خبر خودکشیهای اخیر چهرههای مشهوری مانند آنتونی بوردن، آشپز مشهور امریکایی این مسأله را در مرکز توجه قرار داده است. اگر تصور میکنید که آمار خودکشی رو به افزایش است، درست فکر میکنید. خودکشی دلایل زیادی دارد که بسته بر هر شخصی متفاوت است، اما با آگاهی از نشانههای هشدار دهندهی آن شاید بتوان زندگی انسانی را نجات داد. در ادامه به ۱۳ مورد از این نشانهها میپردازیم.
۱- از افراد مشهور تقلید میکنند
طبق تحقیقات، طی ۴ ماه بعد از خودکشی رابین ویلیامز، بازیگر مشهور و محبوب امریکایی در سال ۲۰۱۴، آمار خودکشیها در امریکا حدود ۱۰ درصد افزایش یافت. این آمار نشان میدهد که چنین مسألهای تا چه حد میتواند در افراد مستعد تأثیرگذار باشد. افرادی که در تلاش هستندافسردگی خود را مدیریت کنند وقتی میبینند شخص مورد تحسین آنها به زندگی خود پایان میدهد، خودکشی را روشی برای فرار از رنج خود قلمداد میکنند.
۲- تغییرات رفتاری زیادی دارند
هر گونه تغییر چشمگیر و غیر قابل توضیح در رفتار یک شخص، به ویژه تغییر منفی، باید مورد توجه قرار گیرد. با این حال، همهی تغییرات رفتاری لزوما به معنای آن نیستند که شخص قصد خودکشی دارد. همدلانه و محترمانه از شخص مورد نظر سؤال کنید، مثلا برای شروع کافی است حالش را بپرسید. اگر در صحبتها یا کارهای او چیزی وجود داشت که نشان میداد او تمایل دارد به خودش یا دیگران آسیب بزند، از او بپرسید که آیا قصد دارد به خودش یا کس دیگری آسیب بزنید یا نه.
۳- از ارتباط با دوستان یا فعالیتهای اجتماعی خود دست میکشند
تصمیم به تنها ماندن و دوری کردن از دوستان و خانواده یا فعالیتهای اجتماعی میتواند از نشانههای احتمالی افسردگی باشد. هر گونه نشانهای که از بی علاقگی فرد به فعالیتهایی که سابقا از آنها لذت میبرد حکایت کند باید مورد توجه قرار گیرد. این افراد با افکار و احساسات خود درگیر هستند و مایل نیستند دیگران متوجه این موضوع شوند. به علاوه، در این صورت فرصت بیشتری برای خوابیدن و فکر کردن دربارهی وضعیت خود دارند.
۴- برنامه ریزی میکنند
این افراد معمولا برای تصمیم خود مرحله به مرحله برنامه ریزی میکنند. مثلا به دیدن دوستان، خانواده یا کسانی میروند که مدتها است آنها را ندیده اند. اما برخی دیگر از آنها تلاش میکنند روابط خود را قطع کنند. ممکن است شخص وصیت نامه بنویسد، اتاق یا خانه اش را تمیز کند و یا وسایل مورد علاقه اش را به دیگران ببخشد، چون فکر میکند دیگر به آنها نیاز ندارد. بعضی افراد قبل از اقدام به خودکشی یک یادداشت مینویسند.
۵- دیگر به ظاهر خود اهمیت نمیدهند
این افراد ممکن است ناگهان نسبت به ظاهر و بهداشت شخصی خود بی توجه شوند. به علاوه، به نظرات دیگران در مورد خودشان کمتر اهمیت میدهند. آنها رنجیدهتر و تهیتر از آن هستند که به ظاهرشان اهمیت دهند.
۶- مدرسه/ دانشگاه، کار یا تفریح برای آنها کسل کننده است
هیچ چیزی در نظر افراد افسرده خوب یا جالب نیست، بلکه آنها احساس میکنند همه چیز سخت، طاقت فرسا و کسل کننده است. آنها اهمیتی به موفقیت در تحصیل یا شغل خود نمیدهند، چون تنها به رنج خود فکر میکنند. به علاوه، آنها انرژی تلاش کردن ندارند و نسبت به فعالیتهای خود بی علاقه میشوند.
۷- همهی فکر و ذکرشان مرگ است
تفاوتی ندارد موضوع صحبت شخص با دوستش باشد یا مقالهی او در دانشگاه؛ هرگونه صحبت مستقیم یا غیر مستقیم دربارهی مرگ باید مورد توجه قرار گیرد. به علاوه، ممکن است این افراد در اینترنت دربارهی خودکشی جستجو کنند، از دیگران دربارهی خرید مواد کشنده یا حتی اسلحه سؤال کنند و یا به فیلمها یا موسیقیهایی با موضوع خودکشی علاقه داشته باشند.
۸- شروع به مصرف مواد یا الکل میکنند و یا مصرف آنها را بیشتر میکنند
بسیاری از افرادی که از احساس اضطراب، پریشانی یا افسردگی رنج میبرند، برای تسکین خود، فرار و احساس آرامش به مصرف مواد و مشروبات الکلی روی میآورند. مواد مخدر و مشروبات الکلی عقل و شعور فرد را تحت تأثیر قرار میدهند و احتمال زیادی وجود دارد که فرد تحت تأثیر این مواد، تصمیمات نامناسبی بگیرد و دست به کارهای فکر نشده یا خطرناک بزند.
۹- نوسانات خلقی شدیدی دارند
تغییرات خلقی شدید یکی از نشانههای افسردگی و ریسک فاکتور مهمی در خصوص خودکشی است. اشخاص افسرده ممکن است از احساس ناراحتی شدید به کجی خلقی تغییر حالت دهند. ممکن است این نوسانات خلقی شباهتی به ویژگیهای شخصیتی فرد نداشته باشد و شخص رفتارهای کاملا متفاوتی از خود نشان دهد. این تغییرات از عدم ثبات عاطفی و روانی فرد حکایت میکند.
۱۰- احساس میکنند سربار دیگران هستند
این افراد احساس میکنند سربار خانواده، دوستان یا جامعه هستند. برای مثال، آنها از اینکه نمیتوانند به دیگران کمک کنند احساس گناه میکنند و چنین حرفهایی میزنند: «همه بدون من شرایط بهتری دارند، یا بدون من همه چیز راحتتر میشود». به این صحبتها بی توجه نباشید و به آنها بگویید که سربار نیستند.
۱۱- اخیراً دچار بحران یا مشکلی شده اند
بسیاری از این افراد در زندگی خود با مشکلاتی دست و پنجه نرم میکنند که غیر قابل حل به نظر میرسد. تحقیر اجتماعی، شکستهای عاطفی، بیماریهای سخت جسمانی، مشکلات معیشتی، بی خانمان بودن و مشکلاتی از این دست هم از انگیزههای اقدام به خودکشی هستند. به علاوه به کسانی توجه داشته باشید که احساس میکنند در مخمصهای گیر افتاده اند (مثل یک شغل، وضعیت اقتصادی یا رابطهی عاطفی غیر قابل تحمل) و قادر نیستند از آن خلاص شوند.
۱۲- نشانههایی از افسردگی دارند
افسردگی نشانههای مختلفی دارد، مثلا سخت خوابیدن، کاهش یا افزایش وزن، نگرانیهای غیر معمول، بدخلقی، غمگین بودن، عصبانیت و یا ناامیدی. البته این نشانهها در میان افراد عادی هم وجود دارد و لزوما به معنای افسرده بودن شخص نیست. اما این نشانهها اگر بیشتر از یک یا دو هفته به طول انجامد، میتواند زنگ خطری باشد که این فرد نیاز به کمک دارد. لازم به ذکر است که بسیاری از افراد افسرده اقدام به خودکشی نمیکنند. با این حال، حتی اگر آنها قصد خودکشی هم نداشته باشند، باید به افرادی که از افسردگی شدید رنج میبرند کمک شود.
۱۳- دربارهی خودکشی صحبت میکنند
همهی کسانی که به خودکشی فکر میکنند دربارهی آن صحبت نمیکنند. با این حال، بسیاری از افرادی که دست به خودکشی میزنند سابقهی رفتارهایی دارند که نشان دهندهی وجود خطر آسیب به خود است. هرگونه تهدید به خودکشی را جدی بگیرید، حتی تهدیدهایی که بی ضرر، اغراق آمیز یا نمایشی به نظر میرسد.