بر اساس آمار وزارت بهداشت، در سال ۱۳۸۰ حدود ۲۶.۸ درصد از بار بیماری ها مربوط به بیماری های واگیر و ۵۷.۲ مربوط به بیماری های غیرواگیر بود، اما در آخرین آمار نرخ بیماری های غیرواگیر به ۷۶.۴ افزایش یافته که همه اینها به نوع تغذیه بر می گردد.
رژیم غذایی ناسالم، فشارخون بالا، چاقی، تحرک بدنی کم، دخانیات، دیابت، آلودگی هوا، کلسترول خون، حوادث شغلی و اعتیاد، ۱۰ عامل خطرناک بیماری های غیرواگیر هستند.
بررسی های وزارت بهداشت نشان می دهد؛ از هر ۱۰ روستایی ۲ نفر چربی خون بالا دارند و در شهر این آمار بالاتر است. بیش از نیمی از جمعیت ما کم تحرک هستند. در روستاها حدود ۵۰ درصد جمعیت دچار اضافه وزن و چاقی و در شهرها بیش از ۶۲ درصد گرفتار اضافه وزن و چاقی هستند.
فرزانه فربخش رئیس گروه پیشگیری و کنترل بیماری های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در خصوص بیماری فشار خون بالا، گفت: هایپرتنشن یک بیماری مزمن شایع است که در آن مقدار فشارخون از حد طبیعی بالاتر می‌رود و منجر به آسیب اندام‌های حیاتی مثل قلب، مغز، کلیه و چشم می‌شود.
وی ادامه داد: بسیاری از افراد سال‌ها مبتلا به فشار خون بالا هستند بدون اینکه از بیماری خود مطلع باشند. کنترل، خود مراقبتی و درمان می‌تواند در ابتلا به بیماری افزایش فشار خون بسیار تأثیرگذار باشد.
فربخش اظهار کرد: برای جاری شدن خون در شریان های اعضای بدن و رساندن مواد غذایی به اعضای مختلف بدن، نیاز به نیرویی دارد که آن را به گردش درآورد و این نیرو فشارخون نامیده می شود. زمانی که قلب منقبض می‌شود، خون وارد شریان‌ها شده و فشارخون به حداکثر مقدار خود می‌رسد که به آن فشارخون «سیستول» می‌گویند.
محققان دریافتند به ازای افزایش هر ۱۰ mm Hg در میانگین فشار شریانی، خطر سقط جنین تا ۱۷ درصد افزایش می یابد. افزایش فشارخون در بین افراد بزرگسال با افزایش خطر بیماری قلبی در سنین بالاتر مرتبط است و این مطالعه نشان می دهد که ممکن است بر سلامت باروری هم تاثیر داشته باشد.
محققان تاکید می کنند کمک به درمان فشارخون بالا قبل از بارداری می تواند از بروز بیماری قلبی در آینده پیشگیری کرده و همچنین سلامت باروری زنان را بهبود بخشد.
به گفته رئیس گروه پیشگیری و کنترل بیماری های غیر واگیر معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در زمان استراحت قلب، با خروج تدریجی خون از این شریان‌ها و جریان آن به سوی مویرگ‌ها فشارخون کاهش یافته و به حداقل مقدار خود می‌رسد که به آن فشارخون «دیاستول» می گویند.
فربخش با اشاره به اینکه بهترین راه برای پی بردن به مقدار فشارخون هر فرد، اندازه‌گیری منظم آن با دستگاه فشارسنج است، بیان کرد: مقدار فشارخون باید بر اساس چند نوبت اندازه گیری در موقعیت‌های جداگانه، در طول یک دوره زمانی تعیین شود. اگر فشارخون به‌طور دائمی بالاتر از حد طبیعی باشد، به آن فشارخون بالا می‌گویند.
وی عوامل زیادی نظیر وضعیت بدن، فعالیت مغز، فعالیت گوارشی، فعالیت عضلانی، تحریکات عصبی، تحریکات دردناک، مثانه پر، عوامل محیطی مثل دمای هوا و میزان صدا، مصرف دخانیات، مصرف الکل و قهوه، چای و دارو را در افزایش فشارخون موثر دانست و گفت: سابقه فشار خون بالا در افراد درجه یک خانواده از عوامل بسیار مهم در افزایش احتمال بروز این بیماری در فرد است. در کسانی که سابقه خانوادگی بیماری را دارند انجام مشاوره ژنتیک در پیشگیری و کنترل این بیماری مؤثر است.
فربخش ادامه داد: شیوع فشار خون بالا در مردان قبل از سن ۵۰ سالگی بیشتر از زنان هم سن آنها مشاهده می شود، اما بعد از ۵۰ سالگی به دلیل یائسگی، شیوع فشارخون بالا در زنان افزایش می‌یابد.
رئیس گروه پیشگیری و کنترل بیماری های غیر واگیر معاونت امور بهداشتی دانشگاه، افزود: مصرف نمک بیش از نیاز بدن با فشار خون بالا ارتباط دارد. واکنش افراد به میزان نمک رژیم غذایی متفاوت است و افراد سالمند نسبت به نمک حساس‌تر هستند.
فربخش در خصوص تاثیر چربی خون در بروز فشار خون بالا، تصریح کرد: چربی خون به‌طور مستقیم در افزایش فشارخون دخیل نیست، اما به دلیل تغییراتی که در جدار رگ به وجود می‌آورد ممکن است بیماری فشارخون بالا را تشدید کند. اگر مقدار LDL کلسترول در خون بالا باشد، در جدار عروق رسوب کرده و منجر به تصلب شرایین و در نتیجه فشارخون بالا می‌شود.
وی اظهار کرد: مصرف دخانیات و الکل از دیگر عوامل زمینه‌ساز ابتلا به تصلب شرایین است. نیکوتین سیگار به طور موقتی منجر به افزایش ضربان قلب و فشارخون می‌شود و در دراز مدت تأثیر قابل توجهی در افزایش فشارخون خواهد داشت.
به گفته فربخش، احتمال بروز فشار خون بالا در کسانی که به اندازه کافی تحرک ندارند، بیشتر است.
وی ادامه داد: چاقی یکی از عوامل مهمی است که در شیوع فشار خون بالا نقش به سزایی دارد. فشار خون بالا در افراد چاق ۲ تا ۶ برابر بیشتر از افرادی است که افزایش وزن ندارند. هر ۱۰ کیلوگرم افزایش وزن موجب افزایش فشار سیستولی ۲ تا ۳ میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولی ۱ تا ۳ میلی متر جیوه می‌شود.
به گفته فربخش، چاقی های مرکزی یعنی چاقی هایی که در قسمت شکم متمرکز است، در ایجاد فشار خون بالا اهمیت بیشتری دارند. چاقی‌های مرکزی منجر به مقاومت به انسولین طبیعی خون می‌شود و مانع از پاسخ بافت‌های بدن به انسولین می‌شود.
محققان دانشگاه هاروارد دریافتند ابتلا به فشارخون بالا در بین افرادی که گوشت ماهی، مرغ یا گوساله کباب شده، سرخ شده یا بریان شده بیش از ۱۵ بار در ماه مصرف می کنند در مقایسه با کسانی که این نوع غذاها را کمتر از چهار بار در ماه مصرف می کنند، ۱۷ درصد بیشتر است. تحقیقات نشان می دهد زمانی که پروتئین گوشت نیم سوز شده یا در معرض دمای بالا قرار می گیرد، ماده شیمیایی موسوم به HAA (آمین های آروماتیک هتروسایکلیک) تولید می شود که خطر فشارخون بالا را هم افزایش می دهد.
رئیس گروه پیشگیری و کنترل بیماری های غیر واگیر معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، بیماری دیابت را نیز زمینه ساز فشار خون بالا دانست و افزود: دیابت خطر بیماری های قلبی عروقی را چند برابر می‌کند، بنابراین کنترل فشار خون در افراد مبتلا به دیابت و تنظیم قند خون در افرادی که مبتلا به فشار خون بالا هستند، اهمیت زیادی دارد
وی عنوان کرد: وراثت، شرایط محیطی، میزان واکنش به نمک، سطح رنین پلاسما، میزان حساسیت به انسولین و یون‌هایی مثل سدیم، کلر، کلسیم و عواملی مثل نژاد نیز می‌توانند بر فشارخون تأثیر به سزایی داشته باشند.
فربخش برای پیشگیری از ابتلا به فشارخون بالا، توصیه کرد: فشارخون خون خود را به طور منظم در منزل اندازه گیری کنید و اگر از حد طبیعی بالاتر است به پزشک مراجعه کنید.
وی گفت: برای اطلاع از وضعیت فشارخون خود در هر ملاقات با کارکنان بهداشتی و یا پزشک، از آنها درخواست کنید، فشارخون شما را اندازه گیری کنند.
فربخش ادامه داد: در اندازه‌گیری فشارخون یادتان باشد باید نیم ساعت قبل از اندازه گیری آن، از مصرف غذا و نوشیدنی بالاخص قهوه و چای خودداری کنید و فعالیت بدنی نداشته باشید. مثانه کاملاً خالی باشد. سیگار هم مصرف نکرده باشید. تحت فشارهای عصبی هم قرار نگرفته باشید.
به گفته وی، مصرف میوه و سبزی را در وعده‌های غذایی روزانه قرار دهید. زیرا این مواد به علت داشتن پتاسیم در کنترل فشارخون بالا موثر هستند.
فربخش تاکید کرد: در صورتی که شیوه زندگی نامناسب دارید، با کاهش مصرف سدیم یا نمک و چربی در رژیم غذایی، ترک مصرف دخانیات، کاهش چاقی به خصوص چاقی شکمی، حفظ وزن مطلوب، افزایش فعالیت بدنی، کنترل قند خون و کنترل اختلالات چربی خون آن را اصلاح کنید. با اصلاح شیوه زندگی نامناسب، فشارخون خود را در حد طبیعی حفظ خواهید کرد.
