روش های درمانی نوینی در عرصه علوم چشم پزشکی در دنیا مطرح است که بسیاری از آنها مانند دارودرمانی، سلول درمانی و اخیرا ژن درمانی درخصوص یک نوع بیماری خاص ژنتیکی به نتیجه رسیده و با ورود به حوزه درمان، نویدبخش درمان بیماری های حاد چشمی شده است.
ژن درمانی نویدبخش بیماران چشمی
جامعه چشم پزشکی ایران از نظر سطح دانش و تخصص در ارائه خدمات پیشرفته درمانی اعم از پیوند قرنیه، قوز قرنیه، جراحی های مرتبط با آب سیاه و آب مروارید و رفع عیوب انکساری همتراز کشورهای پیشرفته دنیا است و در زمینه سلول درمانی نیز به پیشرفت های چشمگیری در درمان بیماری های قرنیه دست یافته است.
علاوه بر این طراحی و تولید داخلی پروتزهای داخل قرنیه و همچنین قرنیه مصنوعی از دیگر دستاوردهایی است که می توان در عرصه بین المللی به آنها بالید که هرچند در زمینه تجهیزات مدرن با کمبودهایی مواجهیم اما در صورت فراهم کردن زیرساخت های تحقیقاتی می توانیم به پشتوانه دانش داخلی به نوآوری های دیگری نیز در این حوزه دست یابیم.
ژن درمانی؛ روشی است که برای درمان بیماری های ژنتیکی چشمی به تازگی پا در عرصه چشم پزشکی دنیا گذاشته است. بیماری های ژنتیکی به این صورت هستند که برخی پروتئین ها در اثر اختلالی که در جرم های آنها به وجود آمده، شکل طبیعی خود را از دست می دهند، درپی برهم خوردن ساختار طبیعی پروتئین ها، عملکرد آنها نیز ازحالت طبیعی خارج می شود.
در این روش ژن سالم، وارد ژنوم یک ویروس شده سپس به همراه ویروس وارد چشم می شود؛ ویروس باعث ایجاد عفونت در چشم می شود و همراه با این عفونت ژن موردنظر وارد سلول های طبیعی شده و سبب تولید پروتئین طبیعی در سلول ها می شود.
روش ژن درمانی امیدهای زیادی برای درمان بیماری های چشمی ژنتیکی در بیماران و جامعه پزشکی ایجاد کرده است. گرچه به تازگی داروی ژن درمانی برای بیماری ال سی ای (نابینایی ارثی) تولید و وارد عرصه درمان این بیماران شده است اما در مورد سایر بیماری ها همچنان در مرحله تحقیقاتی است.
به گفته دکتر فرزاد پاکدل عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، ژن درمانی روش جدیدی در حوزه درمان بیماری های چشمی است که امیدبخش درمان یا کمک به درمان برخی بیماری هایی است که تاکنون لاعلاج معرفی شده بودند.
وی روز پنجشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: حدود چند ماه پیش یکی از محصولات مربوط به ژن درمانی در حوزه چشم پزشکی با دریافت تاییدیه های لازم وارد بازار شد. این مساله خبر از این می دهد که یک اتفاق بزرگی درحال رخ دادن است و در سال های آینده خبرهای بیشتری از این حوزه خواهیم شنید.
پاکدل با بیان اینکه این دارو در آمریکا و برای درمان بیماری 'ال سی ای' که یک بیماری ارثی است تولید شده است، تاکید کرد: این دارو برای افرادی که در اثر حادثه یا یک بیماری دچار نابینایی شده اند، کاربرد ندارد.
وی درمورد بیماری ال سی ای توضیح داد: ال سی ای، یک بیماری ارثی شبکیه است که در اثر آن سلول هایی که مسئول دریافت نور هستند و باید تحریک شوند تا دید صورت گیرد، کار خود را به درستی انجام نمی دهند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: کودکان مبتلا به این بیماری، پس از به دنیا آمدن دید بسیار کمی دارند یا نابینا هستند.
وی افزود: ژن درمانی علم جوانی است که اکنون بیشتر در حوزه تحقیقاتی است اما این حوزه بسیار گسترده است و فقط به درمان بیماری های ژنتیکی محدود نمی شود و با استفاده از این روش درمانی می توان علاوه بر درمان اینگونه بیماری ها سیر بیماری ها و روش های معمول درمانی را نیز تغییر داد.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با توجه به تحقیقاتی که در دنیا در دست انجام است، در آینده شاهد خبرهای بسیار خوبی در این زمینه خواهیم بود.
** ژن درمانی در حوزه بیماری های قرنیه
عضو هیات علمی گروه پلاستیک و ترمیمی چشم بیمارستان فارابی گفت: ژن درمانی وارد حوزه درمان بیماری های قرنیه نیز شده است و همکاران ما در ایران نیز علاقمندی خود را برای ورود به این حوزه نشان داده و پروژه هایی را شروع کرده اند که اگر به نتیجه برسد، کمک بسیار زیادی به این بیماران می شود.
پاکدل افزود: تکنیک ژن درمانی، نیاز به زیرساخت هایی در زمینه سخت افزاری و نرم افزاری دارد تا بتوان در زمینه تحقیقات و کاربرد نتایج آن در درمان بیماران به خوبی از این علم نوین بهره مند شد.
** سلول درمانی در حوزه چشم
استفاده از سلول های بنیادی روش دیگری برای درمان بیماری های چشمی است؛ در زمینه درمان بیماری های مرتبط با قرنیه چشم دستاوردهای زیادی در کشور ما صورت گرفته به طوری که با بهره گیری از این روش درمانی نیاز بیماران به پیوند قرنیه در برخی موارد برطرف شده است.
درخصوص درمان بیماری های شبکیه چشم با استفاده از سلول درمانی، از آنجایی که شبکیه چشم بافتی بسیار پیچیده با تعداد زیادی از رشته های عصبی است، هنوز محققان به نتیجه قطعی برای استفاده از این روش برای رفع بیماری های این بافت چشمی دست نیافته اند و آزمایش ها در مرحله کارآزمایی حیوانی قرار دارد.
به گفته دکتر پاکدل، نتایج تحقیقاتی زیادی در زمینه کاربرد سلول درمانی در درمان بیماری های شبکیه در دست است که باید مطالعات بالینی اثربخشی و عوارض آن را نشان دهد تا بتوان نتایج آن را اعلام کرد؛ به طورکلی کارهای انجام شده بسیار موفقیت آمیز بوده است و مقالات اولیه نشان می دهد که در برخی بیماری ها مانند 'آر پی' که طی آن سلول های رنگدانه ای شبکیه در اثر برخی بیماری ها تخریب می شوند، توانسته اند آن را به کمک سلول درمانی اصلاح کنند.
وی افزود: همچنین در رابطه با بازسازی لایه های شبکیه اتفاقات خوبی افتاده و روی انواع سلول ها مانند 'آی پی اس' تحقیقاتی در دست انجام است و در کشور ما نیز دانشمندان به شدت روی این موضوع کار می کنند و نتایج اولیه آن بسیار خوب بوده ولی این حوزه ای است که نیاز به صبر و کار بیشتر دارد و باید مراحل علمی آن طی شود تا محصول موردنظر تولید شود.
پاکدل با تاکید بر اینکه سلول درمانی در مورد بیماری های اکتسابی چشمی نیز کاربرد دارد، گفت: در اطراف قرنیه منطقه ای است که سلول های بنیادی قرنیه در آن قرار دارد و در سوختگی ها یا در برخی از بیماری های خودایمنی که این سلول ها ازبین می روند؛ با تکنیک سلول درمانی می توان سلول ها را کشت داد و به قرنیه منتقل کرد، این مساله سبب می شود که سطح قرنیه مجددا شفاف شود.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، علاوه بر تحقیقات روی بیماری های قرنیه، در مورد بیماری های شبکیه، بیماری های عصب اپتیک (بینایی) و حتی بیماری دیستروفی قرنیه که پایه آن ژنتیک است، تحقیقات در دست انجام است.
