بسیاری از والدین که دانش‌آموز دبستانی دارند از بدخطی یا بدنویسی فرزندشان شکایت دارند و به دنبال دلیل بروز این اختلالات هستند تا با رفع آنها به فرزندشان کمک کنند تا در آینده خط زیبایی داشته باشد.
پیش از اینکه به انواع اختلالات در نوشتن اشاره کنیم، بهتر است بدانید کودک برای ورود به مدرسه نیاز به تقویت ماهیچه‌های دست و انگشتان دارد. برای این منظور قبل از پیش‌دبستان، والدین می‌توانند خمیر‌های بازی یا گل رس در اختیار فرزندشان قرار دهند تا کودک با آنها شکل‌های متنوع بسازد. هرچه خمیر سفت‌تر باشد به تقویت این مهارت کمک بیشتری می‌کند. استفاده از سازه‌های مختلف برای ساخت ماشین، هواپیما و...همچنین استفاده از کتاب‌هایی که حروف و اشکال نقطه‌چین دارند و کودک باید نقطه‌چین‌ها را به هم متصل کند نیز به تقویت و افزایش مهارت انگشتان کودک کمک می‌کند.
در صفحه «فرزندپروری» این هفته، به برخی اختلالات نسبتا شایع در خط کودکان اشاره می‌کنیم که اگر با اختلالات یادگیری همراه نباشند، جدی نیست و به مرور رفع خواهند شد. روش‌ها و تمریناتی برای اصلاح اختلالات وجود دارد که به آنها نیز اشاره می‌کنیم.
1 بدخطی یا نارسانویسی
در بررسی علل بدخطی دانش‌آموزان دوره ابتدایی، علاوه بر عوامل آموزشی و تربیتی موثر بر دست‌خط کودکان باید عوامل مربوط به وضعیت جسمی و روانی آنها را نیز مورد توجه قرار داد. چه‌بسا بدخطی دانش‌آموزان به‌دلیل ضایعات استخوانی، عصبی یا حالات عاطفی و روانی نامطلوب باشد. در این صورت آموزش‌های معلم در زمینه خوشنویسی کافی نیست و ارجاع به متخصص ضروری است. از میان همه مهارت‌های تحصیلی، نوشتن ملموس‌ترین مهارت است زیرا فرد با استفاده از این مهارت سندی از خود به‌جا می‌گذارد. به همین دلیل مهارت در خوشنویسی اهمیت بسزایی دارد. شناخت علل و عوامل موثر بر بدخطی به این علت اهمیت دارد که با ریشه‌یابی و رفع آنها می‌توان تا حد زیادی به مهارت در خوشنویسی کمک کرد.
بیشتر بخوانید:دکتری خوش‌خط که یک هنرمند همه فن حریف است!
اگر کودکی دچار نارسانویسی است، بهتر است کودک از نظر اختلالات یادگیری هم بررسی شود. اختلال یادگیری در واقع شامل گروهی از اختلالات و به معنی توانایی فرد برای دریافت و تحلیل اطلاعات؛ چه به‌صورت کلامی، چه غیرکلامی است. فرد مبتلا به اختلال یادگیری در خواندن، نوشتن و محاسبات دچار مشکل می‌شود و درک درستی از آنچه می‌بیند، می‌شنود یا می‌خواند، ندارد. اختلال یادگیری مشکلی پایدار است و در آن پیشرفت تحصیلی فرد با کارکرد هوشی‌اش تطابق ندارد.
در آمریکا 8 درصد کودکان به دلیل اختلال یادگیری تحت‌درمان هستند اما آمار دقیقی از این موضوع در کشور ما یا سایر کشورها وجود ندارد. دلیل آن هم پیچیده بودن این اختلال و دامنه تعریف مبهم آن است. در کشور ما متاسفانه آموزش و پرورش، روان‌شناسی، روان‌پزشکی و... هر کدام طبقه‌بندی و تعریف مخصوصی برای اختلال یادگیری دارند و متعاقبا این موضوع بر تشخیص و درمان هم اثر می‌گذارد. اختلال یادگیری شکل‌های گوناگونی دارد و بر اساس آن با علائم متفاوتی تظاهر پیدا می‌کند.
یکی از علائم اختلال نوشتن است. دانش‌آموز مبتلا توان نوشتاری و دست‌خط خوبی ندارد، املای او پر از غلط است و نقطه‌گذاری و دستور زبان او مشکل دارد. توانایی برقراری ارتباط با جملاتی که می‌نویسد، ندارد چون نمی‌تواند کلمات و جملات را درست به هم مرتبط کند. ساختار نوشتار این کودکان ضعیف است و نمی‌توانند آنچه در ذهنشان است را با نوشته به دیگران انتقال دهند. نوشته‌های این گروه افراد پراکنده و گسسته است و خواننده توانایی درک مطلب را نخواهد داشت.
2 فاصله‌نویسی بین حروف و کلمات
از جمله علل بروز این حالت سرعت زیاد قلم هنگام نوشتن، حرکت بیش از حد و سریع جانبی و بی‌توجهی به هماهنگی لازم برای نوشتن است. برای رفع این مشکل والدین یا معلم باید کلمه‌های یک جمله را به‌صورت کمرنگ یا نقطه‌چین بنویسند تا دانش‌آموز ضمن کامل کردن به فاصله‌ها هم توجه داشته باشد. همچنین می‌توان از چوب کبریت به شکل عمودی به‌عنوان حد فاصل استفاده کرد تا دانش‌آموز پس از نوشتن یک کلمه چوب کبریت را قرار دهد سپس کلمه بعدی را بنویسد و مجدد چوب کبریت را به انتها انتقال دهد و...
3 اختلال در گذاشتن سرکش و نقطه
بچه‌هایی که نقطه و سرکش کم و زیاد می‌گذارند، نیاز به تقویت دقت دیداری و دقت و تمرکز دارند. اگر در سال اول دقت دانش‌آموز را افزایش ندهید در سال‌های بعد مشکل او بیشتر به چشم می‌آید و بی‌دقتی او به سایر دروسش منتقل خواهد شد. پس از همان سال اول برای تقویت دید او تلاش کنید.
تمریناتی مانند اختلاف تصویر را پیدا کن، بگرد و پیدا کن، کارهای نقطه‌چین، شباهت را پیدا کن، بازی‌های دقتی و... می‌تواند دقت دانش‌آموز را افزایش دهد.
4 کج‌نویسی
از جمله علل بروز این اختلال سفت در دست گرفتن مداد و فشار زیاد انگشت شست به آن یا در جهت درست قرار ندادن دفتر یا کاغذ و قرار نگرفتن درست مداد بین انگشتان است. برای درمان کافی است از کودک بخواهید هنگام نوشتن بازو را به بدن بچسباند تا دست انعطاف زیادی نداشته باشد. برای دانش‌آموزانی که هنگام نوشتن از خط زمینه منحرف می‌شوند و بالا و پایین خط می‌نویسند با قرار دادن خط‌کش باریک در بالا و پایین خط محدوده نوشتن را تنظیم کنید، به طوری که اگر هنگام نوشتن از محدوده خط زمینه بالا‌تر و پایین‌تر رفت با خط‌کش برخورد کند و منحرف نشود.
5 نامرتب‌نویسی
علت نامرتب‌نویسی حرکت بسیار کند دست، محکم گرفتن مداد بین انگشتان و نبودن آزادی حرکت و انعطاف پایین دست، همچنین نادرست بودن وضعیت نشستن و قرار دادن کاغذ است. برای درمان ابتدا قوانینی را در نظر می‌گیریم، مثلا از ابتدای خط شروع به نوشتن می‌کنیم. از خط منحرف نمی‌شویم. از پاک‌کن استفاده نمی‌کنیم. نوک مداد هنگام نوشتن باید تیز باشد و... همچنین می‌توانید از کپی کردن استفاده کنید. کاغذ نازکی روی نوشته درس قرار دهید، به‌طوری که نوشته‌ها دیده شود. بعد از دانش‌آموز بخواهید به نوشته‌ها دقت کند و روی نوشته‌ها را پررنگ کند و بنویسد.
6 پررنگ‌نویسی
علت بروز این اختلال فشار بیش از حد انگشتان شست، اشاره و وسط یا سفت نگه‌داشتن مداد با انگشتان و استفاده از مداد نامناسب یا قطر کم قلم یا مداد است. وقتی دانش‌آموز روی دفتر یا کتاب می‌نویسد، بیش از حد مداد را فشار می‌دهد پس به جای دفتر یا کتاب از یک کاغذ استفاده کنید و آن را روی فرش یا بالش قرار دهید تا بنویسد، به شرط اینکه به اندازه‌ای فشار دهد که کاغذ سوراخ نشود.
بعد از مدتی تمرین مشاهده می‌کنید مداد را زیاد فشار نمی‌دهد یا از مداد رسم که نوک آن زود می‌شکند استفاده‌کنید تا مجبور شود زیاد مداد را فشار ندهد. در صورتی که مشکل با راهکارهای ارائه‌شده حل نشد به این معنی است که مهارت دست‌ورزی کودک پایین است و برای درمان باید حتما به کاردرمانگر مراجعه کرد.
