کشنده‌ترین و خطرناک‌ترین قارچ‌ها را بشناسید

همه می‌دانند که اگر بدون برنامه ریزی به جنگل برویم و دستمان به هر قارچی که رسید آن را بکنیم و بخوریم درست مثل این است که وارد بازی رولت روسی بشویم. از وقتی بچه بودیم و برایمان داستان‌های پریان تعریف می‌کردند به ما یاد داده‌اند که نباید دست به قارچ سمی بزنیم. نکته‌ی آموزشی این داستان‌ها این است که اگر شما متخصص حرفه‌ای قارچ نیستید نباید اصلاً طرفش بروید. حالا می‌شنوم که دارید می‌گویید «ولی مگر نباید فقط قارچ‌هایی را نخوریم که قرمز هستند و رویشان دایره‌های سفید قرار دارد؟» خوب، اینها یک جور قارچ سمی هستند و حتماً شما را هم مریض می‌کنند. اما قارچ‌های دیگری هم هستند که شما را مریض می‌کنند ولی ظاهرشان کاملاً بی‌خطر و مثل قارچ‌های خوراکی است.

طبق یک تخمین، تعداد کسانی که هر سال با خوردن قارچ مسموم می‌شوند، فقط در آمریکا، شش تا هفت‌هزار نفر است. بااینکه تعداد مرگ‌ومیر بر اثر خوردن قارچ سمی کمتر از یک‌درصد است، اما به‌هرحال خیلی از مصدومین دچار مسمومیت جدی می‌شوند. خیلی از مسمومین کودک هستند، اما بزرگسال هم در میان آن‌ها هست؛ موارد شدیدتری هم وجود دارد که کل یک خانواده مسموم شده باشند. در کل، حدود ۳۰ نوع قارچ وجود دارد که مسمومیت آن‌ها اثبات شده، و بیشترشان از یک خانواده هستند. به‌علاوه، بیش از ۲۰ نوع قارچ هم هست که هرازگاهی اعلام می‌شود خوردنشان منجر به مرگ شده است. در فهرست زیر، قارچ‌هایی را آورده‌ایم که بیش از بقیه آدم کشته‌اند یا بیشترین خطر را برای انسان به وجود می‌آورند.

۱. قارچ مگس (آمانیتا موسکاریا)

قارچ مگس همان قارچی است که در داستان‌های کودکان تصویرش را می‌کشند. این قارچ‌ها را با کلاهک قرمز و دایره‌های سفید روی کلاهک به‌راحتی می‌شود تشخیص داد. آدم باید خیلی نادان باشد که یکی از آن‌ها را بخورد (و همین‌طور مادربزرگه و بز زنگوله‌به‌پا را.) معلوم است که چرا بچه‌ها جذب این قارچ می‌شوند، ولی معلوم نیست که چرا سگ‌ها (و گاهی هم گربه‌ها) این قارچ را دوست دارند. متاسفانه قارچ مگس حیوانات را بیشتر از انسان مسموم می‌کند و همیشه موجب مرگ‌شان می‌شود. عامل‌های مسموم‌کننده‌ی اصلی در این قارچ موسکیمول و ایبوتنیک اسید هستند. این دو عامل روی سیستم مرکزی عصبی اثر می‌گذارند و باعث ازدست‌رفتن هماهنگی عصبی، برآشفتگی‌های متناوب و خواب نامنظم، دل‌آشوبه و در بعضی موارد توهم می‌شوند. این عوارض بعد از حدود یک ساعت آغاز می‌شود، اما به‌ندرت به مرگ منجر می‌شود. از مهم‌ترین خطرهایی که فرد خورنده را تهدید می‌کند رفتارهای احمقانه‌ای است که ممکن است فرد تحت تاثیر این قارچ انجام دهد. در دوران باستان از این قارچ در آیین‌های کافرانه استفاده می‌کردند و در نتیجه افراد هم از این‌جور رفتارهای احمقانه نشان می‌دادند.

۲. بال فرشته (پلوروسیبلا پوریجنز)

این قارچ در نیم‌کره‌ی شمالی یافت می‌شود. بال فرشته نام خود را اول از همه به‌خاطر شکل ظاهری‌اش به‌دست آورده و در مرتبه‌ی بعد از این امر که با خوردنش احتمالاً خیلی زود پا به دنیای فرشتگان می‌گذارید. روزگاری بود که بال فرشته را خوراکی می‌دانستند و گویا هیچ خبری هم مبنی بر مسمومیت افراد از خوردن آن گزارش نشده بود. اما این وضع در سال ۲۰۰۴ تغییر کرد. در این سال، حدود ۶۰ ژاپنی از خوردن آن مسموم شدند و هفده نفر از آن‌ها هم در شش هفته‌ی بعد از حادثه فوت کردند. در موردی دیگر، در سال ۲۰۰۹، مردی ۶۵ساله بعد از خوردن بال فرشته دچار آنسفالوپاتی (بیماری مغزی) شد و مرد. لازم است این نکته را هم ذکر کنیم که بیشتر کسانی که از خوردن این قارچ مرده‌اند قبلاً دچار مشکل در کبد یا کلیه‌ی خود بوده‌اند. روش مسمومیت این قارچ هنوز درست فهمیده نشده، اما یک آمینواسید ویژه در این قارچ پیدا کرده‌اند که سلول‌های مغز حیوانات آزمایشگاهی را می‌کشد. این احتمال هم هست که در این قارچ مقدار زیادی از سیانید وجود داشته باشد.

۳. کوتوله‌ی مرگبار (لپیوتا برونیون‌اینکارناتا)

یک جورهایی اسم این قارچ را الابختگی گذاشته‌اند. این قارچ کوچک و در ظاهر خوشمزه، و همین‌طور خیلی از قارچ‌های دیگر در رده‌ی لپیوتا، در خود آماتوکسین دارند که می‌تواند کبد را از کار بیندازد. همین سم است که باعث ۸۰ تا ۹۰ درصد از مرگ‌ومیرهای ناشی از خوردن قارچ‌های سمی می‌شود. احتمال مرگ بر اثر خوردن این سم، اگر درمانی صورت نگیرد، ۵۰درصد و اگر درمان انجام شود ۱۰ درصد است. از نشانه‌های اولیه‌ی مسمومیت با این سم دردهای شکمی و روده‌ای است، اما مرگ طول می‌کشد و به‌خاطر ازکارافتادن کبد اتفاق می‌افتد. این قارچ در جنگل‌های کاج سرتاسر اروپا و آمریکای شمالی یافت می‌شود و هر ساله موجب مرگ عده‌ای می‌شود. دیگر اعضای این خانواده هم همین ظاهر خوشمزه و باطن مرگبار را دارند.

۴. پودوستروما کورنو-داما

این قارچ بدظاهر ژاپنی از دور داد می‌زند که «من را نخور!» که از نظر من حرف حساب است. اما گویا از نظر ژاپنی‌ها این‌طور نیست. فکر می‌کنم که ژاپنی‌ها بدشان نمی‌آید که با خوردن غذا بمیرند، چون به غیر از این قارچ، آن‌ها بادکنک‌ماهی هم می‌خورند [که آن هم سمی است.] البته این را هم باید بگوییم که این قارچ را معمولاً با قارچ گانودرما (یا قارچ جان‌افزا) عوضی می‌گیرند و به‌اشتباه آن را می‌خورند. اصلی‌ترین سم در این قارچ تریکوتسین میکوتوکسین است که عوارض ناخوشایند خاصی دارد و خوردن آن در عرض چند روز منجر به مرگ می‌شود. نشانه‌های این سم در کل بدن ظاهر می‌شود و همه‌ی اعضای بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به‌خصوص کبد، کلیه‌ها و مغز را. از عوارض این سم می‌توان به فرسایش سلول‌های خونی، ریزش پوست صورت و ریزش موها هم اشاره کرد که به فرد مصدوم ظاهر کسانی را می‌دهد که دچار مسمومیت رادیواکتیو (یا سرطان خون) هستند.

۵. کانوسایب فیلاریس

این قارچ را می‌شود در مراتع به‌راحتی پیدا کرد. این قارچ بومی منطقه‌ی شمال‌غرب آمریکا و نزدیک سواحل اقیانوس آرام است. ظاهر این قارچ آن‌قدر جذاب نیست که افراد را فوراً مشتاق به خوردن کند، اما چون در باغ‌ها پیدا می‌شود نسبت به دیگر قارچ‌ها راحت‌تر به دست انسان می‌افتد. عامل دیگری که باعث مسمومیت ناخواسته می‌شود شباهت ظاهری آن به قارچ‌های سیلوسایبین است که به نام قارچ جادویی هم شناخته می‌شوند. به‌هرحال، خوردن یک دانه از این قارچ شما را با عوارض ناگواری مواجه می‌کند. این قارچ به‌خاطر سم مرگ‌آفرین آماتوکسین هم شناخته می‌شود که اگر خورده شود به کبد آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد می‌آورد.