دانشگاه بین المللی سازمان همکاری اقتصادی گروه هشت (D8)، یک دانشگاه بین الدولی وابسته به سازمان همکاری اقتصادی گروه هشت (D.8) متشکل از اندونزی، ایران، بنگلادش، پاکستان، ترکیه، نیجریه، مالزی و مصر می باشد که با هدف کلی تقویت مبادلات دانشگاهی بین کشورهای عضو و اجرای بخش (7) مادۀ (5) نقشه راه گروه هشت (2008-2018) تاسیس می گردد.
این دانشگاه به منظور تقویت همکاریهای علمی و فناوری میان دولتهای عضو از طریق مبادلات بین دانشگاهی و دانشجویی و در راستای دستیابی کشورهای عضو به سهم قابل قبول بینالمللی از این مبادلات تأسیس میشود.
این دانشگاه با اهداف و مأموریتهای گروه هشت هماهنگ بوده ولی دارای شخصیت حقوقی مستقل و در طراز یک دانشگاه بین المللی اسلامی خواهد بود که ارزشهایی مانند یادگیری، همزیستی مسالمت آمیز میان مذاهب، صلح و سعادت، آزادی و استقلال دانشگاهی را ترویج میکند. لازم به توضیح است که هشت دولت در حال توسعه اسلامی، مهمترین دول عضو سازمان همکاری اسلامی هستند.
« سازمان همکاری اسلامی » (Organization of Islamic Cooperation (OIC) ) پس از سازمان ملل متحد، دومین سازمان بزرگ بین دولتی در جهان محسوب میشود. 57 دولت در این سازمان عضویت دارند و گستره ی عضویت دولتها در این سازمان، در چهار قاره ی جهان دیده می شود. دانشگاه بین المللی گروه هشت (D8) یکی از نهادهای وابسته به سازمان همکاری اقتصادی 8 کشور اسلامی در حال توسعه (D8) است که کشورهای مهم اندونزی ( چهارمین کشور پرجمعیت دنیا )، پاکستان ( ششمین )، نیجریه ( هفتمین )، بنگلادش ( هشتمین)، مصر ( پانزدهمین )، ترکیه ( هیجدهمین )، ایران ( نوزدهمین) و مالزی ( چهل و سومین کشور پر جمعیت جهان )، دول عضو این گروه هستند.
جالب توجه است که در کشورهای مذکور بالغ بر یک میلیارد و هشتاد و هفت میلیون نفر زندگی می کنند و همین نکته نشانگر اهمیت فوق العاده این گروه است. جهت تبیین این اهمیت از منظر جمعیتی، توجه خوانندگان این مطلب را تنها به این نکته مهم جلب می کنم که مجموع جمعیت 36 کشور از دولتهای عضو سازمان همکاری اسلامی، کمتر از 260 میلیون نفر ( معادل جمعیت کشور اندونزی ) است.
تاسیس دانشگاههای وابسته به سازمانهای بین المللی از جمله اقداماتی است که اهمیت خاص و قابل توجهی برای دولتها دارد. ابتکار تاسیس دانشگاه وابسته به سازمانهای بین المللی در جهت ترویج اهداف و برنامه های سازمان و تعمیق روابط فرهنگی و دوستانه میان دول عضو با تاسیس دانشگاه سازمان ملل متحد پس از پیشنهاد اوتانت دبیرکل وقت ملل متحد در سال 1969 آغاز شد.
بر این نکته مهم باید انگشت تاکید نهاد که اصولا میزبانی دانشگاه برای هر یک از دول عضو، واجد اهمیت سیاسی، فرهنگی است. مثلا دولت ژاپن بسیار تلاش کرد تا مقر دانشگاه ملل متحد در آن کشور باشد و از جمله در همین راستا بود که آن کشور تاکنون امتیازات مهمی به سازمان ملل متحد داده و امروز پس از ایالات متحده ( که مقر خود سازمان آنجاست ) بالاترین بودجه سالانه آن سازمان را پرداخت می کند و این کشور در سال 1970 پذیرفت تا زمینی برای تاسیس دانشگاه در توکیو در اختیار آن قرار دهد و 100 میلیون دلار هم در اختیار این دانشگاه قرار داد و دانشگاه فعالیتهای علمی خود را از سال1975 آغاز کرد. امروزه نیز دولت ژاپن میلیونها ین در اختیار این دانشگاه قرار می دهد.
بنابراین ابتکار رییس و هیات رییسه وقت دانشگاه بوعلی سینا در پذیرش میزبانی دانشگاه بین المللی گروه هشت، اقدامی بسیار مهم و فوق العاده بود. مطابق اساسنامه دانشگاه بین المللی D8، دانشگاه بوعلی سینا به عنوان دانشگاه بنیانگذار ( founder ) مقدمات راه اندازی، تاسیس و ایجاد مکان فیزیکی تاسیس دانشگاه را عهده دار خواهد شد.
جناب آقای دکتر ستار عزیزی دانشیار حقوق بین الملل دانشگاه بوعلی سینا و دبیرکل شعبه غرب انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد ( انجمن علمی دارای مقام مشورتی از شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل متحد )، به عنوان مدیر اجرایی و مسئول راه اندازی دانشگاه بین المللی D8 انتخاب شده اند. انتخاب جمهوری اسلامی ایران به عنوان مقر دانشگاه بین المللی D8، یکی از مهمترین اتفاقات کشور در حوزه دیپلماسی علمی می باشد که واجد جنبه های مهم اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی برای کشور است.
دیپلماسی علمی، مفهومی است که در قرن بیست‌ویکم و به واسطۀ پیشرفت‌های فناورانه در حوزه‌های مختلف دانش بشری طرح شده و مورد توجه قرار گرفته است. جهانی شدن به عنوان یکی از مهمترین ویژگی های دنیای مدرن، در سطوح مختلفی، دولتها و ملتها را بهم نزدیک ساخته و مسایل و مشکلات آنها را از یکسو و توسعه و پیشرفتشان از سوی دیگر را بهم وابسته و در هم تنیده است.
میزبانی ایران و شهر همدان از دانشگاه بین المللی D8 به عنوان یکی از مظاهر قدرت نرم تمدن ایرانی – اسلامی می تواند نقش بسزایی در تقویت جایگاه ایران در میان کشورهای اسلامی ایفا کند. به طور کلی، این مفهوم عبارت است از استفاده از همکاری های علمی میان ملتها به منظور رسیدگی و حل و فصل چالشهای مشترک. امروزه دیپلماسی علمی به عنوان ابزاری مناسب به منظور پل زدن میان ملتها و دستیابی به منافع مشترک مورد توجه قرار می گیرد.
بسیاری از چالش های جهان امروز ( مسائل مربوط به غذا، آب، انرژی، محیط زیست و سلامت ) تنها در صورتی با موفقیت حل و فصل می شوند که دانشمندان، مهندسان و مبتکران در تدوین و اجرای راه حل ها حضور داشته باشند. ( CDRF Global, 2015 ). آنچه دیپلماسی علمی را از دیگر انواع همکاریهای علمی بین المللی متمایز می سازد، رابطه آن با اهداف و منافع ملی است زیرا دیگر گونه های همکاری علمی گاه با هدف منفعت اقتصادی و تجاری و بدون مشارکت مستقیم دولت صورت می گیرد. دیپلماسی علمی بر پایه اصل منافع متقابل و اهداف مشترک بنا شده و وجود رابطه میان طرف یا طرفها، انگیزه اصلی انجام همکاری است.
در تعاریف جدیدتر از قدرت، دیپلماسی علمی در کنار مفهوم کلی تر « دیپلماسی عمومی» به منزله یکی از ابزارهای پیشبرد قدرت نرم کشورها مورد توجه قرار می گیرد که می تواند در جهت پیشبرد اهداف و منافع دولتهای مختلف به کار رود. از دید « جوزف نای»، طراح اصلی مفهوم قدرت نرم، همزمان با ورود به هزاره سوم میلادی و به دلیل تغییر ماهیت سیاست های بین المللی، منابع قدرت نیز تحول یافته و اشکال نامحسوس قدرت اهمیت بیشتری یافته است.
همچنین میزبانی این دانشگاه بین المللی توسط ایران و در شهر همدان را می توان در چارچوب مفهوم کلی تر دیپلماسی فرهنگی نیز بررسی کرد. به طور کلی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، کوشش و اقدام های طراحی شده و سازمان یافته جمهوری اسلامی برای تاثیر بر برداشتها، ادراک ها، افکار، ایده آل ها، ارزشها و باورهای ملل دیگر از راه تبیین و ترویج فرهنگ و تمدن ایران و انقلاب اسلامی و شناخت و درک واقعی از فرهنگ ها و تمدن های دیگر برای تامین و توسعه منافع ملی است. تاسیس دانشگاه بین المللی D8 در ایران واجد هر شش جنبه متمایز و در عین حال بهم پیوسته دیپلماسی علمی در جنبه های فرهنگی، پژوهشی، آموزشی، اجرایی، انسانی و رفاهی خواهد بود.
از سوی دیگر، انتخاب شهر همدان به عنوان پایتخت گردشگری آسیا در سال 2018 و میزبانی از وزرای گردشگری 34 کشور از آسیا و بیش از500 عضو وابسته به سازمان جهانی گردشگری از جمله اتفاقات مهم سال جاری برای شهر همدان است. شهر همدان، با تمدن ۳ هزار ساله ای که داراست به عنوان یکی از کهن ترین شهرهای جهان بشمار می رود، و در دامان کوه الوند پهنه گسترانیده است، و به واسطه دارا بودن بیش از یک هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی و گردشگری، در سال ۸۵ با مصوبه مجلس شورای اسلامی به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران معرفی شد. همچنین این استان با دارا بودن آثار تاریخی و باستانی ارزشمندی همچون تپه هگمتانه، کتیبه های گنجنامه، آرامگاه بوعلی سینا، آرامگاه باباطاهر، گنبد علویان و جاذبه های طبیعی همچون غار علیصدر هم اکنون به عنوان پنجمین شهر گردشگری کشور شناخته می شود.
امید است که راه اندازی و شروع به کار دانشگاه بین المللی D8 در سال 2018 که با انتخاب شهر همدان به عنوان پایتخت گردشگری آسیا، همزمان شده است بتواند در تقویت جایگاه علمی و فرهنگی ایران عزیز در جهان نقش مهمی را ایفا نماید.
