خانواده‌هایی است که با کودکانشان در سطح شهر در رفت‌وآمد هستند، گفت: ما می‌دانیم خانواده‌هایی که به کلینیک‌های روانشناسی مراجعه می‌کنند تا حدی دغدغه کودکشان را دارند. ما می‌خواهیم بسنجیم خانواده‌هایی که به کلینیک‌ها مراجعه نمی‌کنند، چقدر دغدغه کودکشان را دارند. سبک‌های فرزندپروری آنها را بسنجیم و یک آموزش کوتاه در کمتر از ۷ دقیقه با روانشناسان تاییدشده به آنها بدهیم. در خانه‌های مسئولیت‌پذیری کودک ارزیابی می‌شود و در کنار آن والدین هم آموزش می‌بینند و یک تلنگری به آنها وارد می‌شود و در کنار این آموزش یک کتابچه‌ای به خانواده داده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: این اولین هدف ماست تا سبک‌های فرزندپروری را ارزیابی کنیم. قدم دوم این است که بعد از ارزیابی تحقیقات انجام شود و آمار به دست بیاوریم. بعد از آن با خانواده‌ها تماس گرفته می‌شود و برای یک همایش ۴ ساعته دعوت می‌شوند و ارزیابی کودک و خانواده به آنها تحویل داده می‌شود و به آنها توصیه‌های لازم را می‌کنیم. در این همایش که آن هم رایگان است، خانواده‌ها چهار ساعت دوباره آموزش می‌بینند.
این روان‌درمانگر کودک و خانواده با اشاره به اینکه، قبل از آموزش تستی از خانواده گرفته می‌شود گفت: هدف از این تست‌ها این است که ببینیم آن ارزیابی ۲۰ دقیقه‌ای چه تاثیری بر آنها گذاشته است و قرار است این ۴ ساعت چه تاثیری بر آنها بگذارد. بعد از این همایش به خانواده‌ها گفته می‌شود که اگر بخواهند در کارگاه‌های ما شرکت کنند؛ کارگاه‌هایی که می‌تواند مهارت بیشتری به آنها بدهد و بتوانند سوالاتشان را هم بپرسند.
فیروزی تاکید کرد: در کل هدف ما این است که جامعه را با سیستم‌های فرزندپروری نوین آشنا کنیم و به آنها این مهارت را بدهیم تا بدانند هدفشان از فرزندآوری و تربیت فرزند چیست. ما به والدین می‌گوییم که کودک مانند یک بسته پستی است و این خانواده است که مشخص می‌کند کودک را به کجا بفرستد. در واقع ما به والدین می‌گوییم که کودکشان باید حس ارزشمندی داشته باشد و پایه اصلی مسئولیت‌پذیرشدن کودک بر همان حس ارزشمندی است. اگر هم بخواهیم کلی‌تر و در جامعه ببینیم، اصلی‌ترین نیاز جامعه ما که خلا آن حس می‌شود، مسئولیت‌پذیری است. به عبارت دیگر در فرهنگ ما جای مسئولیت‌پذیری به‌شدت خالی است.
وی در ادامه درباره ویژگی‌های این طرح می‌گوید: ما امکاناتی را در اختیار خانواده‌ها قرار می‌دهیم که شناخت بیشتری از خودشان و شناخت بیشتری از کودکشان، هدفمندکردن رابطه والد و کودک و همچنین رابطه زوجین. تحقیقات نشان می‌دهد که آموزش با شیوه‌های خاص به والدین کمک می‌کند تا به شناخت برسد. من تا امروز ۷۰۰ هزار نفر را در این حوزه آموزش داده‌ام و بر آنها کار پژوهشی کرده‌ام و تاثیرش را هم دیده‌ام. این آموزش‌ها در کل ۴۰ ساعت است که ۲۰ ساعتش برای دوران کودکی، ۱۰ ساعت برای تا ۱۸ سال و ۱۰ ساعت دیگر برای رابطه زوجین.
به گفته فیروزی؛ طبیعتا وقتی افراد مسئولیت‌پذیر می‌شوند، می‌تواند جامعه بهتری را رقم بزنند و رفاه بیشتری را در جامعه ایجاد کنند و در ادامه نشاط بیشتری در جامعه ایجاد می‌شود. قبلا برای اینکه بفهمند یک جامعه چقدر پیشرفت کرده، شاخص‌های اقتصادی را بررسی می‌کردند اما امروز نشاط و شادکامی است که در دنیا به‌عنوان شاخص یک جامعه سالم مورد توجه قرار می‌گیرد.
