رابطه جنسی از منظر طب ایرانی بخشی از "سته ضروریه" بوده و ذیل دو بحث حرکت و سکون و اعراض نفسانیه تعریف می‌شود، رابطه جنسی و خروج منی از بدن اگر به اعتدال باشد، باعث تقویت بدن و دفع فضولات بوده و در صورت ضعف و نقاهت و پیری، باعث خشکی زیاد و از بین رفتن حرارت درونی بدن و ضعف و غلبه سردی است.
رابطه جنسی که منتج به خروج منی شود، با فعال کردن ارواح و قوا و حرارت درونی بدن باعث لذت خواهد شد خصوصاً اگر شخص جوان، گرم مزاج با بدنی قوی باشد.
نکته جالب توجه از منظر طب ایرانی آن است که اگر شدت هیجان شهوت و بنیه قوی بدنی در حمایت از رابطه جنسی، فعال نباشد و خروج منی در هنگام بی‌میلی و بی‌رغبتی و کمی شهوت باشد، باعث ناقص یا ضعیف بودن و انواع بیماری‌های ژنتیکی در فرزند خواهد شد و برعکس آن اگر زیادی شهوت بر رابطه جنسی و شدت هیجان قوای بدنی به عنوان مهمترین پشتیبانی خروج منی در بدن فعال باشد، باعث تقویت بنیه و باهوش و زیرک شدن فرزند خواهد شد.
از سوی دیگر، افراط در رابطه جنسی و مخصوصا رابطه جنسی همراه با خروج منی می‌تواند باعث بیماری‌های متعددی شود از جمله می‌توان به ضعف اعصاب، چشم، قلب، مغز، کبد، معده، کلیه، مثانه، درد کمر و لگن، سیاتالژی، نقرس، پارکینسون، سکته مغزی و امثال این‌ها اشاره کرد؛ خصوصاً اگر این افراط در روابط جنسی حین پری یا خالی بودن شدید معده باشد.
در عین حال اگر نزدیکی و خروج منی در هنگام قوت بدن و تقاضای شهوانی طبیعی باشد باعث تقویت بدن، افزایش حرارت، افزایش توان جنسی و برطرف‌کننده برخی بیماری‌ها با منشأ مغز مانند جنون و مالیخولیا و وسواس و همچنین غلبه دم و صفرا خواهد بود.
از نظر مزاج‌شناسی، جوانان دارای مزاج گرم و تر بیشتر از بقیه افراد توانایی برقرار کردن رابطه جنسی را دارنداما در صورتی که به حد افراط نرسد و زیاده‌روی در این امر نکند و جانب اعتدال را رعایت کند؛ از سوی دیگر صفراوی مزاجان و افراد گرم و خشک نیز در درجه‌ای کمتر از دموی‌ها توانایی رابطه جنسی را داشته و در صورت زیاده‌روی و افراط، ضرری به بدنشان می‌رسد بیشتر از افراد دموی است و باعث خشکی و لاغری و ضعف چشم و فرورفتن چشم ایشان می‌شود.
صاحبان مزاج سرد و تر بلغمی و سرد و خشک سوداوی در صورت کم‌ترین زیاده‌روی در رابطه جنسی، دچار ضعف معده، هضم، قلب، مغز، کبد، سستی بدن، لاغری و برخی بیماری‌های روانی خواهند شد.
بهترین زمان برای برقراری رابطه جنسی از منظر طب ایرانی، بعد از خروج غذا از معده است که هضم کامل شده و حداقل دو تا سه ساعت از خوردن غذا گذشته است؛ دیگر آنکه رابطه جنسی در زمان شوق و شهوت طبیعی و بدون داروهای افزاینده قوه شهوت صورت گیرد زیرا در این هنگام ظرف منی پر، قوای بدنی بالا و توان ذهنی لازم برای انجام این امر فراهم است.
از سوی دیگر، هنگام خروج منی، مرد نباید جلوی آن را به هر وسیله‌ای بگیرد چرا که باعث زخم مجاری ادراری و عفونت می‌شود.
اما در منابع طب ایرانی، بر "ملاعبه" توسط زوجین پیش از انجام مرحله آخر رابطه جنسی تاکید فراوانی شده که امروزه به نام عشق‌بازی پیش از مقاربت شناخته می‌شود؛ ملاعبه از نظر تدبیر جماع و رو به سلامتی بردن بدن نقش زیادی دارد به گونه‌ای که بسیاری از حکما نسبت به تشریح کامل و دقیق این مسئله اقدام کرده‌اند.
در منابع روایی هم احادیث فراوانی در لزوم انجام ملاعبه آمده است از جمله رسول اکرم در این باره می‌فرمایند: "وقتی کسی قصد نزدیکی با همسرش را دارد مانند مرغان به نزد او نرود بلکه اول با او ملاعبه، دست‌بازی و شوخی کند و سپس با او نزدیکی کند. (حلیه المتقین، انتشارات هجرت ، چ 11 ، ص 126 )
امروزه با انجام مطالعات گسترده علمی نیز به اثبات رسیده که یکی از رموز برخورداری از سلامت جنسی، فراهم کردن زمینه روحی و روانی عمل مقاربت جنسی از طریق ملاعبه است و اتفاقا یکی از دلایل اصلی نارضایتی جنسی به‌ویژه در زنان و تحمیل مشکلات زناشویی بعدی به‌دلیل عدم رعایت همین اصل مهم است که در منابع دینی و منابع طب سنتی بر آن تاکید فراوانی شده است.
از نظر تقویمی و مسائل مرتبط با علم هیئت و نجوم در زمان‌هایی مانند قمر در عقرب، شب‌های اول و وسط و آخر ماه، هنگام کسوف و خسوف، سه‌شنبه شب و هنگام طلوع و غروب آفتاب باید از مقاربت خودداری کرد.
